تاریخچه و اهمیت تند خوانی و چگونگی انجام آن 

تندخوانی مجموعه راهکارهای عملی و فنونی است که سرعت مطالعه را به شکلی چشمگیر افزایش می دهد و امکان یاد. گیری صفحات پرشماری را در زمانی کوتاه فراهم می سازد. تصور عموم بر این است که هرچه آهسته تر و کندتر مطالعه شود، اندوختهٔ ذهنی افزایش خواهد یافت.که کاملا صحیح است به باور دانشمندان در حالی که میزان اندوختهٔ ذهنی مطالعه کنندهٔ معمولی ۸۶درصد است، این حالت برای تند خوان حداکثر ۲۳درصد خواهد بود. همچنین تونی بوزان پژوهشگر مغز به این نکته اشاره کرده است که اینکه سرعت در مطالعه افزایش یابد، به هیچ وجه به این معنا نیست که بر خلاف آن درک از مطالعه نیز کاهش یابد، اتفاقاً درک و تمرکز در مطالعه نیز با سرعت در مطالعه افزایش پیدامی کند.

تاریخ تندخوانی در جهان

تاریخ نگاران به طور اختصاصی از فردی به نام اِوِلین وود، معلم مدرسه و پژوهش گر یاد می کنند که در دهه ۱۹۵۰ میلادی این سؤال برایش ایجاد شد که چرا بعضی از افراد به طور معمول با سرعت بالاتری نسبت به سایر افراد مطالعه می کنند. به این ترتیب بود که وود خودش را وادار کرد تا با سرعت بیشتری مطالعه کند. سال ۱۹۵۸ زمانی که وود از تلاش هایش برای بالا بردن سرعت خسته شده بود به طور اتفاقی فهمید که خواندن یک متن با کمک حرکت دست زیر خطوط، به چشم کمک می کند تا تمرکز و سرعت بیشتری داشته باشد و روان تر روی خطوط حرکت کند. پس ازآن بود که او از دست، به عنوان عاملی برای بالا بردن سرعت خواندن استفاده کرد. اِوِلین وود نخستین بار مطالعاتش را در دانشگاه اوتا به دیگران آموزش داد و یک سال بعد مجموعه آموزش های عمومی خود را در واشینگتن راه اندازی کرد. او این مهارت و تکنیک را به سال ۱۹۶۰ به نام خودش ثبت کرد و این شیوه را تندخوانی نام گذاشت. اکنون این روش در بسیاری از کشورها و مدارس جهان به عنوان یک واحد درسی تدریس می شود.

چگونه می توان تندخوان شد

پیش از هر چیز اجازه دهید یکی از موانع مهمی را که نمی گذارد ما، آنچنان که باید، با دقت و با سرعت متون را بخوانیم، یادآور شویم: «استرس». استرس و ترس از درک نکردن خوب مطلب، یکی از مهم ترین مشکلاتی است که مانع درست خواندن می شود و به همین خاطر، داشتنِ اعتماد به نفس هنگام مطالعه، یکی از بهترین راهکارهایی است که می تواند کیفیت خواندن ما را بالا ببرد. نگرانی ما از درک نکردن درست مطلب، باعث می شود ما “واژه خوانی” کنیم و روی هر کلمه متمرکز شویم؛ در حالی که هر نگاه انسان توانایی استخراج شش کلمه و در هر ثانیه توانایی استخراج بیست و چهارکلمه از یک متن را دارد. ترس و نگرانی های ما مهم ترین عامل کاهش سرعت خواندنمان هستند. ضمن اینکه بایستی در نظر داشته باشید که آهسته خواندن، درک بهتری از مطلب را به همراه ندارد؛ بلکه آنچه می تواند شاخص درستی از درک ما نسبت به مطلب مطالعه شده باشد، پاسخ دادن به سؤالات مرتبط با متن، ارائه خلاصه و یا بازگویی آن است. به یاد داشته باشید، افرادی که تندخوانی نمی کنند، افرادی هستند که وسواس و استرس زیادی دارند و حس می کنند که این نحوه مطالعه بر یادگیری درست آن ها تأثیر خواهد گذاشت.

