تشویق و تنبیه کودکان
هیچ کس فکرش را هم نمی کند که جملاتی با بار معنایی مثبت نیز بتوانند اثری منفی یا مخالف داشته باشند. اما ممکن است حتی عبارت ها و جمله هایی که در تشویق و تنبیه کودکان به کار برده می شوند مخرب باشند.
اینکه شما با انگیزه و نیت مثبتی این جمله ها را بیان می کنید اما این تشویق کودک مانع از آن می شوند که از راهنمای درون خودش پیروی کند، او گمراه می شود و تلاش هایش را محدود می کند و اگر احساس کند چیزی برایش سخت است فوری آن را رها خواهد کرد.
به معنای آن نیست که شما نباید کودک را تحسین یا تنبیه کنید. فقط باید به چیزی که می گویید بیشتر توجه کنید و به تاثیر حرفی که می زنید بر طرز فکر و رفتار کودک اهمیت بدهید.
«عالی بود»
مشکل تشویق وتاثیرش بر یادگیری کودکان این است که پدر و مادرها مدام از آن برای تشویق کودک استفاده می کنند بدون اینکه واقعا متوجه باشند آن را در ازای چه کاری به کودک می گویند. شما ممکن است در برابر نقاشی خیلی بی توجه و بی هدف کودکتان هم بگویید «عالی بود پسرمر دخترم». این جمله به کودک یاد می دهد که در هر صورتی عالی و بی نقص است چون مدام از سوی شما تائید می شود.
به جای آن بگویید «مثل اینکه همه تلاشت رو کردی». در این عبارت شما بر میزان تلاش کودک تاکید دارید و به او این پیام را می رسانید که تلاش از نتیجه مهم تر است. کودک یاد می گیرد برای رسیدن به هدفش تکرار، توجه و تلاش اهمیت بیشتری دارد. هر تلاش کوچکی اگرچه لازم است اما برای موفقیت و بهترین بودن کافی نیست. این می تواند یکی از تاثیرات تشویق و تنبیه کودکان باشد.
«دختر/پسر خوب»
اگرچه نیت شما در تشویق و تنبیه کودکان مثبت است اما می تواند خلاف تاثیری که شما می خواهید را بر کودکتان بگذارد. والدین برای بالابردن اعتماد به نفس کودک به او می گویند تو خوبی. اما تکرار تشویق و تنبیه کودکان به مرور زمان تاثیر متفاوتی می گذارد وقتی کودک کاری را که می خواهید برایتان انجام می دهد گفتن «دختررپسر خوبم» او را شرطی می کند.
کودک گمان می کند خوبی او با انجام و پاسخ به درخواست دیگران معنا دارد. به مرور زمان کودکتان به خاطر ترس از دست دادن موقعیت «دختررپسر خوب بودن»، هرکاری را انجام می دهد بدون این که متوجه باشد هدف از انجام کارها و پاسخگویی به نیازهای دیگران چیست.این میتواند یکی از اثار منفی تشویق و تنبیه کودکان باشد.
به جای این جمله بگویید «خیلی خوب می شه که این کار رو برام بکنی». در این جمله او هم متوجه درخواست شما می شود و هم یاد می گیرد پاسخ به درخواست دیگران چه تاثیر مثبتی در دیدگاه دیگران راجع به خودش دارد.
یا به جای این که بگویید: «چقدر تو خوبی که عروسکت رو به دوستت می دی» آن را با این جمله جایگزین کنید که: «من فهمیدم تو عروسکت رو به دوستت دادی». در جمله دوم کودک تصمیم می گیرد که هم بازی شدن با دیگران کار خوبی است و آن را در موقعیت دیگر تکرار خواهد کرد. در واقع با تغییر یک جمله شما انگیزه های درونی کودک را نسبت به رفتارش بیدار می کنید.
«چه نقاشی خوشگلی!»
با گفتن این عبارت کوتاه کودک را کاملا ارزیابی و قضاوت می کنید و جلوی ارزیابی و قضاوت خودش درباره کاری که انجام داده است را می گیرید و این همان آثار تشویق و تنبیه کودکان است. بگویید: «من تو نقاشی تو رنگ های زیادی می بینم! می شه برام توضیح بدی چی کشیدی؟» این جمله مهارت کودک را ارزیابی نمی کند اما او را وادار می کند تا به دستاورد خودش دوباره نگاهی بیندازد.
در حقیقت شما به کودک کمک می کنید تا دوباره کارش را بازنگری کند و خودش تصمیم بگیرد که آیا واقعا نقاشی زیبایی کشیده یا نه این مضوع کاملا بر عکس تشویق و تنبیه کودکان است. شاید نقاشی یا هر فعالیت دیگر کودکتان بدون مهارت، ناشیانه، ترسناک و با نتایج بدی همراه باشد اما تعریف و تمجید بی قید و شرط شما او را از بازنگری و نگاه دقیق وا می دارد.
الان تمومش کن»
تهدید کودک هیچ وقت ایده خوبی برای تربیت نیست. احتیاط در رفتار باکودک موضوعی بسیار مهم است. شما از توانایی نیرومند و بی رحمتان علیه خواسته کودک استفاده می کنید و خودتان را در موقعیت ترسناک و هراس آوری قرار می دهید تا موضع برتری را اثبات کنید. شاید از نظر شما گفتن این عبارت اصلا تهدید کننده نباشد و این فقط یک درخواست جدی از کودک برای تمام کردن کاری است که شما آن را درست نمی دانید.
