تهران یکی از شهرهای بزرگ و مهم ایران در طول تاریخ است. بسیاری از افراد، تهران را فقط به عنوان پایتخت ایران می شناسند.اما جالب است بدانید، آثار تاریخی و گردشگری بسیار زیادی در تهران وجود دارند. مجموعه کاخ سعدآباد یکی از مهم ترین و زیباترین مجموعه های تاریخی و باستانی موجود در شهر تهران است. کاخ تاریخی سعدآباد از باشکوه ترین کاخ های ایرانی است که مربوط به دوران حکومت قاجار و پهلوی بوده است.
معرفی کاخ سعدآباد
مجموعه کاخ سعدآباد تهران یکی از بزرگ ترین و مجلل ترین مجموعه های گردشگری ایران است که در قسمت شمالی شهر تهران قرار دارد. این کاخ در دوران حکومت قاجاریه و پهلوی در ایران ساخته و تکمیل شده است. کاخ تاریخی سعدآباد محل زندگی پادشاهان معاصر پهلوی در ایران بوده است. به همین دلیل نیز گشت و گذار در کاخ تاریخی سعدآباد باعث می شود تا افراد بازدیدکننده، با تاریخ معاصر کشور ایران بیشتر آشنا شوند. سالانه گردشگران و مسافران بسیار زیادی برای بازدید از این کاخ به تهران سفر می کنند.
با توجه به اینکه این کاخ در منطقه شمیرانات و شمالی تهران قرار دارد، یکی از اقامتگاه های ییلاقی شاهان قاجاری و پهلوی بوده است. اطراف مجموعه کاخ تاریخی سعدآباد مملو از درختان سرسبز و باغات درخت بوده است. اما امروزه با توجه به توسعه شهرنشینی و پیشرفت شهر تهران، اغلب زمین های اطراف کاخ را زمین ها و ساختمان های مسکونی تشکیل می دهند.
مجموعه کاخ سعدآباد، در دل خود تعداد زیادی کاخ های اختصاصی را جای داده است. هر یک از این کاخ های اختصاصی با مرور زمان و به دستور شاهان پهلوی ساخته و بنا شده اند. در ادامه به معرفی و توضیح هر یک از کاخ های موجود در مجموعه سعدآباد خواهیم پرداخت.
کاخ سعدآباد کجاست؟
همان طور که قبلاً نیز گفته شد، مجموعه کاخ سعدآباد در شمالی ترین منطقه تهران قرار گرفته است. این کاخ بر روی کوهپایه توچال قرار دارد و مشرف به دره سرسبز و خوش آب و هوای دربند است. در گذشته اغلب زمین های اطراف این مجموعه را زمین های درخت کاری سرسبز تشکیل می داد. اما امروزه این مجموعه توسط مناطق شمالی نیاوران از شرق، ولنجک از غرب و تجریش از جنوب احاطه شده است. در شمالی ترین قسمت این کاخ نیز کوهپایه توچال قرار دارد. در گذشته شاهان پهلوی برای استفاده از آب و هوای خنک کوهپایه ای، در فصل تابستان در کاخ های موجود در قسمت های شمالی این مجموعه اقامت می کردند
تاریخچه کاخ سعدآباد
بنای اولیه این کاخ در زمان حکومت قاجار پایه گذاری شده است. با به روی کار آمدن رضاخان پس از کودتای سال ۱۲۹۹، این مجموعه نیز از ارزش بسیار بالایی برخوردار شد. رضا خان با خرید زمین های اطراف این کاخ و تلفیق آنها با زمین های اصلی مجموعه سعدآباد، مساحت این مجموعه را افزایش داد. در واقع، با به قدرت رسیدن خاندان پهلوی و روی کار آمدن رضاخان بسیاری از بخش های مجموعه کاخ تاریخی سعدآباد بازسازی و ساخته شدند.
بسیاری از بناهایی که امروزه در کاخ سعدآباد قرار دارند، با دستور رضاخان پهلوی ساخته شده اند. مساحت و وسعت اولیه این مجموعه ۸۰۰۰ مترمربع بوده است. کاخ ملکه مادر از اولین کاخ هایی است که در این مجموعه قرار داشتند.