انواع خواندن

انواع خواندن، تأثیر عمیقی بر سرعت خواندن دارد. زمانی که شما مطلبی را کلمه به کلمه می خوانید، چشمانتان اغلب به عقب برمی گردند و کلمه یا خط قبلی را مرور می کنند؛ همچنین ممکن است که روی کلمه­ای خاص حتی بعد از خواندن آن، باقی مانده باشیم. این مسائل ظاهری در کاهش سرعت خواندن و درک ما تأثیرگزار می­باشند. در مجموع ما با سه نوع کلی خوانش و در نتیجه سه سرعت مختلف مواجه هستیم؛ که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

• خواندن در ذهن

در این حالت از خواندن، ما هر کلمه را در ذهن خود و برای خودمان می خوانیم. این نوع از خواندن، کُندترین نوع خواندن است. بسیاری از افرادِ دارای هوش بالا که از این روش استفاده می نمایند، سرعتی معادل ۲۵۰ کلمه در دقیقه دارند.

• خواندن صدادار

در این روش ما صدای کلمات را در واقعیت یا زیرلب می شنویم. این روش نیز یکی از روش های خواندن است که سرعت کمی دارد.

• خواندن تصویری

در این روش، افراد به جای بازخوانی کلمات در ذهن یا از طریق دهان، معنای کلمات را درک می کنند. این روش سریع ترین روش خواندن به شمار می رود. به طور کلی افرادی که مطالب را در ذهنشان روخوانی می نمایند، سرعتی معادل ۲۵۰ کلمه در دقیقه دارند. آن هایی که کلمات را با صدا می خوانند، بیشینه­ی سرعتشان معادل ۴۰۰ کلمه در دقیقه است و افرادی که متن یا کتاب را به لحاظ بصری می خوانند، سرعتی نزدیک به ۷۰۰ کلمه در دقیقه دارند که چیزی در حدود سه برابر افراد دسته اول می­باشد.

سرعت مطلوب مطالعه

ابتدا اجازه دهید تا نحوه محاسبه سرعت خواندن را با شما در میان بگذاریم. ما برای محاسبه­ی سرعت مطالعه به صورت زیر عمل می کنیم: برای نمونه یک متن کوتاه را در نظر بگیرید (مثلاً یک متن ۵۰ خطی)، تعداد متوسط کلمات هر سطر را به دست آورید (که چیزی معادل ۱۰ کلمه در هر سطر می شود). سپس آن را در تعداد سطرها ضرب کنید، ۵۰۰ = ۱۰ × ۵۰. حالا متن را بخوانید و زمان آن را ثبت نمایید. در نهایت با استفاده از فرمول زیر، سرعت مطالعه­ی خود را به دست آورید: بدین ترتیب اگر عدد نهایی شما برای مثال عدد ۴۰۰ باشد، نشان می دهد که سرعت مطالعه­ی شما ۴۰۰ کلمه در دقیقه است. براساس آمارهای موجود، افرادی که سرعت مطالعه­ی آن ها بیش از ۶۰۰ کلمه در دقیقه است، افراد تندخوان محسوب می شوند.

روش های تندخوانی

با به کارگیری روش های زیر می توان مهارت تندخوانی را برای مطالعه تقویت کرد:

• خط بردن زیر سطور

این روش به این صورت می باشد که درابتدا بدون هیچ درکی با انگشت ویا شی دیگری باسرعت صعودی متن را دنبال کنیم و بین چشم و انگشت هماهنگی ایجاد کنیم. این عمل علاوه بر اینکه باعث می شود به خط بردن عادت کند از سردرگمی چشم میان کلمات جلوگیری کرده و همچنین باعث می شود خطوط گم نشود و بتوان بدون فوت وقت با نهایت سرعت مطالعه کرد.

• هدایت چشم ها

در این مقاله به یکی از اصلی ترین تکنیک های تند خوانی که استفاده از وسیله هدایتگر به هنگام مطالعه و یادگیری بوده و بهترین شکل استفاده از چنین ابزاری می پردازیم.

