آسیب ضربه ای مغز (TBI)، یک نوع از آسیب مغزی به دست آمده، زمانی رخ می دهد که یک آسیب ناگهانی باعث آسیب به مغز می شود. آسیب ضربه ای مغز می تواند زمانی رخ دهد که سر به طور ناگهانی و خشمگینانه به یک جسم برخورد کند یا هنگامی که یک جسم جمجمه را سوراخ کند و وارد بافت مغزی شود. علائم آسیب ضربه مغزی می توانند بسته به میزان آسیب مغز خفیف، متوسط تا شدید باشند. فرد مبتلا به آسیب ضربه ای مغز خفیف ممکن است هوشیار باقی بماند یا ممکن است چند ثانیه یا چند دقیقه از دست دادن هوشیاری را تجربه کند.نیمی از موارد ضربه مغزی در اثر تصادف اتفاق می افتد.
آسیب ضربه ای مغز زمانی رخ می دهد که تکان سخت، ضربه، صدمه، یا دیگر آسیب های مغزی باعث ایجاد آسیب به مغز می شوند. هر سال میلیون ها نفر از آسیب های مغزی رنج می برند. بیش از نیمی از آنها به اندازه کافی بد هستند که افراد باید به بیمارستان بروند. بدترین آسیب ها می توانند منجر به آسیب یا مرگ مغزی دائمی شود. نیمی از تمام آسیب های ضربه ای مغزی ناشی از حوادث وسایل نقلیه موتوری هستند. پرسنل نظامی در مناطق جنگی نیز در معرض خطر هستند.
سطوح مختلف ضربه مغزی
میزان شدت ضربه مغزی ممکن است در موارد مختلف متفاوت باشد:
آسیب ضربه ای خفیف مغز
آسیب ضربه ای خفیف مغز که با عنوان ضربه مغزی نیز شناخته می شود، یا شما را بیهوش نمی کند و یا به مدت ۳۰ دقیقه یا کمتر شما را بیهوش می کند. علائم اغلب در زمان آسیب یا بلافاصله پس از آن ظاهر می شوند، اما گاهی اوقات ممکن است برای چند روز یا چند هفته ای ایجاد نشوند. علائم آسیب ضربه ای خفیف مغز معمولا موقتی هستند و در عرض چند ساعت، چند روز یا چند هفته رفع می شوند، اما آنها می توانند ماه ها یا بیشتر به طول بی انجامند.
آسیب ضربه ای متوسط مغز
آسیب ضربه ای متوسط مغز باعث ایجاد بیهوشی بیش از ۳۰ دقیقه می شود. علائم آسیب ضربه ای متوسط مغز شبیه به آسیب ضربه ای خفیف مغز هستند اما جدی تر و طولانی تر هستند.
آسیب ضربه ای شدید مغز
آسیب ضربه ای شدید مغز بیش از ۲۴ ساعت باعث بیهوشی شما می شود. علائم آسیب ضربه ای شدید مغز همچنین شبیه به آسیب های ضربه ای خفیف مغز هستند، اما جدی تر و طولانی تر.
علائم ضربه مغزی
نشانه ها و علائم ضربه مغزی بلافاصله بروز نمی یابد. آن چیزی، مانند اختلال گفتاری یا قرمز شدن پوست را که پزشک می بیند، حس می کند یا می شنود، نشانه می گویند. اما مواردی مانند سر درد یا زنگ زدن گوش را که بیمار توصیف می کند، علائم می گویند.علائم و نشانه های آنی ضربه مغزی عبارت اند از:
- بیهوشی
- سرگیجه
- سر درد
- اختلال در گفتار
- گیجی
- زنگ زدن گوش
- حالت تهوع
- استفراغ
- فراموشی
- خستگی مزمن
گشاد شدن مردمک چشم علامت وارد شدن صدمه ای جدی تر به سر است.نشانه هاو علائم ضربه مغزی گاهی مرتبط با صدمه جدی تری است که در صورت مواجهه با آن باید بی درنگ به پزشک مراجعه کرد:
- سر درد مزمن طولانی مدت
- سرگیجه طولانی مدت
- گشاد شدن مردمک چشم
- متفاوت بودن اندازه دو مردمک
- حالت تهوع و استفراغ طولانی مدت
- از دست دادن حافظه و بهبود نیافتن آن
- زنگ زدن گوش
- از دست دادن حس بویایی
- از دست دادن حس چشایی
نشانه ها و علائم ضربه مغزی در کودکان
تعیین نشانه ها و علائم ضربه مغزی در کودکان خردسال از آن رو که دشوارتر است در این موارد بیمار نمی تواند به خوبی شرایط خود را توضیح دهد یا ضرورت بیان علامتی خاص را درک نمی کند. نشانه ها عبارت اند از:
- سستی و بی حالی
- زودرنجی، کودک به راحتی عصبی می شود.
