جشن کریسمس، تولد عیسی مسیح است که هرساله توسط پیروان آیین مسیحیت زنده نگه داشته می شود. آداب و رسوم کریسمس از جمله ویژگی های متمایز این جشن هستند و علاوه بر آن نمادهایی همچون درخت کریسمس، جوراب های آویزان از شومینه، کادوهای ویژه این روز و ... محبوبیت این مراسم را دو چندان و کریسمس را به رویدادی فراتر از باورها و عقاید مردم تبدیل کرده اند. همین اهمیت و توجه ویژه به کریسمس سبب شده تا ساعد نیوز نیز در صدد آن براید تا مطلبی جامع درباره این روز منتشر کند و شما را با آداب و رسوم ویژه کریسمس، تاریخ برگزاری این روز و ... آشنا سازد.
پس با ما همراه شوید تا این جشن بزرگ مسیحیان را بهتر بشناسید.
جشن کریسمس هیچگاه یک جشن کاملا مذهبی نبوده است. در زمان های بسیار دور این روز را یک فستیوال خیابانی می دانستند که با مِی خوارگی و بی بندوباری بسیاری همراه بود. اما این روزها این جشن، به یک مناسبت خانوادگی تبدیل شده است. خانواده ها برای فرا رسیدن کریسمس درخت کاج یا نراد را مزین می کنند، غذاهای مخصوصی برای این روز تدارک می بینند و برای یکدیگر کادو می خرند. در ادامه آداب و رسوم ویژه کریسمس آشنا می کنیم و به چندی از مهمترین نمادهای این مراسم اشاره می کنیم. ما را در آشنایی با این جشن تماشایی همراهی کنید.
رسوم کریسمس
کریسمس برای بسیاری از مردم در سرتاسر دنیا، یادآور روز های شادی است که در آن خانواده ها دور هم جمع می شوند. مردم هر سرزمینی آداب مخصوص به خود را برای برگزاری کریسمس دارند که به فرهنگ و تاریخ شان وابسته است؛ حتی همانطور که بالاتر اشاره کردیم، در تاریخ برگزاری این مراسم نیز اختلافاتی وجود دارد. اما با این حال، بعضی رسوم کریسمس از چنان اهمیتی برخوردار هستند که به نوعی نماد کریسمس شمرده می شوند و تمامی مسیحیان به آن ها توجه ویژه ای دارند. باید اشاره کنیم که بسیاری از این رسوم ریشه ای تاریخی دارند و به داستان تولد عیسی مسیح مرتبط هستند. در ادامه به همین آداب مشترک میان تمام مسیحیان جهان می پردازیم .
در این ایام تزئینات زیبای درخت کریسمس و غذاهای سنتی و خوشمزه، به خانه ها و سفره ها رنگ و بوی خاصی می بخشد. بسیاری از مردم دنیا، از اواسط ماه نوامبر برای فرا رسیدن کریسمس روز شماری کرده و در تدارک هستند. اما چه تاریخچه ای در پس این تزیینات و غذاها وجود دارد؟
1- جشن ظهور
بسیاری از مسیحیان، از هفته ها قبل از فرا رسیدن کریسمس، خودشان را برای این رویداد سالانه آماده می کنند. مردم مسیحی، از 4 هفته و 4 یکشنبه قبل تر، به پیشواز کریسمس می روند و در کلیسا آداب خاصی را برای پیش از فرا رسیدن تولد عیسی مسیح به جا می آورند. در این زمان، کلیساها نیز خودشان را برای پذیرایی از مردم آماده می کنند، مثلا موسیقی مخصوص جشن ظهور اجرا می شود و تزیینات خاصی را به این روزها اختصاص می دهند.
روزه گرفتن
در این میان، پیروان کلیسای ارتدکس شرقی که بیشتر در کشورهای اروپای شرقی مانند روسیه سکونت دارند، جشن ظهور را کمی سختگیرانه تر انجام می دهند. برای این افراد، جشن از تاریخ 15 نوامبر (24 آبان) آغاز می شود و تا 40 روز ادامه دارد. آن ها 15 نوامبر را روزه تولد عیسی مسیح (Nativity Fast) می نامند و از آن زمان تا فرا رسیدن کریسمس روزه می گیرند. ارتدکس ها معمولا در این زمان، گوشت و لبنیات نمی خورند. همچنین در بعضی روزها، روغن زیتون، شراب و ماهی نیز از رژیم غذایی شان خط می خورد.
