فولیک اسید، ترکیب ساختگی از ویتامین B9 می‌باشد که تنها در مکمل‌ها‌ی ویتامین و غذا‌ها‌ی غنی‌شده یافت می‌شود. اگر این ویتامین به طور طبیعی در غذا‌ها باشد، فولات نامیده می‌شود. لوبیا، پرتقال، مارچوبه، کلم بروکسل، آووکادو، سبزیجات برگ‌دار و... همگی از جمله مواد‌ی هستند که فولات دارند. وجود ویتامین B9 چه به شکل فولات و چه اسید فولیک، در هر صورت برای ساختار سلول و DNA مهم و ضروری می‌باشد.
فولات باید به مقدار کافی در بدن وجود داشته باشد، در غیر این صورت مسائل خطر‌ساز‌ی پدید می‌آید. از همین جهت لازم است که عارضه مصرف بیش از حد فولیک اسید را بشناسیم. به‌عنوان مثال سطوح کم فولات خون با مسائلی مثل افزایش احتمال نقایص مادرزادی، بیماری‌ها‌ی قلبی، سکته و سرطان ارتباط دارد. از سو‌ی دیگر میزان بالای آن برای اغلب افراد سالم در سنین بزرگسال، مسئله‌ی نگران‌کننده‌ای نیست. با این حال مصرف افراطی مکمل‌ها‌ی دارای فولیک اسید می‌تواند آسیب‌رسان باشد. با ما همراه باشید تا پیش از معرفی عارضه مصرف بیش از حد فولیک اسید، دلایل ایجاد آن را بررسی کنیم.
جذب فولات در بدن، به‌آسانی جذب اسید فولیک نیست. به طوری‌که دریافت فولیک اسید موجود در غذا‌ها‌ی غنی شده و مکمل‌ها حدود 85% تخمین زده می‌شود. از طرف دیگر تنها 50% فولات طبیعی موجود در غذا‌ها توسط بدن جذب و مصرف می‌گردد. پس از جذب و ورود اسید فولیک به جریان خون، این ماده توسط کبد به اجزا‌ی کوچک‌تر‌ی تجزیه می‌شود. بااین‌حال کبد، ظرفیت مشخصی برای این کار دارد. به عبارت دیگر این ارگان، تنها مقدار معینی از ویتامین را پردازش می‌کند و نه بیش‌تر. در نتیجه با مصرف بیش از حد فولیک اسید از طریق غذا‌ها‌ی غنی‌شده و مکمل‌ها، درصد این ماده به‌صورت غیر متابولیزه‌شده (UMFA) افزایش می‌یابد، تا اینکه این مواد روی هم انباشته می‌شوند. در حالی‌که چنین اتفاقی با خوردن مواد غذایی دارای فولات به‌ندرت رخ می‌دهد. اما این مسئله‌ای نگران‌کننده است؛ چرا‌که میزان زیاد UMFA در خون با مسائل مختلف حوزه‌ی سلامتی ارتباط مستقیمی دارد.
معادل فولات در رژیم غذایی (DFEs)
ازآنجاکه فرآیند جذب فولیک اسید، راحت و سریع‌تر از فولات موجود در غذا‌ها است، کمیسیون تغذیه و صنایع غذایی (FNB) در آکادمی ملی علوم، مهندسی، پزشکی و دارو، معادل‌ها‌یی را جهت جذب فولات در رژیم غذایی توصیه کرده است.
1 میکرو‌گرم از DFEs برابر است با:
1 میکرو‌گرم فولات از غذا‌ها
مصرف 6/0 میکرو‌گرم فولیک اسید از غذا‌ها‌ی غنی‌شده و یا مکمل‌ها‌ی رژیمی همراه با غذا
استفاده‌ی 5/0 میکرو‌گرم از مکمل‌ها‌ی رژیمی با معده‌ی خالی
به علاوه هیچ میزان حداکثری برای فولات طبیعی موجود در غذا تعیین نشده است. با این حال موسسه‌ی ملی بهداشت (NIH) توصیه می‌کند که بزرگسالان بالای 19 سال، بهتر است مصرف فولیک اسید را در غذا‌ها‌ی غنی‌شده و مکمل‌ها تا 1000 میکرو‌گرم در روز محدود نمایند. از طرف دیگر هم، بیش‌ترین حد مصرف (UL) تعیین‌شده برای کودکان کم‌تر می‌باشد؛ به طوری‌که با توجه به سن، بین 300 تا 800 میکرو‌گرم متغیر است. البته بهتر است بدانید که اغلب مردم در طول روز بیش‌تر از 1000 میکرو‌گرم از فولات استفاده نمی‌کنند، مگر اینکه از مکمل‌هایی در دوز‌ها‌ی بالا استفاده کنند. مطابق آمار NIH، برآورد می‌شود که تنها حدود 5% از مردان و زنان سنین 51 تا 70 سال، اندکی بیش از مقدار توصیه شده در روز مصرف می‌کنند؛ دلیل آن هم اغلب به دلیل استفاده از مکمل‌ها است.