معماری کاخ سعد آباد
مجموعه تاریخی سعد آباد در زمینی به مساحت نزدیک به ۳۰۰ هکتار قرار دارد که در حدود ۱۱۰ هکتار آن را عمارت ها و کاخ ها و در حدود ۱۸۰ هکتار دیگر را باغ، قنات ها و گلخانه های مجموعه سعد آباد تشکیل داده اند. در ساخت عمارت ها و کاخ های مجموعه سعد آباد تلفیقی از معماری اروپایی و معماری اصیل و سنتی ایران به چشم می خورد و طراحی ساختمان کاخ ها توسط برجسته ترین مهندسان داخلی و خارجی صورت گرفته است.
مهندسان طراح کاخ سفید در مجموعه سعدآباد، مهندس خرسندی و مهندس بوریس روسی بودند. گچ کاری ها و تزیینات داخلی کاخ سفید نیز توسط هرمندان ایرانی، غلامرضا پهلوان، عبد الکریم شیخان، حسین کاشی، استاد لرزاده و رضا ملائکه انجام شده اند. در قسمت ورودی کاخ سفید چهار ستون به سبک معماری رومی دیده می شود و نمای اصلی را با سنگ های مرمر پوشانده اند.
مقابل کاخ سفید مجسمه چکمه های رضاخان به چشم می خورد. این مجسمه در ابتدا کامل بود و در یکی از میادین شهر دزفول قرار داشت، اما پس از انقلاب توسط مردم دزفول شکسته شد. مجسمه آرش کمانگیر، اثر مجسمه ساز برجسته استاد ارژنگ نیز در محوطه باغ سعد آباد و مقابل کاخ سفید نصب شده است.
معمار بنای کاخ سبز، میرزا جعفر کاشی ملقب به معمار باشی بوده است. برای ساخت بنای کاخ سبز، هنرمندان و معمارن برجسته ایرانی نزدیک به هفت سال تلاش کردند و با استفاده از سنگ های سبز معدن خمسه زنجان و سنگ مرمر خراسان، نمای زیبایی برای کاخ سبز ساختند. این کاخ به نام کاخ مرمر نیز معروف است.
درون کاخ سبز مملو از آینه کاری های ظریف، کاشی کاری و گچبری است. تذهیب دیوارهای داخل کاخ سبز را استاد حسین بهزاد انجام داده اند و شاگردان استاد صنیع خاتم، داخل کاخ سبز را خاتم کاری کرده اند. روبه روی تالار آینه کاخ سبز، اتاق خواب رضا پهلوی را با چشم انداز رو به دربند، تعبیه کرده بودند.
از دیگر معماری های برجسته در مجموعه کاخ سعد آباد می توان به بنای کاخ شمس اشاره کرد. ساخت بنای کاخ شمس در شمال غربی مجموعه سعد آباد، از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ طول کشیده است. کاخ شمس را با مساحت ۲۶۰۰ متر مربع، در دو طبقه با زیرزمین ساخته اند. در معماری این کاخ، نشانه های از سبک معماری اروپایی به خصوص معماری آلمانی و معماری سنتی ایران از زمان ساسانیان، به چشم می خورد.
کاخ اشرف پهلوی نیز در فضایی به وسعت ۱۸۰۰ متر مربع در شرق باغ سعد آباد، به دستور رضا شاه و توسط مهندس فرمانفرمائیان ساخته شد. در سال ۱۳۵۰ به دستور اشرف پهلوی نمای بیرونی این کاخ را با سنگ مرمر پوشاندند. سایر بناهای مجموعه سعد آباد نیز در دوران قاجار و پهلوی اول ساخته و در دوره پهلوی دوم بازسازی و مرمت شدند. آثار دست هنرمندان ایرانی در گوشه و کنار مجموعه کاخ های سعد آباد به چشم می خورد.
