طرح پرسروصدایی که ما از آن به نام طرح صیانت از فضای مجازی یاد می کنیم نام رسمی نسبتا طولانی تر «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» را دارد. طرحی که مایه نگرانی افکار عمومی و البته شمار زیادی از کارشناسان و کسب و کارها شده است.از جمله مواردی که نگرانی عمده ای برای کاربارن در پی داشته است ماده 11 طرح بوده که بی هیچ تغییری در محتوا، شماره آن به 12 تغییر یافته است. این ماده تصریح می کند که عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی در فضای مجازی منوط به رعایت قوانین کشور، ثبت در درگاه خدمات پایه و کاربردی و اخذ مجوز فعالیت خدمات اثرگذار پایه کاربردی داخلی و خارجی است. تبصره یک این قانون نیز از دیگر مواردی است که همچنان به قوت خود باقی است و در آن آمده:
عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی خارجی اثرگذار مستلزم معرفی نماینده قانونی و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون استاین در حالی است که مسئله چگونگی تاسیس نمایندگی از طرف شرکت های مطرح فناوری با وجود تحریم ها و نپیوستن ایران به FATF همچنان به قوت خود باقی است. اما این تنها مورد خبرساز طرح صیانت از فضای مجازی نیست. ولی دیگر موارد طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟
طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست ؟
در پیش نویس قبلی خدمات پایه کاربردی نظیر پیامرسان ها و شبکه های اجتماعی، موتورهای جستجو، سرویس های ایمیل و سرویس های ابری، نقشه و مسیریاب ها و هر سرویس دیگری که قوانین را رعایت نمیکرد بر اساس ماده 27 طرح فیلتر می شد. این در شرایطی است که بنابر تبصره 2 ماده 28 طرح اصلاح شده جدید، این موارد موظفند ظرف 4 ماه پس از لازم الاجرا شدن این قانون، نسبت به انجام تعهدات مندرج در ماده 12 اقدام کنند.
در غیر اینصورت و اگر شرکت ها نسبت به ایجاد نمایندگی رسمی اقدام نکنند، اعمال بند ج در مورد آن ها یعنی فیلترینگ شبکه ها و سرویس ها تا زمان تامین جایگزین مناسب داخلی یا خارجیِ مورد تایید کمیسیون، لازم نیست. همچنین وزارت ارتباطات در صورت تایید نشدن جایگزین داخلی یا خارجی برای سرویس های مورد بحث، موظف است ظرف 8 ماه نسبت به ایجاد خدمات پایه کاربردی جایگزین اقدام کند.
اما نکته جالب توجه برای ما اینکه گرچه به نظر می رسد تا زمان عرضه پلتفرم مناسب جایگزین، سرویس هایی چون اینستاگرام یا موتور جستجوی گوگل فیلتر نخواهند شد، اما برای مثال و در مورد اینستاگرام حامیان طرح عنوان می کنند که در حال حاضر برای اینستاگرام تنها 5 جایگزین وجود دارد و مثلا یکی روبینیو با 32 میلیون کاربر روزانه فعال است. در نتیجه این مهم به نظر می رسد زمان ذکر شده در قانون کاملا فرمالیته است و هر جایگزینی که برای سرویس های مورد بحث یافته شود، سریعا و در مدت کوتاهی فرایند فیلترینگ و جایگزینی انجام خواهد شد.
البته که مطابق انتظار بخش غیرقابل توضیح متن تبصره در آنجاست که توضیحی در این مورد ارائه نمی دهد که اگر جایگزینی مثلا برای اینستاگرام ارائه شود، کسب و کارهای فعال چگونه باید مشتریان خارجی خود را به استفاده از نمونه داخلی قانع کنند و چه کسی مسئول ضرر و زیان های ناشی از این مهم است؟
از دیگر موارد دردسرساز طرح اولیه که در طرح دوم با تغییراتی جزئی به قوت خود باقیست، ماده 23 پیشین و 24 فعلی است. بر اساس این ماده، واردات تجهیزات هوشمند الکترونیکی مانند گوشی ها که خدمات پایه کاربردی فاقد مجوز نظیر یوتیوب یا اینستاگرام و دیگر موارد را به طور پیشفرض نصب کرده باشند، یا حتی امکان نصب پیشفرض موارد را داشته باشند، ممنوع می شود و مشمول مقررات قاچاق کالاهای مجاز مشروط موضوع ماده 13 قانون مبارزه با قاچاق کالا می شد.
در اصلاحیه جدید، ممنوعیت واردات برداشته شده و در عوض، عوارض واردات این تجهیزات تا 35 درصد افزایش یافته است. همین درصد برای واردات آن دسته از تجهیزاتی که موارد مجاز سرویس های خدماتی را به طور پیشفرض نصب کرده باشند قابل کاهش است. این ماده درواقع به معنای افزایش بیشتر قیمت گوشی ها، تبلت ها یا دیگر سرویس هایی است که خدمات غیرمجازی مثلا مثل توییتر یا یوتیوب را به طور پیشفرض نصب کرده باشند. حتی نصب گوگل در صورتی که ماده 12 را رعایت نکرده باشد می تواند سبب افزایش عوارض واردات شود.
