به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعد نیوز به نقل از فارس، بسیاری از خانواده ها بعد از ازدواج فرزندشان، عملا او را از دست داده اند؛ چون همسر فرزندشان مانع رفت وآمد آنها شده اند... این فرزندان از محبت پدر و مادر، جمع های خانوادگی در مناسبت های مختلف و رفت وآمدهای صمیمانه با خانواده شان محروم شده اند، چون همسرشان نپذیرفته فردی که الان همسر اوست، قبلا در بستر یک خانواده رشد کرده و پیش از هر کس، متعلق به آنهاست.
چند وقت پیش یادداشتی برای روز تکریم بازنشستگان نوشتم که نظر عجیبی برایش ثبت شد. خانم یا آقایی نوشته بود: «.. دریغ از دیدن بزرگ شدن نوه ام. چون مادرش ۷ سال است ما را حتی از شنیدن صدایش به خاطر یک مسئلهٔ پیش پا افتاده [محروم کرده]...». چندین روز بابت این بازخورد کوتاه، غصه خوردم.
چه خانواده ها که بعد از ازدواج فرزندشان، عملاً او را از دست داده اند؛ چون همسر فرزندشان به هر دلیلی، جلوی رفت وآمد آن ها را گرفته و بین فرزند و خانواده اش ایستاده است... چه فرزندانی که از محبت پدر و مادر، جمع های گرم خانوادگی در مناسبت های مختلف و رفت وآمد های صمیمانه با خانواده شان محروم شده اند، چون همسرشان نخواسته بپذیرد فردی که الان همسر اوست، قبلاً در بستر یک خانواده رشد کرده و پیش از هر کس، متعلق به آنهاست.
موارد مشابه در پیرامون مان فراوان دیده ایم. اما چه سود از غصه خوردن؟ بهتر دیدم دست به کار شوم و قدمی بردارم که کمتر شاهد چنین ظلم های بزرگ و رفتار های چرکی باشیم.
در اولین گام به سراغ «مریم سیفی کار»؛ روانشناس بالینی و زوج درمانگر رفتم.
* رویکرد «همه برای من!»، فاتحه بر روابط گرم خانوادگی
وقتی موضوع گفتگو را برای خانم سیفی کار توضیح می دهم، بلافاصله چندین مراجعه کننده با همین مسأله را به خاطر می آورد. او دربارهٔ اینکه گاهی همسر ها به فاز کنترل گری می روند و اجازه نمی دهند همسرشان با خانواده اش ارتباط داشته باشد، می گوید: «یکی از مراجعان ما خانم و آقایی هستند که ۱۶ سال از زندگی مشترکشان می گذرد و یک پسر ۶ساله دارند. خانم به خاطر خشمی که از خانوادهٔ آقا دارد، اجازهٔ همراهی با خانوادهٔ آقا را نمی دهد. یعنی صریحاً به آقا گفته «دوست ندارم با خانواده ات رفت وآمد داشته باشی و بچه را به آنجا ببری؛ این بچهٔ من است و ترجیح می دهم به خانهٔ پدربزرگ و مادربزرگش نرود. چون خانواده ات خیلی به من بدی کرده اند.» از همه بدتر اینکه اگر هم گاهی همدیگر را می بینند و پدربزرگ و مادربزرگ، بچه را در آغوش می گیرند و می بوسند، خانم ناراحت می شود و احساس می کند دارند به او بی احترامی می کنند.
چند مسأله در این گونه موارد وجود دارد. اولین مسأله عدم سازگاری با افراد است. یعنی فرد خودش را محق می داند که اگر تصمیمی می گیرد حتماً دیگران به آن احترام بگذارند و حاضر نیست با دیگران از جمله خانوادهٔ همسرش همکاری کند.»
* تو چرا به خودت می گیری؟!
حتماً در اطرافتان افرادی را دیده اید که همه چیز را بی خود به خودشان می گیرند و دلخور می شوند و دیگران در حضور آن ها مدام باید نگران و مراقب باشند که حرف خاصی نزنند و رفتار خاصی نکنند که آن ها بی هوا به خودشان بگیرند و داستان درست کنند. مریم سیفی کار می گوید اسم این اختلال؛ شخصی سازی در ارتباطات است. یعنی وقتی صحبتی در جمعی مطرح می شود، حتی اگر ارتباطی با آن فرد نداشته باشد، آن صحبت را به خودش ربط می دهد و نسبت به برداشت های ذهنی خودش، واکنش نشان می دهد. چنین فردی اصول ارتباطی را بلد نیست، ارتباط مؤثر با خانوادهٔ همسر برای او توضیح داده نشده و جا نیفتاده. در بیشتر خانواده هایی که این مشکل را دارند، توقعات زیاد و عدم پذیرش دیده می شود و خودشان را محور می دانند.».
