«آب میقولی؟»؛ واژه‌سازی عجیب در فضای مجازی!

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از خراسان، محمدجعفر یاحقی می گوید: «کلماتی که رایج می شوند و گروه خاصی از نوجوان ها و جوان ها با آن گفتگو می کنند، طبعاً گذرا و محدود هستند و در همان فضای جوانانه باقی می مانند. این عبارات در میان بزرگ سالان و فضا های علمی و دانشگاهی به کار نمی روند و خطری هم برای زبان فارسی ایجاد نمی کنند.»

در طول این سال ها همواره موج ها و سهل انگاری هایی وجود داشته که موجب نگرانیِ دوستداران زبان فارسی شده است. یکی از این موج ها که به واسطه گسترش فضای مجازی در کمین زبان فارسی است، رواج اصطلاحات خودساخته، عجیب و غریب و بی معنی است که به سرعت فراگیر می شوند. شاید عباراتی مانند «آب می قولی؟» به معنای «آب می خوری؟» و از این دست را شنیده باشید. درباره این عبارات که در مقاطع مختلف در زبان گفتاری رایج می شوند، با محمدجعفر یاحقی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد گفتگو کرده ایم که در ادامه می خوانید.

ما در برابر عبارات و اصطلاحات غیرمتداولی که بیشتر در فضای مجازی شنیده می شوند، باید بی توجه باشیم یا آن ها را نقد کنیم؟

خود کلمه رایج و مفهوم آن گذراست؛ مدتی هست و مدتی نیست. در مقطعی مورد توجه است و بعد به دلایلی فراموش می شود. این ها هیچ مشکلی در زبان ایجاد نمی کند، اما کلماتی که نیازِ زبان فارسی هستند و فناوری و فنی را با خودشان دارند جاگیرتر هستند و ممکن است بعد ها در زبان هم وارد شوند. مثل کلماتی که به همراه رایانه وارد زبان فارسی شدند؛ چون جامعه به آن ها نیاز دارد و در زمان خود معادلی نداشتند. این کلمه ها در زبان فارسی می مانند؛ زیرا از قبل چاره ای برای آن ها اندیشیده نشده است. مگر قبل از این که موقعیت پیدا کنند، تشکیلات و فرهنگستان معادل سازی کند و معادل آن را وارد زبان فارسی کند. در این صورت آن معادل ماندگار می شود؛ البته اگر کلمات خوب و کوتاه و جا افتاده ای باشند.

به تازگی عباراتی در فضای مجازی رایج شده که شکل زبان را نیز تغییر داده است. مثلاً به جای «غذا می خوری» گفته می شود «غذا می قولی؟» جا افتادن این عبارات به زبان فارسی آسیب نمی زند؟

این موضوع در هر زبانی وجود دارد. کلماتی که رایج می شوند و گروه خاصی از نوجوان ها و جوان ها با آن گفتگو می کنند، طبعاً گذرا و محدود هستند و در همان فضای جوانانه باقی می مانند. این عبارات در میان بزرگ سالان و فضا های علمی و دانشگاهی به کار نمی روند و خطری هم برای زبان فارسی ایجاد نمی کنند. البته ولنگاری در زبان فارسی متأسفانه زیادتر شده و کسی جلودارش نیست. هر چقدر ما بتوانیم در الگو ها و رسانه هایی که تأثیرگذارند، احتیاط کنیم بهتر است. آن ها که مسئول و متوجه هستند نباید این اصطلاحات و کلمه ها را به کار ببرند تا زودتر فراموش شوند.

به نظر شما در رسانه هایی مانند تلویزیون و شبکه نمایش خانگی به اندازه کافی به زبان اهمیت داده می شود؟

تأثیر صداوسیما در ترویج کلمه ها و اصطلاحات بسیار زیاد است؛ بنابراین اگر کلمه های وارداتی به این وسیله وارد زبان فارسی شوند و جای خودشان را در زبان باز کنند بسیار خطرناک است و اگر ادامه پیدا کند چیزی از موجودیت زبان باقی نمی ماند. تنها مسئله زبان نیست. زبان معبری برای انتقال فرهنگ است و این کلمه هاست که فرهنگ و هویت ما را نگه می دارد. اگر ما آن را در مسیر کلمه ها و مفاهیم زبان های دیگر قربانی کنیم، خود به خود لطمه بزرگ و شدیدی به فرهنگ و هویت ملی مان می خورد. رسالت صداوسیما و فضای مجازی در این زمینه خیلی زیاد است و متأسفانه بی مسئولیتی است که راه را برای ورود زبان های دیگر باز گذاشته است.

چرا مسئله توجه کم به زبان فارسی در تبلیغات تلویزیونی پررنگ تر است؟

به ظاهر نظارت وجود دارد، ولی در عمل نظارتی نمی بینیم. فرهنگستان بخشی دارد که مربوط به صداو سیماست، اما این که دقیقاً چه کاری در این قسمت انجام می شود، مشخص نیست. در تلویزیون هم نظارت های دیگری هست؛ مثلاً هیچ وقت دوتار در تلویزیون نمی بینید، اما فرهنگ و هویت فرهنگی ما به غارت می رود و کسی به این موضوع توجه نمی کند. زبان فارسی، زبان فرهنگ و نجابت قوم ایرانی است و اگر این زبان نباشد و در معرض تجزیه و فراموشی قرار گیرد، آن کلیت از دست می رود؛ چون با زبان فارسی است که تفاهم ملی ایجاد می شود.

خواندن صیغه ازدواج به زبان فارسی کفایت می کند یا حتماً باید به زبان عربی باشد؟