موبایل‌های گرانقیمت آیفون این روز‌ها حسابی کاربرانشان را کلافه کرده‌اند. دور جدید سخت‌گیری‌های اپل که از آن با عنوان تحریم‌های ظالمانه یاد می‌شود دلیل اصلی این اتفاق است. مشکل از روزی شروع شد که اپلیکیشن‌های ایرانی پرکاربرد یکی یکی از کار افتادند. این اولین بار نیست که اپل جلوتر از سیاستمداران آمریکایی به کابران ایرانی چنگ و دندان نشان می‌دهد، اما هر بار به طریقی امکان دور زدن تحریم‌ها به وجود می‌آمد. این بار، اما به نظر نمی‌رسد راهی وجود داشته باشد. کار تا جایی بالا گرفته که شرکت‌های بزرگ خدمات‌دهنده به سمت استفاده از وب اپلیکیشن‌ها روی آورده‌اند اگر چه این کار هم مشکلات خاص خودش را دارد. به نظر می‌رسد به زودی شاهد موجی از مهاجرت خواهیم بود که در آن ایرانی‌ها گوشی‌های آیفون خود را خاموش می‌کنند و برای استفاده از طبیعی‌ترین حق و حقوق خود به سراغ سیستم‌عامل رقیب یعنی اندروید بروند. در گفتگو با علی وحدانی مدیر محصول کافه بازار تلاش کرده‌ایم بخشی از ماجرای مربوط به محدودیت‌های تازه اپل و دردسر‌های آن برای کاربران ایرانی را بررسی کنیم. همچنین از او به عنوان یک کارشناس پرسیده‌ایم آیا اندروید و گوگل گزینه قابل اعتمادی برای مهاجرت کاربران و توسعه‌دهندگان اپلیکیشن ایرانی به حساب می‌آیند یا نه؟
دردسر‌های گوشی‌های آیفون با اپلیکیشن‌های ایران این سری همه را خسته کرده؛ برای چندمین بار در مدتی کوتاه اپلیکیشن‌های ایرانی از کار افتاده‌اند و با توجه به قیمت ۱۷،۱۸ میلیون تومانی گوشی‌های جدید آیفون به نظر می‌رسد این بار باید شاهد موج مهاجرت کاربران iOS به اندروید باشیم.
جواب: تحریم‌های اپل چیز جدید نیست. بیشتر از یک سال پیش اتفاق افتاده. سیاست‌های اپل به طور کلی همیشه در عمل حتی از تحریم‌های دولت آمریکا یک قدم جلوتر بوده و خودش کاسه داغ‌تر از آش بوده مقابل کاربر ایرانی. اتفاق جدید این است که مسیر دور زدن تحریم‌های اپل بسته شده و اگر قبلا ممکن بود توسعه‌دهنده ایرانی بتواند این تحریم‌ها را دور بزند الان این راه تقریبا به سمت غیرممکن رفته. آن کسانی هم که می‌توانند این تحریم‌ها را دور بزنند معمولا هزینه‌های سنگینی می‌دهند که در طول زمان پرداخت این هزینه دیگر به صرفه نخواهد بود.
تعداد کاربران آیفون در ایران را می‌شود تخمین زد؟
جواب: آمار دقیقی نداریم، اما به طور کلی تعداد کاربران iOS نسبت به اندروید کمتر است. از روی آمار اپلیکیشن‌های مشهور می‌توان تخمین زد الان چیزی در حدود شش، هفت میلیون کاربر اپل در ایران داریم. هر چند این آمار دقیق نیست.
با فرض اینکه گوگل هم مثل اپل تصمیمی برای همراهی با تحریم‌ها نگیرد، آیا توسعه‌دهنده‌ها و مارکت‌های ایرانی فعال در حوزه اپلیکیشن‌های موبایل توانایی پاسخ دادن به این سیل مهاجرت از iOS به اندروید را دارند؟
جواب: در حال حاضر کافه بازار به ۴۰میلیون کاربر سرویس می‌دهد. هر سال رشد چشمگیری داشتیم. مثلا سال پیش همین موقع تعداد کاربران ۳۵میلیون نفر بود که این عدد الان به ۴۰میلیون رسیده و برای همین فکر می‌کنیم به راحتی بتوانیم پذیرای کاربران iOS که به سمت اندروید می‌آیند باشیم.
