سنندج، یکی از زیباترین شهرهای کردنشین است که زمان زیادی از پیدایش و بنای آن نمی گذرد. در سال ۱۰۴۶ هجری قمری، سلیمان خان اردلان به انگیزه نظامی و ایجاد مرکزیت سیاسی برای حکومت، هسته اولیه سنندج را روی تپه ای در کنار روستای سینه بنا کرد. این شهر تا سال ۱۳۴۰ دارای حالتی شهرنشینی ایستا و طبیعی بوده، ولی از این دوره به بعد از حالت شهرنشینی خارج شده و وارد مرحله شهرنشینی سریع می شود. صنایع دستی کردستان از جمله سوغات ماندگاری است که می توانید برای روح بخشیدن به گوشه ای از خانه آن را از محلی ها خریداری کنید. تنوع بالای صنایع دستی در این شهر کوهستانی باعث شده تا در زمان انتخاب اندکی وسوسه شوید که همه آن ها را خریداری کنید. این همان حسی است که من در آخرین سفرم به کردستان داشتم. در ادامه برخی از محبوب ترین صنایع دستی کردستان معرفی می شود تا راحتتر بتوانید از میان آن ها یکی را به عنوان سوغات یا هدیه انتخاب کنید.
1- نازک کاری از سوغات سنندج
هنر نازک کاری از آن جهت در استان سنندج قابل توجه است که این خطه سرسبز و کوهستانی پوشش جنگلی گسترده ای داشته و همین امر باعث شده تا چوبی که برای صنایع دستی سنندج استفاده می شود، بسیار متنوع باشد چون تنوع بافت و رنگ عامل مهمی در شکل گیری یک اثر هنری زیبا است. قدمت نا زک کاری به 180 سال پیش بازمی گردد و استاد بزرگ نعمت الله نعمتیان از پایه گذاران این هنر در استان کردستان بوده است. از هنر نارک کاری برای ساخت وسایل تزئینی و کاربردی مانند قلم دان، رحل قرآن، تخته شطرنج، تخته نرد، جاسیگاری و قوطی سیگار، جعبه جواهرات و جعبه آرایش، قاب عکس، قاب عینک و بسیاری وسایل دیگر استفاده می شود. چوب های مورد استفاده برای تهیه این صنایع دستی چوبی کردستان شامل گردو، سنجد و کیکم و ریشه یا گره این درختان هستند.
2- پارچه بافی سنتی
پارچه بافی سنتی در کردستان قدمتی دیرینه دارد و تنوع پارچه هایی که بافته می شوند نیز مثال زدنی است. از نمونه پارچه های سنتی که به عنوان صنایع دستی کردستان شناخته می شوند می توان به موارد زیر اشار کرد.
- جاجیم بافی: جاجیم بافی هنری است که تقریباً همه اهالی روستاهای کردستان به آن مشغول هستند. جاجیم به عنوان اصلی ترین صنایع دستی سنندج در دو نوع کلی جاجیم راسته و جاجیم شقّه بافته می شود. تفاوت اصلی جاجیم راسته و شقّه در نقوش هندسی و بافت کار است. جاجیم های شقّه معمولاً نقش و نگار بیشتری دارند.
- شال بافی: از هنر شال بافی بیشتر برای دوخت لباس های محلی مردانه (چوخورانِک)، کلاه، پابند، جوراب و دستکش استفاده می شود. پارچه های این صنایع دستی سنندج معمولاً به رنگ های طبیعی شامل خاکستری، مشکی، کرم روشن و تیره و قهوه ای بافته می شوند.
- سجاده بافی: سجاده یا جانماز از دیگر دست بافت های هنرمندان کردستانی است که با استفاده از کارگاه های موج بافی، بافته می شود.
- موج بافی: در کردستان به رختخواب پیچ، موج می گویند و از این پارچه بیشتر در فصول سرد سال به عنوان پوششی برای کرسی استفاده می شود. البته در برخی موارد حکم پرده را نیز داشته و به دلیل بافت منسجم از ورود سرما به داخل خانه جلوگیری می کند.