تاثیر طرح صیانت از کاربران بر ارز دیجیتال و بیت کوین
طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی از چند جنبه می تواند بر بازار ارز های دیجیتال تاثیر بگذارد. در صورت فیلتر شدن شبکه های اجتماعی، دسترسی به این شبکه ها برای کاربران ایرانی سخت می شود. همین مسئله منجر به کاهش دانش و آگاهی کاربران ایرانی درباره ارزهای دیجیتال می شود. کاربران ایرانی به کمک شبکه های اجتماعی اخبار لحظه ای ارز دیجیتال را پیگیری می کنند و بسیاری از آموزش های ارز دیجیتال در شبکه های اجتماعی در جریان است و کاربران زیادی دارد.
اگر این طرح به صورت محدودسازی اینترنت اجرا شود، تاثیرات بسیار عمیق تری روی جامعه ارز های دیجیتال می گذارد؛ زیرا شبکه های بلاکچینی و ارز های دیجیتال کاملاً بر بستر اینترنت قرار دارند و تقریباً بدون اتصال به اینترنت جهانی اکثر فعالیت ها در این حوزه دچار اختلال می شود. ماینرهای ارز دیجیتال برای استخراج رمزارز ها و اتصال به استخر استخراج ارز دیجیتال نیاز به اتصال دائمی به اینترنت دارند و در صورت محدود شدن اینترنت با لطمه بزرگی روبه رو می شوند. کار با صرافی های خارجی هم اکنون هم به خاطر تحریم ها بسیار مشکل است و در صورت محدود شدن اینترنت، کاملاً غیرممکن می شود. کیف پول های ارز دیجیتال بر بستر اینترنت جهانی هستند و دارایی ارز دیجیتال کاربران در این کیف پول ها قرار دارد. بسیاری از جوانان متخصص با گروه های بین المللی پروژه های بلاکچینی کار می کنند که در صورت محدود شدن اینترنت، با چالش بزرگی روبه رو می شوند.
تاثیر محدود شدن اینترنت بر حوزه ارز دیجیتال و بلاکچین
- دسترسی به سرویس های مربوط به bitcoin core مختل می شود.
- دسترسی ماینر ها به استخر های استخراج دچار مشکل می شود.
- ممکن است کیف پول های ارز دیجیتال مثل لجر نانو و تراست والت غیر قابل دسترس شوند.
- کار با صرافی های ارز دیجیتال خارجی مختل می شود (هرچند هم اکنون به علت تحریم ها مشکلات زیادی برای کابران ایرانی وجود دارد).
- آگاهی دانش کابران ایرانی از بازار ارزهای دیجیتال کاهش می یابد.
- افرادی که به صورت فریلنسری در پروژه های بلاکچین و ارز دیجیتال فعالیت می کردند، دچار مشکل می شوند.
تمام این اثرات باعث می شود که ضربه های اقتصادی بزرگی به کشور وارد شود؛ زیرا چه تریدر های ارز دیجیتال، چه استخراج کنندگان آن و چه متخصصانی که به صورت فریلنسری در این حوزه در حال کار هستند، از طرفی به ورود ارز به کشور کمک می کنند و از طرف دیگر خودشان اشتغال زایی کرده اند. با محدود شدن اینترنت، هم این درآمد ارزی قطع می شود و هم این کاربران به جامعه بیکار کشور اضافه می شوند که معضلات اجتماعی فراوانی به همراه دارد.
سخن پایانی
متخصصان بسیاری بر این باورند که اجرای این طرح به صورت محدود کردن اینترنت جهانی به صورت کامل و ایجاد یک شبکه ملی بسته، در حال حاضر قابل اجرا نیست. البته در پیش نویس این طرح نیز به محدود کردن اینترنت اشاره نشده است و تمام مواد قانونی این طرح برای پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی نوشته شده است. احتمالاً این طرح به صورت مسدود کردن چند شبکه اجتماعی تأثیرگذار اجرا خواهد شد. از طرف دیگر هنوز این طرح به تصویب نامه نهایی تبدیل نشده است و همچنان امکان تغییرات طرح در مصوبه مجلس وجود دارد.در هر حال ممکن است هر اتفاقی عملی شود و هر گونه تصمیمی تصویب و اجرایی گردد؛ بنابراین به هشدار زیر توجه بسیاری داشته باشید:
برای کاهش ریسک دارایی های ارزهای دیجیتال خود حتماً آنها را در کیف پول های قابل بازیابی نگهداری کنید. از صرافی ها فقط برای ترید استفاده کنید و خیلی سریع دارایی خود را به کیف پول خود منتقل کنید.