شمع های جشن ظهور
یکی دیگر از رسوم جالب در این روزها، مربوط به شمع هاست. بسیاری از مردم در حین جشن ظهور، شمعی روشن می کنند که تا زمان فرا رسیدن کریسمس بسوزد. در ابتدا شاید این شمع ها معمولی به نظر برسند؛ اما باید بدانید بر روی این ها، خطوطی به تعدادِ 4 یکشنبه قبل از روز کریسمس مشخص می کنند. هر روز، شمع را تا خطی که برای آن روز تعیین شده است می سوزانند؛ تا زمانی که کریسمس برسد و در نهایت هر آن چه از شمع باقی ماند، در روز کریسمس سوزانده می شود.
نوع دیگری هم از سوزاندن شمع وجود دارد که معمولا در کلیساها رایج است. این نوع چیدمان شمع Advent wreath نام دارد که در واژه "حلقه گلِ جشن ظهور" معنا می شود. در این نوع خاص، معمولا حلقه ای از برگ های سبز درست می کنند و در کناره هایش چهار شمع می گذارند و یک شمع دیگر هم در وسط قرار می دهند. بعضی اوقات هم شمع ها را در شمعدان چند شاخه می گذارند. یکی از شمع ها را در یکشنبه اولِ جشن ظهور می سوزانند و به ترتیب شمع های دیگر را نیز در یکشنبه های بعدی، در نهایت شمع پنجم که در وسط قرار دارد را در روز کریسمس می سوزانند. گفته می شود که هرکدام از این شمع ها، به مساله خاصی اشاره دارد و برای آن سوزانده می شود؛ مثلا:
- شمع اول را به یاد پیشگویانی می سوزانند که تولد عیسی مسیح را از مدت ها قبل پیشگویی کرده بودند.
- دومین شمع، برای کتاب مقدس است.
- سومین شمع، به یاد حضرت مریم می سوزد.
- چهارمین شمع، برای یحیی تعمید دهنده است که به قوم بنی اسرائیل مژده آمدن پیامبری راهگشا را داد.
در نهایت، شمع پنجم که جدا از دیگر شمع ها قرار داشت، به حضرت عیسی اشاره دارد که نور روشنایی را به روی زمین آورد.
رنگ های تزیینی کلیسا در زمان جشن ظهور
در بسیاری از کلیساها، در طول روزهای جشن ظهور، تزیینات کلیسا را به رنگ بنفش تغییر می دهند.به باور برخی مسیحیان، آبی، رنگ امید است و در این روزها به تزیینات اضافه می شود. برخی کلیساها نیز برای یکشنبه سوم که آیین مذهبی به یاد حضرت مریم برگزار می شود، کلیسا را با رنگ سرخ گلی (رنگی میان سرخ و سرخابی) تزیین می کنند. در ایام روزه داری برخی کلیساها به استفاده از رنگ سرخ هم روی می آورند و رنگ طلایی نیز دیده می شود.
2- تزیینات و دکوراسیون
مطمئنا تزیینات کریسمس یکی از مهم ترین و جذاب ترین ویژگی های کریسمس هستند. از هفته ها پیش از آغاز این جشن همه در تب و تابند تا دکور مغازه ها و خانه شان را به چشمگیرترین تزیینات مزین کنند. همچنین شهرداری ها نیز به تکاپو می افتند تا شهر را با نمادهای کریسمسی زیبا و تماشایی سازند. اگر کمی به تصاویر این جشن نگاه کنید تا حدودی به نوع تزیینات این جشن خاص آشنا می شوید. شهرها با چراغ های ریز و درشت تزیین می شوند، درخت های کریسمسی در گوشه و کنار شهر به چشم می خورند و مردم پشت در خانه های شان حلقه ای از گیاهان همیشه سبز نصب می کنند.