• دیدزنی

فن دیدزنی از روش های تندخوانی است. دیدزنی نیازمند حرکت منظم و ریتم دار چشم بر صفحات است که امکان مرور مطالب را به صورت اجمالی و گسترده اما نه به صورت خیلی دقیق، بدهد. برای تمرین تندخوانی باید هدف فرد بیش تر آشنایی و عادت به حرکات چشم و جریان های فکری باشد. در این روش نباید کلمات را با تلفظ بی صدا و حرکت زبان خواند فقط با نگاه به کلمات از آنها عبور کرد. برای شروع به تمرین روش دیدزنی باید نخست انگشت نشان دست چپ را در وسط و بالای صفحه گذاشته و آن را به پایین صفحه حرکت دهید و همزمان، حرکت سرانگشت را با چشم دنبال کنید. سپس با دست راست کتاب را در کمتر از یک ثانیه ورق بزنید. این تمرین باید به ترتیب در ریتم های یک ثانیه ای، دو ثانیه ای، چهار ثانیه ای، شش ثانیه ای، ده ثانیه ای، پانزده ثانیه ای، و بیست ثانیه ای انجام شود.

• سرعت حرکت چشم

برای مطالعه، چشم تک تک کلمات را می خواند و می گذرد. سرعت حرکت چشم روی متن کتاب می تواند سریع یا کند صورت پذیرد. در تمرینات تندخوانی، با انجام یک سری تمارین منظم و پی در پی، سرعت حرکت چشم افزایش می یابد. حرکت سریع چشم در انگلیسی به Skimming و scanning ترجمه می شود.

نکته های تندخوانی

با به کارگیری نکات زیر می توان مهارت تندخوانی را برای مطالعه تقویت کرد:

• کاهش مکث ها و توقف چشم هنگام مطالعهٔ سطور

این همان تمرکزهای لحظه ای روی حروف و واژه هاست. ما هنگام خواندن هر یک از سطرهای یک متن چشمان خود را به صورت جهشی به سمت جلو حرکت می دهیم. اکنون هر چه این مکث ها و جهش ها را کاهش دهیم سرعت خواندنمان نیز افزایش می یابد. تعداد این توقف ها معمولاً در افراد کندخوان به ۷ بار در هر سطر می رسد اما شما می توانید این تعداد مکث را به ۳ بار در هر سطر کاهش دهید.

1. هنگام مطالعه، به جای حرکت دادن سر، چشمان خود را در طول سطور حرکت دهید.
2. برای کاهش مکث ها و توقف ها باید زاویهٔ دید خود را افزایش دهید. برای این منظور باید سعی کنید تصاویری را که گوشهٔ چشمان تان است بدون این که به طور مستقیم به آن ها نگاه کنید، ببینید.
3. اجازه ندهید حین مطالعه دیدتان دچار سرگردانی شود.

• گروه بندی واژه ها

ما دیگر آموخته ایم که چگونه حروف را با یکدیگر ترکیب کرده و کلمات را خوانده و درک کنیم. اکنون باید بیاموزیم که دسته ای از کلمات را با یکدیگر ترکیب کرده و یک جمله را در آن واحد بخوانیم. در قدم بعدی باید بیاموزیم که چگونه جملات را دسته بندی کرده و مفهوم کلی یک پاراگراف را استخراج کنیم. ثابت شده است که دسته بندی واژه ها قوهٔ ادراک و فهم را افزایش می دهد. به طور کلی مفهوم را از یک دسته واژه آسان تر می توان استخراج کرد تا از کلمات منفرد و حتی حروف.

• عدم بازگشت به عقب

اغلب افراد عادت کرده اند هنگام مطالعه به عقب بازگشته و واژه ها یا قسمت هایی از متن را که به درستی متوجه نشده اند بازخوانی کنند. این کار فقط از سرعت خواندن شما می کاهد. شما می توانید با مطالعهٔ تکمیلی، قسمت هایی را که به درستی متوجه نشده اید درک کنید. شاید با خودتان بگویید که این بازخوانی مجدد هم زمان بر است؛ اما بازگشت مکرر به عقب برای بازخوانی قسمت های درک نشده به مراتب وقت گیرتر از مطالعهٔ مجدد یک مطلب به روش تندخوانی است.