* مَثَل های بی جای قدیمی، سم رابطه های سببی
«مادرزن وزیر جنگ است»، «مادرشوهر، مخل آسایش است»، «جاری، آدم حسودی است» و... این حرف ها برای بسیاری از ما مایهٔ مسخره بازی و شوخی است. اما عده ای واقعاً از روی این مَثَل ها و کلیشه ها زندگی می کنند. مریم سیفی کار در این باره می گوید: «این برچسب ها که به خانوادهٔ همسر زده می شود، در ارتباطات بین همسران و خانواده ها بسیار تأثیرگذار است. در طول زمان که در خانواده ها راجع به این برچسب ها صحبت می شود و مادر، خاله، عمه و... تکرارش می کنند، برای فرد ذهنیت ایجاد می شود. یعنی فرد با خودش فکر می کند که «اگر مادر همسرم صحبتی کرد، نظری داد یا انتقادی کرد، قطعاً می خواهد به من آسیب بزند.» در حالی که اگر همان حرف را مادر خودش بزند ناراحت نمی شود. اما از مادر همسرش ناراحت می شود، چون یک پس زمینهٔ ذهنی دارد و فکر می کند مادر همسر، دشمن است و قرار است همیشه هر چه می گوید در راستای تخریب عروسش باشد.».
* مشاورهٔ درست برای مراقبت از رابطه های خانوادگی
یکی از مصادیق صمیمیت بی جا این است که ریز و درشت زندگی خودتان و اخباری را که از هر جا به دستتان می رسد به کسی بگویید. چرا باید به کسی حجم انبوهی از اطلاعات را بدهید که نه سودی برایش دارد و نه به او ربطی دارد؟ ضمن اینکه طرف می تواند سربزنگاه، از همان اطلاعات علیه خودتان استفاده کند.
این روانشناس و زوج درمانگر دربارهٔ آسیب های چنین صمیمیتی می گوید: «ما در خانواده های ایرانی یک سری ارتباطات صمیمی را ایجاد می کنیم که بیشتر سمی هستند تا صمیمی. مثلاً بعضی ها با دخترخاله شان خیلی صمیمی هستند و هر چه در زندگی شان اتفاق می افتد برایش تعریف می کنند. او هم از نقطه نظر و نگاه خودش، یک سری پیشنهاد می دهد. این پیشنهاد ها که از طرف دخترخالهٔ صمیمی، دخترعمهٔ صمیمی، دوست صمیمی و... مطرح می شود، منطبق بر زندگی خودشان است. چون آن ها در زندگی فرد حضور ندارند و فقط قطعه ای از زندگی او را شنیده اند، منطبق بر آن نظر می دهند و تجربهٔ خودشان را می گویند؛ بنابراین وقتی فرد آن پیشنهاد را در زندگی اش اجرا می کند، در بیشتر مواقع نه تن ها نتیجه بخش نیست، بلکه حتی نتیجهٔ منفی می گیرد.»
* اختلال هایی که باعث تخریب رابطه ها می شود
بعضی روز ها روز ما نیست. همه مان چنین روز هایی را تجربه کرده ایم. اما این حالت فرق دارد با اختلال هایی که در روانشناسی شناخته شده و قابل درمان هستند. مریم سیفی کار دربارهٔ این اختلال های خلقی می گوید: «خیلی وقت ها اختلالات خلقی افراد می تواند بر ارتباطاتشان اثر بگذارد. یعنی خانم یا آقایی که اختلال خلقی دوقطبی دارد، زمانی که در فاز افسردگی است، اصلاً حوصلهٔ برخورد یا رفت وآمد با کسی را ندارد، هر چیزی می تواند ناراحتش کند و در او خشم ایجاد کند.
اختلال خلقی دیگری که در این مسأله قابل بررسی است، افسردگی است. افراد افسرده معمولاً منفعل هستند. حوصلهٔ رفت وآمد ندارند و ترجیح می دهند کسی کاری به کارشان نداشته باشد.
اختلال دیگری که اگر در کودکی درمان نشود، در بزرگسالی خودش را با خشم نشان می دهد، ADHD است. هر حرفی می تواند این افراد را ناراحت کند.».