- تغییر الگوهای خواب
- تغییر اشتها
- ناپایداری هنگام ایستادن و یا راه رفتن (تمام نشانه های مرتبط با مشکلات تعادل و سرگیجه)
علائم اورژانسی: زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشکوک شدن به وقوع ضربه مغزی خود یا اطرافیان تان به پزشک مراجعه کنید. چنانچه ضربه مغزی هنگام ورزش کردن یا مسابقه دادن رخ دهد، باید موضوع را به مربی اطلاع داد و به پزشک مراجعه نمود. به محض رویارویی با علائم شدید زیر پس از آسیب دیدگی به سرعت به مرکز فوریت های پزشکی مراجعه کنید یا با شماره 115 تماس بگیرید:
- از خواب بلند نشدن (یا به کما رفتن)
- حمله صرع و تشنج
- ترشح خون یا مایع شفاف از گوش یا بینی
- هم اندازه نبودن مردمک ها (یک مردمک بزرگتر از مردمک دیگر است.)
- حرکت غیرطبیعی چشم
- گیجی مداوم
- اختلال در گفتار
- استفراغ مکرر
- ضعف عضلانی
- دشواری در راه رفتن
ضربه مغزی گاهی توام با آسیب دیدگی ستون فقرات همراه است. چنانچه احتمال می دهید که گردن یا ستون فقرات مصدوم آسیب دیده است، از حرکت دادن وی خودداری کنید و با 115 تماس بگیرید. اما اگر مجبور به حرکت دادن مصدوم هستید، این کار را با دقت بسیار انجام دهید، سعی کنید گردن و پشت بیمار تا حد امکان جابجا نشود و ستون فقرات بیش از این صدمه نبیند.
تشخیص شدت جراحت سر
یکی از راه هایی که پزشک شدت آسیب وارد به سر را می سنجد، تست GCS می باشد. GCS یا “معیار گلاسکو” یک آزمون ۱۵ نمره ای می باشد که توسط پزشک اجرا می شود. هر چه نمره فرد در این ارزیابی کمتر باشد یعنی آسیب شدید تر بوده است.پزشک باید بداند که در چه شرایطی و طی چه حادثه ای به سر ضربه وارد شده است. در صورتی که فرد به خاطر آسیب وارد شده حادثه را یادش نیاید، بهتر است که یکی از افراد شاهد حادثه، هنگام مراجعه به پزشک با او باشد. همچنین این نکته که فرد هنگام ضربه، هوشیاری اش را از دست داده باشد یا نه، برای پزشک مهم است.
پزشک شما را معاینه می کند تا نشانه های تروما (ضربه) از جمله کبودی و تورم را مشاهده کند. همچنین ممکن است از نظر نورولوژیک عملکرد عصب های شما را بسنجد. به این صورت که مثلا کنترل عضلات بدن، حرکت چشم ها، حس اندام ها و دیگر موارد را که نشان دهنده درست کارکردن عصب ها و مغز هستند، ارزیابی می کند.تصویربرداری های مختلف نیز نظیر CT scan و MRI می توانند برای تشخیص دقیق تر و کسب اطلاعات بیشتر، کمک کننده باشند.
پزشک با CT scan می تواند مواردی مثل شکستگی های جمجمه، خونریزی، وجود لخته خونی، تورم مغز و دیگر آسیب های این چنینی را مشخص کند. این نوع تصویر برداری سریع و دقیق بوده و معمولا اولین تصویربرداری ای هست که تجویز می شود.MRI هم نوع دیگری از تصویربرداری است که جزئیات بیشتری از نماهای مختلف مغز می دهد. MRI معمولا زمانی تجویز می شود که شرایط فرد از نظر پزشکی به ثبات رسیده باشد.