طرفدار‌های اپل را حتما بهتر می‌شناسی؛ به سختی حاضر هستند نقطه ضعف‌های iOS را قبول کنند و گوشی آیفون را کنار بگذارند. همین الان خیلی‌هایشان معتقدند مشکل مدتی بعد حل می‌شود. آیا هیچ راهی وجود ندارد که توسعه‌دهنده‌ها و مارکت‌های ایرانی بتوانند کاری شبیه کافه بازار سال ۹۰،۹۱ انجام بدهند و هر طور شده مشکل را دور بزنیم؟
جواب: سال‌ها پیش از ما می‌پرسیدند چرا کافه بازار وارد ساخت اپلیکیشن‌های iOS نمی‌شوید. الان جواب این سوال در عمل برای همه ثابت شده است. جواب ما همیشه این بود که روی اکوسیستمی محدود و تحت کنترل اپل با سخت‌گیری‌های زیاد که عملا اجازه توسعه هر اپ استوری جز خودش را نمی‌دهند، فعالیت کردن به خاطر میزان ریسک بالا عاقلانه نیست. در اندروید این مسئله متفاوت است؛ اکوسیستم مجموعا خیلی بازتر است. گوگل اپ استور‌های غیر از خودش را به رسمیت می‌شناسد و به آن‌ها اجازه فعالیت می‌دهد. قبول دارد اندروید یک سیستم عامل متن‌باز است و این را به رسمیت می‌شناسد. الان که کاربران iOS با این مشکل روبرو شده‌اند به نظر می‌رسد اندروید گزینه معقولی باشد. اینجا اصلا بحث طرفداری از شرکتی مثل اپل و سامسونگ یا iOS و اندروید نیست. الان کاربر ایرانی را نه تنها به رسمیت نمی‌شناسد بلکه رسما دارد اذیتش می‌کند.
اما بعضی از مارکت‌های ایرانی فعال در حوزه iOS مثل سیبچه هنوز دارند تلاش می‌کنند راه‌حل‌هایی پیدا کنند.
جواب: در حال امتحان روش‌های مختلفی هستند. اینترپرایس سرتیفیکیت می‌گیرند که جلویش گرفته می‌شود. آخرین صحبت مطرح شده در حال حاضر موضوع استفاده از روش دولوپر لایسنس است که روش عجیبی است، چون هزینه زیادی دارد و مطمئن نیستم جواب بدهد. نکته این است که برای استفاده از هر لایسنس به این روش باید ۱۰۰ دلار پرداخت کرد تا اپلیکیشن روی ۱۰۰ دستگاه نصب شود. قطعا قیمت تمام شده هر نصب یک دلار خواهد بود و حتی اگر این روش جواب بدهد باز هم روشی گران خواهد بود که برای اپلیکیشن‌های رایگان توجیه اقتصادی ندارد.
استفاده از وب اپلیکیشن‌ها که بعضی خدمات‌دهنده‌ها مثل اسنپ توصیه کرده‌اند چطور؟ آیا این کار مشکلی را حل می‌کند؟
جواب: این کار خیلی فرقی با باز کردن سایت خدمات‌دهنده ندارد. در حقیقت آیکونی است که با هر بار کلیک کردن روی آن کاربر به سایت سرویس‌دهنده منتقل می‌شود، اما از نظر کیفیت خدمات فکر نمی‌کنم بتواند کاربر را راضی کنند. تازه اگر اپل تصمیم به بستن آن نگیرد.
پس به نظر تو این مسئله قطعی است که وقتش رسیده آیفون‌هایمان را خاموش کنیم و به سراغ یک گوشی اندرویدی برویم؟
جواب: به نظر این طور می‌آید که به عنوان یک کاربر ایرانی که می‌خواهیم از خدمات ایرانی و اپلیکیشن‌های ایرانی استفاده کنیم مجبوریم این کار را انجام دهیم. توسعه‌دهنده‌های ایرانی هم جز کنار گذاشتن کامل اکوسیستم اپل راهی ندارند.