بیشتر تزیینات کریسمسی به رنگ های قرمز، سبز و طلایی هستند؛ البته استفاده از این سه رنگ تنها برای زیبایی نیست و هدف خاصی را دنبال می کند: رنگ سبز و به ویژه گیاهان همیشه سبزی که در این بازه زمانی استفاده می شوند، بیانگر زندگی جاودانه هستند. قرمز هم نماد خون پاک حضرت مسیح است که بر صلیب ریخته شد و بسیاری از افراد رنگ طلایی را نمادی از ثروت، و پادشاهی حضرت عیسی بر روی زمین می دانند.
تزیین درخت کریسمس
چندین قرن متمادی است که مسیحیان در ایام کریسمس، درختان کاج را تزیین کرده و در محل کار، خیابان و خانه های خود نگه داری می کنند. .بسیاری معتقد هستند که این درخت همیشه سبز، می تواند روح های شیطانی و جادوگران را دور نگه دارد. بنیان گذار رسم تزیین درخت کاج در روز کریسمس را اما باید در کشور آلمان جستجو کنیم. در قرن ۱۶ میلادی، مارتین لوتر که کارشناس الهیات در مذهب پروتستان بوده است، برای اولین بار از شمع های روشن برای تزیین درخت کاج در روز کریسمس استفاده کرد. اما به سبب نزدیک بودن لوتر به مذهب پروتستان، بسیاری از مردم از ادامه ی این روش او سر باز زدند. تا اینکه در نهایت در سال ۱۸۱۵ میلادی این سنت در تمام کشور آلمان و در اوایل قرن بیستم میلادی در تمام جهان پذیرفته شد.
حلقه های سبز گل
آویختن حلقه هایی از شاخه های درخت کاج نیز سنتی است که تاریخچه ی آن به رم باستان باز می گردد. در آن زمان، مردم در آغاز سال جدید به یکدیگر شاخه هایی از درختان همیشه سبز هدیه می دادند تا برای هم سلامتی و شادی پایدار آرزو کنند. با گذشت زمان این شاخه ها، تزیینات دایره ای به خود گرفتند و به مسیح و کریسمس نزدیک تر شدند. شکل دایره ای این گل ها نمادی از شکنجه و زجری است که مسیح متحمل شده است. اگر این حلقه ها از شاخه های درخت راج درست شده باشد،آنگاه عده ای این حلقه های گل را به تاجی که مسیح مجبور شد بر روی صلیب بر سر کند، مرتبط می دانند. البته امروزه این حلقه های گل بیشتر جنبه ی تزیینی دارند. بسیاری از مردم، در ایام کریسمس این حلقه های گل را بر درب های ورودی خانه های خود نصب می کنند تا علاوه بر زیبایی از مهمانان خود به گرمی استقبال کنند.
مغاره (Nativity scene)
مغاره یا تابلوی ولادت یک نمایشگاه دینی که ویژه ایام کریسمس است که در آن عناصر مختلف صحنه ولادت عیسی را بازسازی می کنند. در بعضی نواحی همچون لبنان، بازسازی صحنه ولادت حتی از درخت کریسمس هم مهم تر و ضروری تر بوده است و نوعی رقابت در میان افراد برای تزئین و برپایی آن وجود دارد. در ایام کریسمس بسیاری از خانواده های مسیحی تلاش می کنند تا تابلوی ولادت زیبایی با استفاده از اشیایی مثل عروسک در منزل خود بچینند. در تابلوی ولادت، افرادی که در لحظه تولد حضور داشته اند مانند حضرت مریم، جوزف، سه فرزانه و عیسی در گهواره به چشم می خورند.