در ادامه به بررسی عوارض مصرف بیش از حد فولیک اسید خواهیم پرداخت و تاثیرات جانبی آن را بر بدن مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهیم داد.
جذب فولیک اسید به مقدار بالا می‌تواند باعث پنهان کردن فقدان B12 در بدن شود. بدن شما با استفاده از این ویتامین، سلول‌ها‌ی خونی قرمز (گلبول‌ها‌ی قرمز) را می‌سازد و از این طریق به فعالیت بهینه‌ی قلب، مغز و سیستم عصبی کمک بسیار‌ی می‌شود. اگر در مواجهه با کمبود ویتامین B12، درمان مناسبی صورت نگیرد، این وضعیت می‌تواند به وارد‌شدن آسیب‌ها‌ی برگشت‌نا‌پذیر عصبی منجر شود.
بدن از فولات و ویتامین B12 به طور یکسان استفاده می‌کند؛ این موضوع به این معنا است که در صورت کمبود هر یک از آن‌ها نیز علائم مشابهی به وجود می‌آید. به همین دلیل همراه با مصرف مکمل‌ها‌ی فولیک اسید که موجب از بین بردن کم‌خونی مگالوبلاستیک ناشی از B12 می‌شوند، نمی‌توان کمبود B12 را به درستی تشخیص داد.
زیاده‌روی در دریافت فولیک اسید می‌تواند زوال عقلی وابسته به افزایش سن را سرعت بخشد؛ مخصوصا در افرادی که B12 کمی دارند. بر اساس مطالعاتی که روی افراد بالای60 سال انجام شده است، ثابت شد در کسانی که B12 کمی دارند، زیاد‌ی فولات خون با زوال عقل ارتباط بسیار نزدیکی دارد. در حالی‌که این ارتباط در افراد دارای سطح طبیعی از ویتامین B12 دیده نمی‌شود.
یکی دیگر از تحقیقات نیز نشان داد که افراد با فولات زیاد و ویتامین B12 کم، 5/3 برابر بیش‌تر از افرادی که پارامتر‌ها‌ی خون آن‌ها طبیعی است، در معرض از دست رفتن کارکرد مغز قرار می‌گیرند.
جذب مقدار مناسب و کافی از اسید فولیک در دوران بارداری برای رشد ذهن کودک شما حیاتی است. رعایت این نکته، خطر بروز نقص مادرزادی را بسیار کاهش می‌دهد. ازآن‌جا که اغلب بانوان، فولات مورد نیاز خود را تنها از طریق منابع غذایی تامین نمی‌کنند، اغلب آن‌ها با قرارگیری در سنین باروری، نسبت به استفاده از مکمل‌ها‌ی اسید فولیک تشویق می‌شوند. با این حال باید دقت کرد که مصرف بیش از حد فولیک اسید نیز می‌تواند مقاومت بدن را به انسولین افزایش دهد و همچنین رشد مغز کودکان را کاهش دهد.
در یکی از تحقیقات انجام شده درباره بهبود ذهنی کودکان 4 و 5 ساله، مشخص شد که رشد مغز کودکانی که مادران آن‌ها در دوران بارداری، بیش از 1000 میکرو‌گرم اسید فولیک در روز مصرف کرده بودند، در مقایسه با کودکان مادرانی که فقط 400 تا 999 میکرو‌گرم از آن را استفاده کرده بودند، کم‌تر بوده است. طی یک مطالعه‌ی دیگر نیز اثبات شد که سطح زیاد فولات خون در طول بارداری با افزایش خطر مقاومت به انسولین در کودکان 9 تا 13 ساله مرتبط است.
اگرچه به تحقیقات بیش‌تر‌ی نیاز است تا نتایج قطعی و حتمی حاصل شود، اما بهتر است که از مصرف میزان بیش‌تر از دوز توصیه شده در دوران بارداری، یعنی 600 میکرو‌گرم در روز، فرا‌تر نروید و از استفاده‌ی افراطی فولیک اسید اجتناب کنید؛ مگر اینکه توسط یک متخصص سلامت توصیه شود.
در بین عوامل ایجاد سرطان و دلایل عود آن، مصرف بیش از حد فولیک اسید، دو برابر بقیه نقش دارد. تحقیقات علمی نشان می‌دهد که قرارگیری سلول‌ها‌ی سالم در معرض مقدار کافی از فولیک اسید، می‌تواند از آن‌ها در برابر سرطانی شدن محافظت کند. هر چند اگر به‌جای سلول‌ها‌ی سالم، سلول‌ها‌ی سرطانی را در مواجهه با سطح کافی از فولیک اسید قرار دهیم، این سلول‌ها رشد می‌کنند و گسترش می‌یابند.