* برای همسرتان کم نگذارید
زمانی رایج بود که علت بسیاری از رفتار های غلط را به شوخی «کمبود محبت» ذکر می کردیم. اما ظاهراً شوخی شوخی، جدی شد! سیفی کار، روانشناس بالینی، دربارهٔ اثر حمایت و توجه به همسر در حفظ رابطهٔ مؤثر با خانواده می گوید: «اگر در رابطهٔ زوجی، یکی از طرفین به اندازهٔ کافی حمایت و توجه از طرف مقابلش نگیرد، وقتی همسرش را در حال محبت به مادرش یا بقیه خانواده اش می بیند، واکنش نشان می دهد. مثلاً مشکل یکی از زوج هایی که به من مراجعه کرده اند، رفت وآمد با خانوادهٔ خانم است. آقا می گوید «وقتی به خانهٔ خانوادهٔ خانم می رویم همسرم اصلاً یادش می رود که من هستم. آن قدر غرق خانواده اش می شود و با آن ها خوش رفتاری و بگو و بخند می کند، حضور و وجود من را به کل فراموش می کند. من دوست ندارم برویم آنجا، چون به او یاد می دهند که به من بی محلی کند.» این حرف یعنی «من نیاز به دیده شدن دارم.»
مواقعی که یک زوج نمی توانند آن حس خوب را با هم داشته باشند و یکی از طرفین اصطلاحاً کم کاری می کند، طرف مقابل به فاز «منفعل-پرخاشگر» می رود. یعنی به جای اینکه مسأله را حل کند می گوید «من دوست ندارم با پدر و مادرت رفت و آمد کنی». یا وقتی می خواهد خانواده اش را دعوت کند، همسرش بهانه می آورد. یا وقتی پدر و مادر همسرش به خانه شان می آیند اخم می کند. و... این رفتار ها منفعلانه پرخاشگرانه هستند. یعنی فرد خشم دارد و مسأله اش را نمی تواند حل کند. چون بلد نیست یا طرف مقابل فضا نمی دهد.».
* سه دسته علت در روابط مشکل دار
مریم سیفی کار؛ روانشناس و زوج درمانگر در جمع بندی نکات مؤثر در ارتباطات بین فردی از جمله مشکل در روابط با خانوادهٔ همسر، سه دسته علت را نام می برد؛ مسائل شناختی، مسائل روانشناختی و مسائل عاطفی؛ و در توضیح می افزاید: «اگر فرد از نظر روانشناختی دچار اختلال باشد، در ارتباطش با دیگران دچار مشکل می شود. از لحاظ شناختی، اگر از نظر ادراک و تعبیر و تفسیر مسائل، فرد دچار برداشت های منفی باشد و مادرشوهر را با برچسب «آزاردهنده» ببیند، این مسأله روی ارتباطاتش تأثیر می گذارد. از لحاظ عاطفی اگر فرد به بلوغ عاطفی نرسیده باشد و هیجانات خودش را نشناسد، درک نکند، همدلی بلد نباشد و نتواند با دیگران ارتباط مؤثر برقرار کند، تمام این ها بر ارتباطات بین فردی او اثر می گذارد.».
* بالاخره چاره چیست؟!
فرض کنیم خدای ناکرده با چنین مسأله ای دست به گریبانیم و رابطهٔ نامناسبی با خانوادهٔ همسرمان یا همسر فرزندمان داریم. راهکار چیست که از این موقعیت ناجور خلاص شویم؟ مریم سیفی کار می گوید: «یکی از مهم ترین نکاتی که می تواند در ارتباط بین فردی اثرگذار باشد، پذیرش بالا و توقع به جا است. یعنی بپذیرم فردی که به عنوان مادر همسر، خواهر همسر یا... روبه روی من قرار دارد، یک سری ویژگی های مثبت و یک سری ویژگی های منفی دارد. مجموعه ای از خوبی ها و بدی هاست. نباید او را صرفاً سیاه یا صرفاً سفید ببینم.
توقعاتی را که از او دارم، اول با خودم بررسی کنم. ببینم اصلاً او توانایی برآورده کردن این توقعات را دارد؟ آیا اصلاً توقعات من به جاست؟ آیا چیز هایی که به عنوان توقع، در پس ذهن من هست، واقعی است یا صرفاً یک سری خواسته و تصورات است که نمی توان اجرایشان کرد؟
مثلاً اگر مادر من بگوید «خسته ام. امروز خانه مان نیا.» توقعش را دارم. ولی اگر مادرشوهر بگوید «اگر می شود امروز نیایید. من دارم به کار های خودم می رسم.»، چون اصلاً از او توقع ندارم که با من مخالفت کند و به من «نه» بگوید، از او ناراحت می شوم؛ و اگر جنگ راه نیندازم، قطعاً رابطه ام را با او کمتر می کنم.
پس گام اول، افزایش پذیرش و متعادل کردن توقعات مان از دیگران است.».
* حساس نشوید!