کاخ ها و موزه های مجموعه سعد آباد
کاخ احمد شاهی
کاخ شهوند
کاخ سفید
کاخ اختصاصی سعدآباد
کاخ اسود یا سیاه
کاخ شمس
- موزه مردم شناسی
- موزه پوشاک سلطنتی
- در گذشته محل اقامت شمس پهلوی، اولین فرزند رضا شاه و خواهر بزرگ محمدرضا شاه
کاخ اشرف
کاخ ملکه مادر
- در حال حاضر در اختیار نهاد ریاست جمهوری
- نام امروزی ساختمان جمهور
- در گذشته محل اقامت تاج الملوک، مادر رضا خان
کاخ بهمن
- در حال حاضر ساختمان مدیریت مجموعه سعد آباد
- در گذشته محل اقامت بهمن پهلوی، پسر غلامرضا پهلوی و برادرزاده محمدرضا شاه
کاخ شهرام
کاخ ملکه عصمت دولتشاهی
کاخ قدیم ولیعهد رضا پهلوی
کاخ فرحناز و علیرضا
کاخ فرح پهلوی
کاخ ملکه توران امیر سلیمانی
کاخ لیلا پهلوی (موزه
مینیاتور استاد آبکار)
موزه برادران امیدوار
موزه آب
دیگر موزه ها و کاخ های مجموعه سعد آباد
مجسمه های مجموعه کاخ سعدآباد
علاوه بر کاخ ها و موزه هایی که در محوطه بیرونی مجموعه کاخ سعدآباد قرار دارند، مجسمه هایی نیز وجود دارند که از شاخص های اصلی این مجموعه شمرده می شوند. در ادامه با این مجسمه ها آشنا می شویم.
- مجسمه برنزی رضاشاه: یکی از مجسمه هایی که در نزدیکی کاخ سفدی قرار گرفته، مجسمه رضاشاه می باشد و امروزه تنها چکمه های آن باقی مانده است. این مجسمه برنزی در ابتدا کامل بود و رضاشاه را در لباس سربازی به نمایش گذاشته بود. اما در زمان انقلاب و در سال 1357 اهالی شهر دزفول این مجسمه را شکستند و باقی مانده آن به مجموعه سعدآباد منتقل شد و تنها چکمه های آن می باشد.
- مجسمه آرش کمانگیر: مجسمه آرش کمانگیر که یکی از مشهورترین اسطوره های ایرانی می باشد، در مقابل کاخ ملت قرار گرفته و طول آن به 4 متر می رسد. این مجسمه توسط هنرمند خوش ذوقی به نام استاد ارژنگ پور و با مواد پلاستیکی و سنگ مصنوعی ساخته شده است.
قنات های کاخ سعدآباد
در زمان های قدیم، رودخانه دربند در میان باغ سعدآباد جریان داشت و همین مهمترین دلیل سرسبزی و طراوت این منطقه شده بود. اما با گذشت زمان و افزایش تعداد درختان انبوه و گیاهان متنوع، کمبود وجود قنات در این باغ جهت آبیاری درختان به وضوح احساس می شد. به همین منظور دستور ساخت تعدادی قنات در بخش های مختلفی از این باغ صادر شد و در پی آن 12 رشته قنات در گوشه و کنار باغ سرسبز سعدآباد حفر کردند. همین امر به عنوان اصلی ترین دلیل سرسبزی و سرزنده بودن درختان و گیاهان باغ می باشد. این قنات ها آب مورد نیاز سرتاسر باغ را تامین می کنند. قنات های مجموعه کاخ سعدآباد عبارتند از:
- قنات آب نما
- قنات گلخانه
- قنات قوام الدوله
- قنات جعفرآباد
- قنات خوابگاه
- قنات کاخ سنگی
- قنات کاخ سفید
- قنات کاخ شمس
- قنات جوادیه
- دو قنات دفتر مخصوص کاخ
- هراش آباد
درب های ورودی کاخ سعدآباد
از آنجایی که مجموعه کاخ سعدآباد مساحت وسیعی از منطقه شمیران را به خود اختصاص داده و به همین جهت درب های متعددی از محله های مختلف برای آن در نظر گرفته شده است. اما امروزه گردشگران تنها از دو درب ورودی خیابان دربند و خیابان زعفرانیه امکان تردد دارند. همچنین درب ورودی زعفرانیه برای بازدیدکنندگانی که با خودروی شخصی و درب ورودی دربند نیز برای بازدیدکنندگانی که با وسایل نقلیه عمومی آمده اند، مناسب می باشد.درب های ورودی مجموعه کاخ سعدآباد:
- درب زعفرانیه
- دو درب جعفرآباد
- درب کاخ سفید
- درب رودخانه
- درب میدان دربند
- درب نظامیه: مسیر تردد رضاشاه پهلوی
- درب خیابان دربند: مسیر تردد محمدرضا پهلوی
شرایط بازدید از کاخ سعدآباد در کرونا
از زمانی که بیماری کویید 19 در میان تمام افراد جهان شیوع پیدا کرد، برای قطع زنجیره این ویروس، قوانین و مقررات جدیدی جهت بازدید از کاخ سعدآباد وضع نمودند. نخستین قانونی که شما هنگام بازدید از مجموعه تاریخی و فرهنگی سعدآباد می بایست رعایت نمایید، استفاده از ماسک می باشد. به صورتی که تمام افراد در هر سن و سالی باید از ماسک استفاده کنند. در ادامه هنگام ورود به مجموعه دمای بدن تمام بازدیدکنندگان سنجیده می شود و از ورود افرادی که دمای بدن آن ها بالاتر از حد نرمال باشد، ممانعت به عمل می آید. در رابطه با تعداد افرادی که می توانند به همراه یکدیگر به بازدید از مجموعه اقدام نمایند می توان گفت که گروه هایی با تعداد کم و یا به صورت انفرادی می باشند که امکان بازدید از مجموعه را دارند.
در تمام نقاط این کاخ مواد ضدعفونی کننده وجود دارد که بازدیدکنندگان بایستی در طول زمان بازدید، دستان خود را با مواد ضدعفونی کنند. همچنین در محوطه داخل موزه ها و کاخ ها، خوردن خوراکی و نوشیدنی ممنوع می باشد. به یاد داشته باشید، در زمان بازدید از کاخ ها و اشیاء، از لمس آن ها خودداری نمایید. همچنین بازدیدکنندگان اجازه نشستن روی مبلمان و صندلی های موجود در کاخ ها را ندارند.
بهترین زمان بازدید از کاخ سعدآباد
مجموعه کاخ سعدآباد با آن شکوه، عظمت و جلال که در میان باغی سرسبز، وسیع و بسیار زیبا قرار گرفته به عنوان یکی از زیباترین جاذبه های دیدنی تهران به شمار می رود. این باغ سرسبز تعداد زیادی از درختان بلندقامت، انبوه و زیبا را در دل خود جای داده و یکی از بهترین تفرجگاه هایی است که هر گردشگری برای یک بار هم که شده باید به آن سری بزند. اگر برای بازدید از مجموعه کاخ سعدآباد به دنبال بهترین زمان بازدید از آن هستید، خوب است بدانید که فصل پاییز به عنوان بهترین زمان بازدید از کاخ سعدآباد شناخته شده است. چرا که درختان و گیاهان باغ سعدآباد به هزاران رنگ در می آیند و قدم زدن و نشستن روی نیمکت های باغ را بسیار لذت بخش خواهند کرد. اگر در فصل پاییز به سراغ این کاخ زیبا بروید، عکاسان زیادی را خواهید دید که برای عکاسی از مناظر زیبای این باغ آمده اند.
همچنین از آنجایی که کاخ سعدآباد در منطقه ای کوهپایه ای قرار دارد، در فصل پاییز هوای منطقه رو به خنکی رفته و هوایی بسیار دلنشین در مجموعه جریان دارد که می توانید از آن لذت ببرید. اما تنها بهترین زمان بازدید از مجموعه به فصل پاییز منتهی نمی شود، بلکه در تمام فصول سال زیبایی خاص خودش را دارد. همچنین یکی از دلایلی که فصل پاییز بهترین زمان بازدید از این مجموعه به شمار می رود، این است که می توانید عکس های بسیار زیبا و به یاد ماندنی را در باغ آن ثبت کنید.
آشنایی با جاذبه های کاخ موزه رامسر