3- سرود و موسیقی کریسمس
سرودهای متعددی درباره کریسمس وجود دارد که قدمت کهن ترین آن ها به زمان رومی ها و قرن چهارم میلادی باز می گردد. در حال حاضر ترانه های مدرنی هم برای این جشن می سرایند؛ اما سرودهای کهن را اسقفان اعظم نوشته اند و هنوز هم خوانده می شوند. از جمله محبوب ترین و معروفترین سرودهای جشن کریسمس می توان به سرود جینگل بلز (Jingle Bells) اشاره کرد که شاید بیش از هر سرود دیگری در سراسر دنیا خوانده می شود. عبارت جینگل بلز ، "زنگ های جرینگ جرینگ کنان" معنی می دهد. جالب آن که این سرود در اصل برای روز شکرگزاری سروده شده بود؛ اما این روزها محبوبیت کریسمسی پیدا کرده است.
از دیگر سرودهای این زمان از سال می توان به ونی ردمپتور جنتیوم یا "من نجات دهنده شدم" (Veni redemptor gentium) و کود ناتوس اکس پرنتیس یا "تولد یافته از قلب خانواده" (Corde natus ex Parentis) اشاره کرد که توسط یک شاعر اسپانیایی نوشته شده و هنوز هم در بعضی کلیساها خوانده می شود. با گسترش سرزمین های مسیحی نشین سرودهای محلی مختلفی به عنوان شعر کریسمس مطرح شدند و حالا هم در کشورهای گوناگون به زبان های متعددی خوانده می شوند. سروده های مختلفی به زبان فرانسوی، آلمانی و ایتالیایی وجود دارند که از محبوبیت بسیاری برخوردار هستند.
با مدرن شدن جشن کریسمس سرودها از حالت رسمی خود خارج شده اند و حالا برای گوش سپردن به آن ها نباید حتما به کلیسا رفت. کافیست مردم در ایام کریسمس در شهرها قدم بزنند تا گروه های مختلف و خواننده های خیابانی را در حال خواندن سرودهای معروف کریسمسی ببینند. خواننده های مطرح نیز در این زمان از سال، دست روی دست نمی گذارند و آهنگ های جدیدشان را روانه بازار می کنند تا حال و هوای کریسمسی را بیش از پیش در شهرها پراکنده کنند.
4- کارت تبریک کریسمس
فرستادن کارت تبریک به عزیزان، از جمله دیگر آداب جالب کریسمس است و فرستادن و دریافت این کارت ها از چند هفته پیش از شروع جشن آغاز می شود. هر فرد به اعضای خانواده و دوست و آشنایانش کریسمس را تبریک می گوید و کمی از حال و روز خود می نویسد.
اولین بار سال 1843، شخصی به نام هنری کول (Henry Cole) در لندن دست به تولید این کارت های مقوایی تبریک کریسمس زد؛ اما به مرور زمان این کارت های مقوایی جای خود را به ایمیل و پیام های الکترونیکی دادند. البته هنوز هم فرستادن کارت تبریک به صورت قدیمی و با استفاده از پست رواج دارد و افراد بسیاری این کارت ها را می خرند تا دوستان شان را با دریافت آن ها شاد کنند.
در چند دهه گذشته کارت های تبریک کریسمس بهانه ای شدند برای به نمایش گذاشتن هنر و فرهنگ سازندگان آن ها زیرا این کارت ها در شکل ها و طرح های بسیار گوناگونی تهیه می شوند و برای خلق هر یک از آن ها هنرمندان بسیاری فعالیت کرده اند. روی این کارت ها اغلب تصاویری از آدم برفی، بابا نوئل، حضرت عیسی، عکس های شخصی و... به چشم می خورند. در تعطیلات کریسمس بازار جشن های ازدواج نیز داغ است و زوج های جوان از همین کارت های تبریک کریسمس برای مطلع کردن خویشاوندان شان از عروسی خود استفاده می کنند. افرادی که مذهبی تر هستند در کارت های خود از عبارت های مذهبی، دعا و نیایش استفاده می کنند تا برای آشنایان شان درخواست سالی پر از نعمت و سلامتی داشته باشند.
5- غذاهای شب کریسمس
در شب کریسمس خانواده ها در کنار هم جمع شده و غذا بخش مهمی از این مهمانی ها را تشکیل می دهد. بسیاری از مردم دنیا در این شب، بر سر میز های خود بوقلمون و پودینگ مخصوص کریسمس را قرار می دهند.
