ابزارهای مورد استفاده در هنر منبت کاری کدامند؟

دوشنبه، 16 فروردین 1400 زمان مطالعه 5 دقیقه

مغار از مهمترین ابزارهای منبت کاری می باشد که با گذشت زمان بسیار طولانی از این فن هنوز ابزارها، بخصوص مغارها تغییر چندانی نکرده اند. انتخاب و خرید ابزار باید با دقت انجام پذیرد. مهمترین عامل در دقت کیفیت ابزار می باشد. بخصوص دقت در خرید مغار یا ابزارهای فلزی.

ابزار منبت کاری زیر مجموعه ای از ابزار آلات نجاری می باشد. ابزار الات نجاری ازجمله الزامات ضروری و مهم برای صنایع چوب در بخش ها و فعالیت های مختلف است. منبت کاری چوب نیز ازجمله هنرهای اصیل در صنعت نجاری و چوب است که نیاز به ابزار منبت کاری مربوط به خودش را دارد. به هنر کنده کاری نقش های مختلف بر روی چوب منبت کاری و به فرد انجام دهنده این کار منبت کار گفته می شود. هنر منبت در زمره صنایع تزئینی چوب قرار می گیرد. بسیاری از طرح های به کاربرده شده در روی چوب ها از طبیعت الهام گرفته می شوند ولی همانند آن ها را نمی توان در طبیعت پیدا کرد. به این هنر اصیل ایرانی حکاکی بر روی چوب نیز گفته می شود. تمامی کنده کاری و حکاکی ها به کمک ابزار منبت کاری مربوط به منبت کاری چوب انجام می گیرد. در منبت کاری چوب هنرمندان با استفاده از اسکنه فلزی و چندین قلم طرح های ذهنی خود را با نقوش اسلیمی، خطوط کوفی، ختایی، مرغ، فیل، گل و گیاه و… روی چوب حکاکی می کنند. طرح های به دست آمده به صورت نقش برجسته می شوند.

به طور کلی ابزار منبت کاری را می توان بدین صورت نام برد:

چاقو، مغار (وسیله ای تیز و برنده هست که در هنر منبت جهت کنده کاری و تراشیدن چوب مورد استفاده قرار می گیرد. مغارها اندازه های مختلفی دارد که این اندازه ها بر اساس پهنای مغار تعیین می شود. هر مغار از ۲ قسمت: یک دسته از جنس چوب یا پلاستیک و یک تیغه فولادی تشکیل شده است.) یا قلم منبت کاری با تیغه های مختلف از نظر اندازه و فرم ابزارهای اصلی منبت کاری و حکاکی روی چوب از زمان گذشته تا به حال تغییر چندانی نداشته و ابزاری چون مغارهای تخت و مورب، نیم باز (خمیده، تخت، کج)، گیلویی و شِفره، چاقو با تیغه های مختلف از نظر اندازه، اره، چوب تراش و ابزارهای نرم و هموار کننده مانند سوهان و رنده می باشد.

عمده ترین ماده اصلی در ابزار منبت کاری ، چوب و چوب گردو مناسبت ترین چوب برای منبت کاری است.

انواع مغار مورد استفاده در منبت کاری

مغار تخت

یکی از مغار هایی که برای منبت کاری نیاز دارید مغار تخت است این مغار در اندازه های مختلف در بازار موجود هست شما برای شروع می توانید مغار تخت با شماره های ۲، ۴، ۸،۱۲،۱۴،۱۶، ۲۵ تهیه کنید. همچنین باید دو مغار شماره ۶ تخت را به صورت سر کج درست کنید تا در مواردی که مورد نیاز است استفاده شود. مغار سر کج در زمان منبت بسیار کاربرد دارد. از این مغار برای تمیز کردن گوشه های کار استفاده می شود و به عبارتی نبود آن که شما را در اجرای سریع و تمیز کار با مشکل مواجه خواهد کرد.

مغار نیم باز

از مغار نیم باز می توانید برای دورگیری کار استفاده کنید و به همین خاطر تعداد مغار های نیم باز به نسبت مغار گلویی با توجه به طرح هایی که بر روی چوب اجرا می شود بیشتر است. شماره های مورد نیاز برای خرید مغار نیم باز ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۶، ۲۰، ۲۵ و ۳۰ می باشند.

مغار گلویی

مغار گلویی شبیه به مغار نیم باز است اما عمق آن به نسبت مغار نیم باز بیشتر است. برای خرید مغار گلویی نیاز به تهیه شماره های ۶، ۸، ۱۰،۱۲، ۱۶، ۲۵ و ۳۰ دارید.

مغار شفره

مغار شفره هم در دو اندازه بزرگ و کوچک در بازار موجود هست. شما می توانید هر دو اندازه این مغار را تهیه کنید تا برای خط انداختن بر روی چوب از آن ها استفاده کنید. مغار شفره ریز برای ایجاد خطوط با پهنای کم و مغار شفره درشت برای ایجاد خطوط با پهنای بزرگ تر استفاده می شود.

چگونه مغارهای منبت کاری را تیز می کنند؟

چاقوها همه کاره ترین ابزارهای منبت هستند و در همه قسمتهای کنده کاری به جز گودبرداریهای عمیق به کار می روند.

مغار در دو مرحله تیز می شود ابتدا باید با سنگ برقی سنگ زده شود سپس با سنگ نفت تیز یا اصطلاحاً چاق شود. مغارهای تخت با زاویه ای حدود 25 درجه تا 28 درجه سنگ زده می شوند. یعنی گونیای سنگ برقی را روی زاویه فوق تنظیم نموده و مغار را آرام از چپ به راست سنگ می زنند. برای اینکه تیغه مغار بر اثر حرارت نسوزد باید آن را با مواد خنک کننده خنک کرد مانند نفت، گازوئیل و روغن و در صورت نبودن آنها ناچار با آب.

مغارهای نیم باز و گلویی از پهلو سنگ زده می شوند و مغار شفره از هر دو طرف سنگ زده می شوند.
پس از سنگ زدن باید برای از بین بردن پلیسه های مغار و همچنین تیز کردن آن، آن را سنگ نفت زد.

برای مغارهای تخت میتوان از سنگ نفت تخت معمولی استفاده کرد ولی برای مغارهای نیم باز و گلویی و شفره باید از سنگهای میله ای استوانه ای و مثلثی استفاده کرد البته از این سنگها فقط برای داخل تیغه مغار می توان استفاده کرد برای پشت تیغه مغارها، از همان سنگ نفت تخت باید استفاده کرد.

عمل سنگ نفت کشی باید به صورت دایره ای و با حرکت آرام باشد و یا با حرکت به طرف جلو و و عقب به صورت آرام انجام شود.

عمل سنگ نفت زنی آنقدر باید انجام شود تا مغار خوب تیز شود.
توضیح اینکه بعد از کار کردن با مغار و با احساس کندی مغار نباید هر دفعه مغار با سنگ برقی سنگ زده شود بلکه باید با سنگ نفت عمل تیز کردن را انجام داد.

اگر لبه تیز مغار با اجسام سخت برخورد و پریدگی پیدا کرد؛ باید نوک مغاز گونیا شود که این کار با سنگ برقی انجام می پذیرد.

بعد از تیز کردن مغار، لبه تیز مغار را روی کاغذ بکشید اگر کاغذ براحتی بریده شد مغار تیز شده در غیر اینصورت باید مغار سنگ نفت زده شود. به جای سنگ نفت از سنباده های پوست آب و پارچه ای نیز می توان استفاده کرد.