• مطالعهٔ هدفمند

هدف خود را از مطالعهٔ هر مطلب از پیش تعیین کنید. برای خود مشخص کنید که می خواهید چه نوع اطلاعاتی کسب کنید. این کار سبب می شود تا اطلاعات غیرضروری و حاشیه ای را در فرایند مطالعه حذف کنید.

• صرفاً مطالعهٔ کلمات و مفاهیم کلیدی

ما برای نوشتن مطالب ناگزیریم پاره ای دستورهای نوشتاری و ساختار صحیح جملات را رعایت کنیم. اما هنگام خواندن لازم نیست آن نکات را رعایت کنیم. ۴۰ تا ۶۰ درصد کل یک متن از واژه ها و حروف غیرضروری (البته برای درک آن) تشکیل شده است؛ حروف ربط مانند «و» و «یا». بیاموزید تنها اسم ها و افعال را بخوانید. نکات و مفاهیم اصلی یک پاراگراف را یافته و آن را در ذهن بسپارید و جزئیات خارج از موضوع اصلی را حذف کنید.

• عدم مطالعه با صدای بلند

در فرایند مطالعه باید فقط چشم ها و مغز درگیر باشند. سرعت قوهٔ بینایی شما بسیار بیش تر از سرعت تکلم شماست؛ بنابراین از تلفظ حروف و واژه ها حین مطالعه خودداری کنید. موضوع اصوات به همین جا ختم نمی شود. ما حین خواندن در ذهن خود نیز اصوات مرتبط با حروف و واژه ها را بیان می کنیم. این همان ندای درون شماست زمانی که به اصطلاح در دلتان مطلبی را می خوانید؛ یعنی ما پس از دیدن یک کلمه صبر می کنیم تا صدای مرتبط با آن کلمه (تلفظ) در ذهنمان کامل شود؛ سپس به سراغ کلمهٔ بعدی می رویم. این عادت نیز سرعت مطالعهٔ شما را کاهش می دهد. به یاد داشته باشید که حذف کامل این صداها در مغز و ذهن غیرممکن است اما می توان آن ها را به حداقل رساند.

• حذف عوامل پرت کنندهٔ حواس از اطراف محیط مطالعه

در محیط مطالعهٔ خود هر عاملی را که موجب پرت شدن حواس شما می شود حذف کنید.

• انس و آشنایی هر چه بیش تر با واژگان و اصطلاحات آن زبان

هر چه با واژگان و اصطلاحات یک زبان آشناتر و مأنوس تر باشید درک بهتری از متون نگاشته شده به آن زبان خواهید داشت. تا می توانید واژه و اصطلاح جدید بیاموزید.

• تمرکز در هنگام مطالعه

تمرکز خود را حین مطالعه حفظ کنید. در حین خواندنِ مطلبی، در آن واحد به چیز دیگری فکر نکنید.

• کلی خوانی

این روش زمانی استفاده می شود که می خواهید شروع به مطالعه یک کتاب کنید. در کلی خوانی باید درک کلی از کتاب در مدت زمان محدود کسب کنید. زمانی که برای کلی خوانی باید صرف شود نسبت به حجم کتاب، متغیر است؛ ولی نهایتاً باید ۱ ساعت طول بکشد!

• فهرست را مطالعه کنید

مطالعه فهرست کتاب به شما کمک می کند که درک کلی از محتوای کتاب داشته باشید. خیلی سریع این بخش از کتاب را مطالعه کنید و از آن بگذرید.

• مطالعه مقدمه کتاب

مطالعه این بخش از کتاب هم به مفهومی نویسنده قصد دارد آن را برساند کمک می کند.

• مطالعه بخش های مختلف کتاب

در این مرحله، مطالعه بخش های اصلی کتاب باید با دقت خیلی کم و با سرعت بالا (نیاز به درک کامل متن نیست) انجام شود.