تغییر مکان مذاکرات احیای برجام به معنای حذف تروئیکای اروپایی از مذاکرات نیست

تغییر مکان مذاکرات به معنای جدا شدن اتحادیه اروپایی از مسیر تروئیکا نیست و این را من بعید می دانم./ واقعیت این است که تروئیکای اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه) به عنوان موتور محرک این اتحادیه عمل کرده اند.

ساعدنیوز: سفر آقای بورل و مورا به تهران و دیدار با وزیر امور خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی و نیز اعلام از سرگیری مذاکرات احیای برجام در یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس بازتاب های سیاسی و اقتصادی قابل توجهی در جامعه داشته است. برخی تحلیلگران معتقدند که ابتکار جدید اتحادیه اروپا در جهت خروج این اتحادیه از سایه تروئیکای اروپایی و تلاش برای ثبت یک موفقیت دیپلماتیک برجسته با احیای برجام به نام اتحادیه است. نظر حضرتعالی در این خصوص چیست؟

دکتر حسن بهشتی پور: بعید می دانم که چنین اتفاقی بیفتد. خواه دور جدید مذاکرات در عمان برگزار شود خواه در قطر، حتماً 1+4 نیز در این مذاکرات حضور خواهند داشت. هیچ منعی برای حضور این کشورها در مذاکرات وجود ندارد. تغییر مکان مذاکرات به معنای جدا شدن اتحادیه اروپایی از مسیر تروئیکا نیست و این را من بعید می دانم. اصولاً اتحادیه اروپایی هویتی مستقل از این کشورها ندارد. البته اتحادیه اروپا در این سالها برای مستقل شدن از این کشورها، تلاش کرده است، ولی واقعیت این است که تروئیکای اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه) به عنوان موتور محرک این اتحادیه عمل کرده اند. البته بعد از برگزیت و خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی، ایتالیا تلاش کرده است تا نقش انگلیس را در درون این اتحادیه ابقا کند.

این که ما ملیت آقای بورل یا مورا را اساس تحلیل قرار دهیم یا مطالب دیگری را فارغ از منافع جمعی اتحادیه اروپا مطرح کنیم، شاید در تحلیل راه به جایی نبریم. واقعیت این است که آقای بورل برای خروج مذاکرات از بن بست، راه حل میانی ای را مطرح کرده است. ایران توقع دارد که سپاه از لیست تروریستی آمریکا خارج شود و تحریم ها علیه سپاه لغو گردد و آمریکا مخالف این خواسته ایران شد و آن را موضوعی خارج از برجام دانست. در مقابل، ایران پیشنهاد حداقلی لغو تحریم ها علیه قرارگاه خاتم الانبیاء را مطرح ساخت و گفت که عدم لغو تحریم های سپاه اشکالی ندارد ولی باید تحریم های موجود بر علیه قرارگاه خاتم لغو گردد. ایران این پیشنهاد را با بورل و مورا مطرح کرد و در جلسه ای این پیشنهاد ازطریق بورل و مورا با رابرت مالی مذاکره کننده آمریکا مطرح شد.

پیرو این مذاکره در یک دیپلماسی رفت و برگشتی با حضور آقای بورل در ایران، اعلام شد که دور جدید مذاکرات در یکی از کشورهای حوزه خلیج فارس برگزار خواهد شد. به اعتقاد من، احتمالاً طرح مطرح شده از سوی ایران درباره قرارگاه خاتم الانبیاء مورد توجه آمریکا قرار گرفته یا موضوعی قابل مذاکره قلمداد شده و همین موضوع باعث این ابتکار جدید در راستای از سرگیری مذاکرات برای احیای برجام شده است.

هنوز زمان دقیق برگزاری این مذاکرات اعلام نشده است. ولیکن ما امیدواریم که هر چه سریعتر این مذاکرات کلید بخورد. حضور 1+4 در این مذاکرات به هیچ وجه دور از نظر نیست هرچند به نظر می رسد که ایران تصمیم گرفته است که ارتباط با طرف آمریکایی را از مسیر بروکسل و اتحادیه اروپا دنبال کند. برگزاری این مذاکرات و به نتیجه رسیدن آن و احیای برجام برای اقتصاد ایران حیاتی است و طبیعتاً منافع طرفین از این طریق بهتر تأمین می شود.