گاهی وقت‌ها در بحث آیفون و اندروید دچار اشتباه می‌شویم؛ مثلا خیلی‌ها فکر می‌کنند اپل مال استکبار جهانی و آمریکای جهانخوار است و اندروید مال آزادی‌خوا‌هان جهان، اما نباید فراموش کنیم که هم اپل و هم اندروید هر دو مال آمریکایی‌ها هستند و اگر دستوری از بالا برسد به هرحال مجبورند حرف گوش‌کن باشند. از نظر تو آیا تضمینی وجود دارد بعد کنار گذاشتن آیفون و مهاجرت به اندروید مشکلات مشابهی با اندروید پیدا نکنیم؟
جواب: در کل هیچ تضمینی وجود ندارد. ما به طور قطعی نمی‌توانیم چنین ادعایی کنیم، اما واضح است که مسیر حرکت شرکتی مثل اپل با شرکتی مثل گوگل متفاوت است. سیستم عامل اپل یک سیستم عامل بسته است و تنها روی دستگاه‌های ساخته شده توسط خودش کار می‌کند. اختیار اپ استور iOS تنها دست خودش است. اپلیکیشن‌ها باید فقط از مسیر شرکت اپل تایید شوند. اپل این قدرت را دارد، اپلیکیشنی که شما قبلا روی گوشی‌تان نصب کرده بودید را از کار بیندازد تا دیگر اجرا نشود. در اندروید قضیه مقداری بهتر است؛ سیستم‌عامل متن‌باز است. روی گوشی‌ها و تبلت‌ها مختلف عرضه شده توسط شرکت‌های دیگر نصب می‌شود. علاوه بر این در تمام دنیا به جز پلی استور گوگل مارکت‌هایی مثل کافه بازار هستند که خدمات اپلیکیشن‌ها را عرضه می‌کنند. گوگل هم وجود آن‌ها را پذیرفته است. فراتر از این خود سیستم‌عامل متن‌باز اندروید اجازه می‌دهد حتی وقتی گوگل محدودیتی ایجاد می‌کند، شرکت‌های بروند از تکنولوژی اپن سورس استفاده کنند. مشابه این کار را الان آمازون انجام می‌دهد؛ دیوایس‌هایی تولید می‌کند با سیستم‌عامل اندورید که هیچ ربطی به گوگل و اندروید و سرویس‌های گوگل ندارد و تنها از سیستم‌عامل متن‌باز موجود اندروید استفاده می‌کنند. مجموع شرایط به ما نشان می‌دهد روی اندروید فضا و آزادی بیشتری برای فعالیت وجود دارد.
علاوه بر این‌ها از نظر فنی اندروید اجازه می‌دهد بدون وابستگی به فروشگاه رسمی گوگل هر اپلیکیشنی را روی گوشی یا تبلت نصب کنیم.
جواب: اندروید بدون گوگل هم می‌تواند معنا داشته باشد؛ اگر چه خیلی از سرویس‌ها محدود می‌شود، ولی فاصله نسبی که دارند تا حدی به ما آزادی می‌دهد روی اندروید فارغ از اینکه گوگل به ما سرویس می‌دهد یا نه آزادی عمل داشته باشیم.
آیا این نکته مثبتی برای اندروید و گوشی‌های اندرویدی به حساب می‌آید؟
جواب: گوگل همین حالا هم محدودیت‌هایی برای اپلیکیشن‌های ایرانی ایجاد کرده؛ مثلا اپلیکیشن‌های ایرانی را روی پلی استور قبول نمی‌کند تا توسعه‌دهنده ایرانی نتواند اپ خود را روی این بستر منتشر کند. در مورد اپلیکیشن‌هایی با پرداخت‌های درون برنامه‌ای، توسعه‌دهنده ایرانی عملا نمی‌تواند از آن بهره ببرد. چون اول باید حساب خودش را رسمی کند و به محض اینکه بفهمند آن حساب مربوط به یک ایرانی است تمام فروش اپلیکیشن از دست می‌رود. مسئله تحریم پلی استور این نیست که امروز تصمیم بگیرد به کاربر ایرانی سرویس ندهد، آن‌ها در اصل به توسعه‌دهنده ایرانی سرویس نمی‌دهند.