تا به حال تعداد کمی از مطالعات انجام‌شده، متوجه احتمال افزایش اندک خطر سرطان با دریافت مکمل‌ها‌ی اسید فولیک شده‌اند. اغلب تحقیقات، چنین ارتباطی را نیافته‌اند. در نتیجه در این مورد می‌توانید تحقیقاتی را بیابید که برخی از آن‌ها از ایجاد سرطان با مصرف بیش از حد فولیک اسید می‌گویند؛ در حالی‌که برخی دیگر از این موضوع حرفی نمی‌زنند و یا حتی آن را نفی می‌کنند.
تخمین زده می‌شود که این خطر به نوع سرطان و همچنین پیشینه‌ی سلامتی شما بستگی دارد. به‌عنوان مثال گروهی از مطالعات انجام شده در گذشته نشان می‌دهند که افراد مبتلا به سرطان پروستات یا کولورکتال که بیش از 1000 میکرو‌گرم اسید فولیک در طول روز مصرف می‌کردند، 7/1% تا 4/6%، بیش‌تر در معرض عود سرطان بوده‌اند. با این حال خوردن حجم زیاد‌ی از غذا‌ها‌ی غنی شده با فولات، به نظر نمی‌رسد که خطر سرطان را افزایش دهد؛ بلکه حتی ممکن است آن را کم‌تر هم کند. در نهایت به انجام تحقیقات بیش‌تر‌ی جهت برقراری ارتباط بالقوه بین فولات، مکمل‌ها‌ی فولیک اسید‌ی و خطر سرطان و برگشت آن نیاز داریم.
فولیک اسید اغلب در مولتی‌ویتامین‌ها، مکمل‌ها‌ی بارداری و ویتامین‌ها‌ی B کمپلکس وجود دارد؛ اما علاوه‌بر آن‌ها، خود اسید فولیک به‌عنوان مکمل جدا‌گانه هم به فروش می‌رسد. بعضی از کشور‌ها با یک حرکت خلاقانه، غذا‌ها‌ی غنی از ویتامین تولید می‌کنند که می‌توان با مصرف آن‌ها ضمن رفع گرسنگی، ویتامین لازم را هم تامین کرد.
مصرف بهترین مکمل‌ها‌ی فولیک اسید عموما برای پیشگیری و یا درمان سطح پایین فولات خون توصیه می‌شود. با این همه، افرادی که باردار هستند و یا قصد باردار‌شدن دارند، بیش‌تر از فولیک اسید برای کاهش احتمال بروز نقایص مادرزادی استفاده می‌کنند.
میزان مصرف روزانه توصیه شده فولات در رژیم غذایی (RDA) افراد بالای 14 سال، 400 میکرو‌گرم است. بانوان باردار و آن‌ها‌یی که در دوران شیر‌دهی قرار گرفته‌اند هم باید به ترتیب 600 و 500 میکرو‌گرم فولات دریافت نمایند. دوز‌ها‌ی مکمل نیز معمولا بین 400 تا 800 میکرو‌گرم در روز است.
شما می‌توانید بهترین مکمل‌ها‌ی فولیک اسید را بدون نسخه خریداری نمایید. این مواد در صورتی که با دوز‌ها‌ی مناسب و نورمال مصرف شوند، بی‌ضرر هستند.
گفته می‌شود که اسید فولیک‌ها ممکن است با برخی از دارو‌ها تداخل داشته باشند. بخشی از این دارو‌ها شامل دارو‌ی درمان تشنج، آرتریت روماتوئید و عفونت‌ها‌ی انگلی است. پس اگر در حال حاضر دارو مصرف می‌کنید، قبل از استفاده از مکمل‌ها‌ی فولیک اسید، حتما با متخصص سلامتی مشورت نمایید.
مکمل‌ها‌ی اسید فولیک عموما خطر‌ی ندارند و می‌توانید از آن‌ها به‌عنوان یک راه بهینه و مناسب برای متعادل کردن میزان فولات خون استفاده کنید. هر چند استفاده‌ی افراطی از آن به هیچ وجه توصیه نمی‌شود؛ چرا که این بی‌توجهی می‌تواند باعث بروز اثرات جانبی و عوارضی مثل کند شدن رشد ذهنی کودکان و تسریع زوال عقلی سنین بیش‌تر شود. سعی کنید برای جلوگیری از این موارد سطح فولات خون خود را چک نمایید و با مراقبت‌ها‌ی درست از زیاد‌ی و حتی کمبود آن جلوگیری کنید. در این صورت می‌توانید با آگاهی کامل از سطح جسمی خود، آن را درمان و کنترل نمایید. جلوگیری از مصرف بیش از حد فولیک اسید با ایجاد تغییرانی در رژیم غذایی و یا استفاده از مکمل در صورت فقدان فولیک اسید یکی از راه‌هایی است که بهتر است به آن توجه کنید.