بوقلمون
البته بوقلمون در زمان های قدیم به عنوان وعده ی اصلی در شب کریسمس مورد استفاده قرار نمی گرفته است. قبل از آنکه این غذا در حدود ۵۰۰ سال پیش به مردم معرفی شود، بسیاری در این شب از گوشت بز و یا قو برای خوراک های خود استفاده می کردند. هنری هشتم اولین پادشاه انگلسیی ای بود که برای اولین بار در قرن ۱۶ میلادی از گوشت بوقلمون استفاده کرد. پس از آن، ادوارد هفتم استفاده از این غذا را به عنوان یک رسم در شب کریسمس رواج داد. با این وجود بوقلمون تنها در حدود ۶۰ سال است که در میان مردم طرفدارانی به دست آورده است. چرا که پیش از آن به خاطر شرایط بد اقتصادی، مردم یا پول کافی و یا جای کافی برای نگه داشتن یک پرنده ی کامل در یخچال خود را نداشتند.
اِگ ناگ | Eggnog:
برای تهیه اگ ناگ شیر یا خامه، شکر و تخم مرغ (که بافتی کف آلود به نوشیدنی می دهد) را با هم مخلوط می کنند و در ادامه، برخی شاید به آن نوشیدنی های الکل دار نیز اضافه کنند. البته از آن جایی که این یک نوشیدنی مفید برای کودکان است کمتر با الکل مخلوط می شود. به اگ ناگ طعم دهنده هایی چون دارچین، جوز هندی و زنجبیل نیز می توان اضافه کرد. این نوشیدنی لبنی و شیرین، به ویژه در کشورهای کانادا و آمریکا از محبوبیت بالایی برخودار است و حتما در روزهای مهمی چون کریسمس و روز شکرگزاری نوشیده می شود.
آبنبات های عصایی | Candy cane:
این آبنبات ها معمولا سفید و قرمز هستند و همانطور که از نام شان پیداست، شکل "عصا" دارند. می گویند اولین بار یک کشیش که از سر و صدای بچه ها حین مُغاره به ستوه آمده بود، از یک شکلات ساز محلی خواست تا آبنبات هایی به شکل عصا بسازد تا به بچه ها بدهد و آن ها را سرگرم کند. وی از شکلات ساز خواست تا آبنبات ها را به شکل عصای چوپان های حاضر در زمان تولد حضرت عیسی بسازد. اصولا این آبنبات ها با اسانس نعنا طعم دار می شوند. آبنبات های عصایی در کریسمس بسیار پرطرفدارند و در هرجایی، حتی روی درخت کریسمس نیز به چشم می خورند.
6- هدایای شب کریسمس
سنت هدیه دادن در شب کریسمس به زمان میلاد مسیح باز می گردد. در آن زمان نیز سه دانشمند و پادشاه به مسیح نوزاد هدایایی شامل طلا، نوعی صمغ با ارزش و درخت کندر سرخ هدیه دادند. امروزه این سنت کریسمسی، این زمان از سال را به یکی از دوران پر سود و پرفروش کسب و کار های مختلف تبدیل کرده است.
خرافه های جالب کریسمسی
- کسانی که در روز کریسمس به دنیا می آیند بسیار خوش شانس هستند.
- هرکس که در روز اول کریسمس، در خانه را باز کند و بگوید "سلام به پدر کریسمس" (Welcome Father Christmas)، سال بسیار خوبی را خواهد گذراند.
- جمع آوری تزیینات کریسمسی، پیش از روز دوازدهم کریسمس بد شانسی می آورد.
- خوردن یک سیب در شب قبل از کریسمس باعث تضمین سلامتی در تمام سال می شود.
- اگر درخت کریسمس تزیین نشود موجب افزایش انرژی های منفی خواهد شد.
- اگر در روز کریسمس به کسی کفش هدیه دهید، او شما را با همان کفش ها ترک خواهد کرد.
- گیاه خاس، جادوگران و ارواح خبیث را دور می کند، به همین خاطر در زمان کریسمس بسیاری از مردم این گیاه را در داخل خانه شان نگه می دارند.
آشنایی با آداب و رسوم جشن کریسمس در کشور های مختلف