ضربه مغزی چگونه درمان می شود؟
اگر بعد از ضربه، خونریزی باز وجود داشته باشد، ممکن است پزشک از بخیه استفاده کرده و سپس بانداژ کند. درمان های بعدی آسیب پیش آمده به نوع و شدت آن بستگی دارد.اگر آسیب خفیف بوده باشد ممکن است غیر از درد، علامت دیگری نداشته باشید. در این گونه موارد معمولا توصیه می شود مسکنی مثل استامینوفن مصرف بشود. غالبا داروهای ضدالتهابی غیر استروییدی (NSAID) مثل ایبوبروفن و آسپیرین تجویز نمی شوند. چون این داروها می توانند خونریزی ها را (در صورت وجود) بدتر کنند.
۲ نکته مهم:
- بعد از اینکه از نزد پزشک بازگشتید – حتی اگر آسیبتان خفیف تشخیص داده شده بود – باز هم مراقب خود باشید و علایم خود را چک کنید. اگر به علامت جدیدی برخوردید یا برخی از علایم تشدید شدند، پیش پزشک برگردید و موضوع را به او گزارش دهید.
- این که «بعد از ضربه به سر نباید بخوابید» حقیقت ندارد. ولی بهتر است هر دو ساعت یک بار بیدار شوید و علایم خود را چک کنید.
اما اگر آسیب شما شدید تشخیص داده بشود ممکن است که بستری شوید. این که طی دوره بستری چه اقداماتی برای شما انجام شود، باز هم به شدت آسیب و نوع تشخیص بستگی دارد و با تصمیم پزشک انجام می شود. از جمله درمان هایی که برای آسیب شدید استفاده می شوند موارد زیر رایج هستند:
۱) مصرف دارو
یکی از مسایلی که ممکن است پس از آسیب شدید تجربه شود، تشنج است. تشنج ممکن است در هفته اول بعد از آسیب تجربه شود. پس در صورت آسیب شدید، از جمله داروهایی که برای شما تجویز می شود احتمالا دارو های ضد تشنج (Anti-seizure) می باشند.داروهای ادرار آور (Diuretic) هم از جمله داروهایی هستند که در مواقع ایجاد فشار بر مغز، تجویز می شوند. وقتی به خاطر آسیب سر، به مغز فشار می آید، این داروها کمک می کنند تا با دفع بیشتر آب، مقداری از این فشار کاسته شود.در موارد بسیار شدید، خصوصا وقتی رگ های خونی آسیب دیده اند، فرد را با دارو به کما می برند! مغز در حالت کما نسبت به حالت عادی، اکسیژن و غذای کمتری می خواهد. به همین خاطر است که برای مدتی، با دارو کما را به فرد القا می کنند.
۲) جراحی
در آسیب شدید معمولا فرد را از اورژانس فورا به اتاق عمل منتقل می کنند. این جراحی دلایل متعددی می تواند داشته باشد. هنگامی که خونریزی در مغز یا اطراف آن به وجود می آید، فشار وارده به مغز آسیب زا است و باید با جراحی برطرف شود.دلایل جراحی می تواند شامل:
- برداشتن فشار از روی مغز
- برداشتن هماتوم
- ترمیم جمجمه
۳) توانبخشی
اگر آسیب شدیدی به سرتان وارد شده باشد، برای اینکه بتوانید کل عملکرد مغزتان را دوباره فعال کنید به توانبخشی نیاز دارید. توانبخشی کمک می کند تا حد امکان ظرفیت عملکردی مغز خود را بازیابی کنید.
این که شما به کدام نوع از توانبخشی نیاز دارید، کاملا بستگی به آن ناحیه از مغز دارد که عملکردش آسیب دیده است. ولی در اکثر موارد، فرد آسیب دیده نیاز به بازآموزی حرکت (کاردرمانی یا فیزیوتراپی) و بازآموزی گفتار (گفتاردرمانی) و توانبخشی شناختی دارد.
چشم انداز آسیب
این مورد هم بسیار به نوع و شدت آسیب بستگی دارد. خیلی از افرادی که دچار آسیب خفیف به سر می شوند، در دراز مدت اثری از این آسیب را نخواهند داشت. ولی افرادی که آسیب شدیدی دیده اند، ممکن است تغییراتی دایمی در سیستم های حرکتی، ذهنی و شخصیتی داشته باشند.آسیب های جدی در کودکی می توانند بسیار نگران کننده باشند. گفته می شود که مغز در حال رشد کودکان مستعد آسیب است. اگر چه مطالعه ها در این زمینه همچنان ادامه دارند.اگر آسیبی جدی به سر شما وارد شده است، تیم توان درمان به شما کمک خواهد کرد که به آخرین حد ممکن از بازیابی توان مغزی خود برسید.
در مورد سیروز کبدی چه می دانید؟