برای همین به حضور استور‌های اندرویدی ایرانی نیاز داریم؟
جواب: کاربر باید مطمئن باشد از منبع معتبری اپلیکیشن‌های خود را دریافت می‌کند. اگر کافه بازار نبود شاید اتفاقی که الان در مورد جابجایی فایل‌های مشکوک IPK در کانال‌های تلگرامی شاهدش هستیم شدت بیشتری پیدا می‌کرد. خیلی از این فایل‌ها برای انتشار بدافزار‌ها دست به دست می‌شوند. کار مهم کافه بازار این بوده که منبع معتبر نصب اپلیکیشن‌های ایرانی محسوب شود. علاوه بر این سرویس مهم دیگر کافه بازار این است که توسعه‌دهنده ایرانی را به رسمیت می‌شناسد و به آن خدمات می‌دهد.
اپ استور‌های ایرانی چه کار‌هایی می‌توانند انجام دهند که علاوه بر تعداد اپلیکیشن‌های ایرانی، کیفیت آن‌ها هم بالا برود؟
جواب: کیفیت و امنیت به یک اندازه برای اپ استور‌های ایرانی اهمیت دارند. اگر سخت‌گیری‌ها به اندازه خود اپل و گوگل شدت پیدا کنند، قطعا نارضایتی‌هایی برای توسعه‌دهنده‌ها اتفاق می‌افند. برای همین باید با تعامل پیش برویم. مرکز ماهر گزارش‌هایی درباره تکراری بودن اپلیکیشن‌ها تهیه می‌کند. وقتی این گزارش‌ها به دست ما می‌رسد روی آن‌ها اقدام می‌کنیم. این مشکلات روی پلی استور هم وجود دارد. مثلا از نظر تکراری بودن خیلی برنامه‌های ایرانی را بررسی نمی‌کند، ولی در کافه بازار تمرکز ما روی تکراری بودن و تهدید‌های امنیتی هستند. علاوه بر اینکه خدمات متفاوت دیگری هم برای کاربران عرضه می‌کنیم.
واقعا فکر می‌کنی دسترسی نداشتن به اپلیکیشن‌ها باعث شود، کسی آیفونش را خاموش کند و سراغ گوشی اندرویدی برود؟
جواب: مسئله این است که شرایط بازار و اتفاقی که می‌افتد روی این مسئله تاثیر‌گذار خواهد بود. من حدس می‌زنم کاربر‌ها به خاطر اپلیکیشن‌های ایرانی که روزبهروز بیشتر به آن‌ها وابسته می‌شوند و بخش قابل توجهی از مراجعه کاربران به اسمارت‌فون برای استفاده از اپلیکیشن ایرانی بوده این عدد قطعا نسبت به قبل بیشتر خواهد بود.
در کنار این مصائب و مشکلاتی که برای کاربران آیفون رخ داد، بانک مرکزی خیلی جدی برای محدود کردن کد‌های USSD تلاش می‌کند و می‌خواهد بانک‌ها و شرکت‌های فعال در بخش پرداخت الکترونیک به سمت ساخت و طراحی اپلیکیشن‌های موبایل بروند. مسئله اپل و رو آوردن شرکت‌های پرداخت الکترونیک به اپلکیشن‌های موبایلی می‌تواند نشانه‌های خوب برای صنعت ساخت اپلیکیشن‌های ایرانی باشد؟
جواب: استفاده از اسمارت‌فو‌ن‌ها در ایران روزبهروز بیشتر می‌شود. رشد قابل توجهی از رشد کافه‌بازار به همین مسئله مربوط می‌شود. هر اسمارت‌فونی که آمده به خاطر اعتماد کاربر کافه‌بازار هم روی آن نصب شده. در کل ما این صنعت را رو به رشد می‌بینیم و جدید نیست. از خیلی قبل‌تر بانک‌ها شروع کردند به ساخت و عرضه خدمات خودشان. نگهداری و به‌روزرسانی این اپلیکیشن‌ها هم مسائل خودشان را دارند که باعث می‌شوند توسعه‌دهنده‌ها با بازار رو‌به‌رشدی مواجه باشند.