آثار تشویق و تنبیه کودکان در عصبانیت :
اما در واقع این یک نوع تهدید است که با لحن و تن صدایتان هماهنگ می شود و موضع برتری و قدرت شما را به او ثابت می کند. به جای تنبیه کودکان، بگویید: «این اصلا درست نیست که با برادرت دعوا کنیر غذا رو زمین بریزید اسباب بازی رو پرتاب کنید داد بزنید گریه کنی». با پیشنهاد یک رفتار جایگزین شما می توانید به کودک هم یاد بدهید که رفتار خوب و بد را تشخیص بدهد و هم جایگزین های مناسب را بشناسد.
«اگه…. من برات…»
رشوه دادن به کودک در برابر تقاضایی که از او دارید مانع ایجاد حس همکاری و همدلی می شود. این نوع معامله یک شیب لغزنده است که اگر همیشه از آن استفاده کنید کودک هرگز کاری را انجام نمی دهد. او یک روز به شما خواهد گفت «اگه می خوای…باید برام…». این آثار تشویق و تنبیه کودکان در رشوه دادن است.
به جای این جمله بگویید «ممنونم که اتاقت رو تمیز می کنی به من کمک می کنی درسات رو می خونی تنهایی بازی می کنی لباست رو می پوشی». سپاسگزاری شما انگیزه بیشتری برای کمک و همکاری به او می دهد تا این که بخواهید با تشویق و تنبیه کودکان این را به آن ها بفهمانید.
«تو خیلی باهوشی»
هدف شما از تشویق کودکان هیچ چیز جز ایجاد حس اعتماد به نفس و تشویق کودک نیست. اما تکرار این جمله در کودک این احساس کاذب را ایجاد می کند که او بدون هیچ قید و شرطی تنها بچه موفق، باهوش، با استعداد و موفق است. وقتی به کودکتان مدام می گویید که باهوش است تلاش او برای حل مسایل پیچیده کم می شود.
او ممکن است به خاطر تشویق شما در حل یک پازل یا مساله پیچیده تر امتناع کند چون شاید نمی خواهد تصور عالی و باهوش بودن در ذهن شما خدشه ای وارد کند. بگویید: «تلاشت قابل تقدیره» تاکید بر تلاش کودک برای رسیدن به هدف مهم تر از موفقیت بعد از آن است.
«گریه نکن»
تحمل گریه بچه می تواند آزار دهنده و سخت باشد. اما وقتی به او می گویید «گریه نکن» در واقع رفتار و احساس او را پذیرفتنی نمی دانید. او از این جمله یاد می گیرد که باید احساساتش را برای خودش حفظ کند و از بیان احساس واقعی اش پرهیز کند و این از دیگر آثار تشویق و تنبیه کودکان است. به کودک فرصت و اجازه گریه را بدهید و بگویید «تو حق داری گریه کنی چون همه حق دارن گریه کنن». اگر لازم است گریه کودک را قطع یا کنترل کنید با حرف زدن، احساس همدردی و به آغوش کشیدن او را آرام کنید.
احتیاط در رفتار با کودک- «من قول می دم»
پیمان شکنی یکی از بزرگ ترین اشتباهات تربیتی است. اگر مطمئن نیستید که می توانید به عهدتان وفا کنید عادت گفتن این جمله را ترک کنید زیرا در تشویق و تنبیه کودکان تاثیر بسزایی دارد.به جای آن بگویید که همه تلاشتان این است که او را به مهمانی ببرید، برایش دوچرخه بخرید، با هم به پارک بروید، بازی کنید، به مدرسه اش سر بزنید و زود به خانه برگردید. هیچ کس نمی تواند نسبت به قولی که می دهد کاملا متعهد باشد.همیشه شرایط پیش بینی نشده ای وجود دارند و برنامه ها هر لحظه تغییر می کنند. پیمان شکنی و بدقولی شما بزرگترین آسیبی است که به اعتماد کودک وارد می کنید.
«چیزی نشده»
والدین به شیوه های ناخواسته اما متعددی احساسات کودک را نادیده می گیرند و یا کوچک می شمارند احتیاط در رفتار باکودک لازم است. اما هر چیز کوچکی ممکن است برای کودکتان بسیار ارزشمند باشد. سعی کنید همه چیز را از نگاه کودکتان ببینید. به جای گفتن چیزی نشده یا مهم نیست به کودک تاکید کنید که متوجه اهمیت موضوع برای کودک بوده اید؛ با این وجود همه چیز طبق خواسته او پیش نرفته اما همیشه فرصتی برای جبران وجود دارد.
فراموش نکنید آنچه در هنگام تشویق و تنبیه کودکان به زبان می آورید حتی اگر با نیت خیرخواهانه ای بیان شود باز هم می تواند تاثیر متفاوت یا عکسی در کودکتان و خواسته تربیتی شما داشته باشد. شاید لازم باشد که بیشتر درباره این موضوع فکر کنید؛ جملاتتان را ارزیابی و بازنگری کنید و در انتخاب واژه هایتان محتاط باشید.
مراقب باشید کودک تان دورتان نزند!
4 سال پیش