3- کلاش بافی
مردم محلی کردستان به گیوه بافی، کلاش بافی می گویند و قطعاً در مراسم های مختلف کردها دیده اید که مردان کرد، لباس های محلی با گیوه هایی سفید و زیبا می پوشند. این گیوه ها یا کلاش ها، پاپوش هایی با قدمتی هزارساله هستند که علاوه بر دوام بالا، بسیار سبک و راحت بوده و حتی کفی آن ها به گونه ای بافته می شود که به راحتی گودی کف پا را می پوشاند. یکی از نکات جالب کلاش این است که لنگه چپ و راست ندارد، بنابراین کفش های شما هیچ وقت لنگه به لنگه نخواهد شد. کلاش در حال حاضر یکی از محبوب ترین سوغات یا صنایع دستی سنندج است.
4- تنبورسازی
تنبور که به آن تمبور نیز گفته می شود از جمله سازهای زهی زخمه ای قدیمی ایرانی است که در کردستان ساخته می شود. قدمت این ساز به حدود 5 الی 6 هزار سال پیش بازمی گردد و این موضوع را می توان از قدمت مجسمه های سنگی و آثار باستانی شوش اثبات کرد. برای ساخت این ساز از چوب درخت توت استفاده می شود. تنبور از یک کاسه نیمه گلابی با دسته ای بلند تشکیل شده، 3 سیم اصلی دارد و طول کلی آن بین 70 تا 80 سانتی متر است.
5- گلیم و قالی بافی
گلیم و قالی از جمله مهم ترین صنایع دستی و سوغات کردستان است که این روزها بیشتر توسط گردشگران به عنوان سوغات خریداری می شود. استفاده از مواد اولیه مرغوب مانند پشم و رنگ های طبیعی و ثابت، باعث شده تا این صنایع دستی محبوبیت چشم گیری در میان گردشگران داشته باشد. برای پود گلیم از نخ پشمی دولای تابیده و برای تار آن نیز از نخ پنبه ای استفاده می شود. نقوش معمولاً ذهنی هستند و رنگ های بکار رفته در گلیم و قالی نیز معمولاً شامل قرمز، صورتی، سبز، آبی، سرمه ای، عنابی، زرد، قهوه ای، زیتونی و سیاه است.
6- دف از سوغات سنندج
دف یکی دیگر از صنایع دستی کردستان است که حتماً در مراسم های خاص این سرزمین زیبا آن را در دستان زنان کرد دیده اید. دف از یک قاب چوبی گرد تشکیل شده که در یک طرف آن پوست با چند گُل میخ فلزی یا سریش محکم می شود. دف در استان های مختلف معمولاً به یک شکل ساخته شده و تنها تفاوت آن ها می تواند در استفاده از زنجیر، زنگوله و حلقه یا نوع پوست بکار رفته باشد.
سوغات خوراکی و صنایع دستی سنندج از جمله مواردی است که یاد و خاطره هم صحبت شدن با کردهای غیور و سفری چند روزه به محیطی زیبا، منحصر به فرد و کوهستانی را برای شما تداعی می کند. طبیعت زیبای این منطقه چشمان شما را خیره کرده و مهمان نوازی و محبت روستاییان شیفته تان خواهد کرد. در این مقاله در مورد سوغات خوراکی و صنایع دستی کردستان اطلاعاتی در اختیارتان قرار گرفت تا شاید راهنمایی باشد برای شما و دیگر گردشگرانی که به این منطقه زیبا سفر می کنند. اگر قبلاً به کردستان سفر کرده اید و سوغات خوراکی یا صنایع دستی دیگری خریداری کردید که در این مقاله به آن اشاره نشده، نام آن را برای ما بنویسید تا دیگران نیز با این سوغات آشنا شوند.
مراسم خنچه برون یزد