مشکل به هیچ وجه مکان مذاکرات یا حضور بازیگران دیگر در این مذاکرات نیست. مشکل این است که ایران و آمریکا به عنوان دو طرف اصلی مذاکرات به توافق نمی رسند.

ساعدنیوز: برخی شلوغی میز مذاکره و وجود بازیگران غیرمرتبط و تعریف منابع برجامی برای این بازیگران را عامل شکست مذاکرات وین اعلام می کنند و انتقال مذاکرات به یکی از کشورهای خلیج فارس را مثبت ارزیابی می کنند. اما سؤالی که مطرح میشود این است که آیا با انتقال مذاکرات به یکی از کشورهای همسایه ایران در حاشیه خلیج فارس، مسائل منطقه ای و احیاناً منافع منطقه ای برخی بازیگران وارد مذاکرات نخواهد شد و این موضوع نمی تواند به این مذاکرات آسیب وارد کند؟

دکتر حسن بهشتی پور: اگر یادتان باشد در مذاکرات ایران با 1+5 که از سال 1389 آغاز شد، شاهد برگزاری این مذاکرات در مکان های مختلفی بودیم. در وین، ژنو،آلمآتی، بغداد و چند دور از این مذاکرات در استانبول برگزار شد. بنابراین، این نخستین باری نیست که محلی غیر از وین برای مذاکرات انتخاب می شود. بنابراین، این به معنای تغییر اعضای حاضر در مذاکرات نیست. ایران پیشتر با تروئیکای اروپایی مذاکره کرد و در نهایت خود این کشورها در آن زمان اعلام کردند که آمریکا اجازه نمی دهد که این مذاکرات به نتیجه برسد. اینگونه بود که علاوه بر تروئیکا، ایران دو کشور چین و روسیه را برای حفظ توازن و از جهت این که این کشورها عضو شورای امنیت سازمان ملل هستند، به این مذاکرات اضافه کرد و در نهایت گروه 1+5 تشکیل شد و یکی از این کشورها که آلمان هست، عضو شورای امنیت نیست و در نهایت با خروج آمریکا از دور مذاکرات با گروه 1+4 مواجه شدیم.

مشکل به هیچ وجه مکان مذاکرات یا حضور بازیگران دیگر در این مذاکرات نیست. مشکل این است که ایران و آمریکا به عنوان دو طرف اصلی مذاکرات به توافق نمی رسند. اگر این دو کشور به توافق برسند، هیچ یک از بازیگران دیگر نمیتواند در مسیر توافق مشکلی ایجاد کند. بارها این موضوع را در مصاحبه های متعدد مطرح کرده ام. تا با آمریکا به صورت مستقیم وارد مذاکره نشویم، به نتیجه نمی رسیم. گفتگوی مستقیم با آمریکا می تواند حصول توافق برای احیای برجام را تسهیل کند.

اگر می خواهیم در مذاکرات احیای برجام موفق باشیم باید رویکردهای کلان مان را بر اساس شرایط موجود بازبینی کنیم.

ساعدنیوز: گفته می شود که یکی از عوامل شکست مذاکرات عدم وجود یک تیم مذاکره کننده قوی و متخصص در تیم سیاسی وزیر امور خارجه دولت سیزدهم است. تا چه اندازه تیم مذاکره کننده در این موضوع تأثیرگذار است و چه وزنی در برابر سیاستهای کلان سیاسی و امنیتی کشور دارد؟

دکتر حسن بهشتی پور: من بارها به این موضوع اشاره کرده ام که تیم مذاکره کننده مؤثر است ولی تعیین کننده نیست! این رویکرد ها و سیاست های کلان ما در کشور است که مسیر مذاکرات را تعیین می کند نه تیم مذاکره کننده! این که ما خواهان برداشته شدن تحریم های قرارگاه خاتم هستیم، این رویکرد و سیاست کلان ما در حوزه برجام است. متهم کردن تیم مذاکره کننده به کم کاری یا هر چیز دیگری، ساده انگاری است.

بنابراین، اگر می خواهیم در مذاکرات احیای برجام موفق باشیم باید رویکردهای کلان مان را بر اساس شرایط موجود بازبینی کنیم. اگر این بازنگری و بازبینی به صورت مؤثر صورت گرفت، طبیعتاً به کارگیری یک تیم قویتر می تواند کارساز باشد وگرنه صرف تغییر تیم مذاکره کننده نمی تواند هیچ تحولی را رقم بزند.

دولت باید پاسخگوی فرصت سوزی در مذاکرات احیای برجام باشد