خیلی از افراد از رابطه های کاملاً نزدیک خانوادگی هم اغنا نمی شوند و از محبت نزدیکان خود بهره نمی برند. چون گاهی آن قدر درگیر حساسیت های خودشان و مسائل گذشته هستند که فقط به دنبال سوژه ای برای بهانه گیری و روشن کردن آتش زیر خاکسترِ سوءتفاهم های پیشین می گردند. به قول مریم سیفی کار باید یاد بگیریم که در رابطه هایمان دنبال ارتباط مؤثر باشیم. یعنی «در ارتباطاتمان رفتار های تأثیرگذار داشته باشیم، رفتار هایی که منوط به هدف باشد. هدفم از رفت وآمد چیست؟ اینکه لحظات خوشی را کنار هم بگذرانیم، اما وقتی حساسیتم را بالا می برم، روی هر چیز بی اهمیتی تمرکز می کنم، هر مسأله ای را بزرگنمایی می کنم و نکات منفی را به بقیهٔ شرایط تعمیم می دهم، نمی توانم ارتباط تأثیرگذار داشته باشم. چون آن قدر در ذهنم مسائل و مشکلات گذشته وجود دارد که همهٔ رفتارهایم متأثر از دلخوری های قبل است. پس برای یک رفتار سازنده، باید اجزای آن رفتار را اصلاح کنیم.»
* چگونه اجزای رفتار را اصلاح کنیم؟
با پیش زمینهٔ منفی و کینه و کدورت نمی توان انتظار یک رابطهٔ گرم و سالم داشت. سیفی کار می گوید: «اولین نکته ای که باید در رفتار اصلاح شود این است که کاملاً بی طرف با افراد روبه رو شویم. برای هر مسألهٔ ناراحت کننده و دلخوری که از گذشته در نظرمان هست، راه حل پیدا کنیم یا مسأله را مطرح و درباره اش صحبت کنیم تا حل شود. اگر طرف مقابل این پتانسیل را ندارد که مسأله را با او مطرح و حل کنیم، در این حالت باید مسأله را به فاز پذیرش ببریم و پرونده اش را ببندیم.».
وقتی در ذهن ما پر از دلخوری ها و، اما و اگر ها و سوءتفاهم هاست، نمی توانیم رفتار های عادی افراد را هم بپذیریم و همه را با منظور برداشت می کنیم. فکر می کنیم طرف مقابل هر حرفی که می زند و هر رفتاری که می کند قطعاً پشتش نیت خاصی دارد. سیفی کار می گوید: «در این حالت نمی توانیم بدون در نظر گرفتن شرایط گذشته، رفتار موقعیتی انجام بدهیم.
خیلی مواقع رفتار هایی که از ما سر می زند، برمی گردد به سوءتفاهم ها و دلخوری های گذشته. پس یک راه حل مفید که به خانواده ها پیشنهاد می کنم این است که اگر سوءتفاهم یا مسأله ای بین شان پیش آمد، به جای اینکه نادیده بگیرند یا بگذارند مرور زمان شامل حالش شود، با هم قرار بگذارند که راجع به آن موضوع صحبت کنند. مثلاً با مادرشوهرمان صحبت کنیم و بگوییم اگر مسأله ای یا سوءتفاهمی پیش آمد، حتماً از خودم بپرسید تا توضیح بدهم و اگر باعث دلخوریتان شدم، حتماً با خودم مطرحش کنید.».
* همسرتان را به جنگ با خانواده اش نفرستید
نباید توقع داشته باشیم همسرمان به جای ما با خانواده اش بحث کند و مشکلات بین ما را حل کند. یکی از مسائلی که باعث می شود زن و شوهر نسبت به خانوادهٔ همدیگر گارد بگیرند و از همدیگر دلخور شوند، این است که خواسته هایی را که از خانوادهٔ همسرشان دارند، به گردن همسرشان می اندازند. یعنی مثلاً وقتی خانم از مادرشوهرش ناراحت است، توقع دارد که همسرش برود با مادرش دعوا کند. و، چون همسرش این کار را نمی کند، از او ناراحت می شود و به فاز تدافعی می رود. به این شکل، نه تن ها مشکل حل نمی شود، بلکه بیشتر بین زن و شوهر مشکل ایجاد می شود.
سیفی کار، مشاور روانشناس و زوج درمانگر می گوید: «یادتان باشد؛ اگر با خانوادهٔ همسرتان مشکل دارید، همسرتان نمی تواند به جای شما حرف بزند و جلوی خانواده اش از حق شما دفاع کند. شرایط را به گونه ای پیش ببرید که اگر امکانش هست، خودتان مستقیم و با ادبیات و لحن مناسب با آن ها صحبت کنید. در غیر این صورت بپذیرید و پرونده اش را ببندید.»
داشتن همسر خوب چه فوایدی دارد؟
