آشنایی با خانه ی تاریخی کوزه کنانی

خانه کوزه کنانی که از خانه های تاریخی و جاذبه های گردشگری مشهد محسوب می شود، در سال ۱۲۴۷ شمسی مطابق با ۱۲۸۸ قمری، در دوره قاجاریه ساخته شد و بیش از هزار متر مربع مساحت دارد. این اثر در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۲۵۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ورودی به خانه از طریق هشتی ورودی با بدنه آجری و پوشش کاربندی است. تزیینات این بنا آجری است. از این خانه فعلا به عنوان میراث فرهنگی استان و نیز موزه مشروطیت استفاده می شود.

ویژگی های خانه کوزه کنانی مشهد

این خانه به طور کلی به دو بخش جنوبی و شمالی تقسیم می شود و حیاط مستطیل شکلی نیز دارد. ورودی اصلی این خانه در گوشه جنوب غربی حیاط واقع شده است. فضای ورودی با چهار ستون گرد و ساده تزیین شده و از طریق آن می توان وارد دالان کوتاهی شد.در سمت راست این دالان، دری وجود دارد که به طرف خانه باز می شود. بخش جنوبی خانه دارای یک ساختمان یک طبقه و یک زیر زمین است. طرح این ساختمان کاملا متقاون است و دو راه پله از دو طرف بهار خواب به سمت بالا دارد. این قسمت خانه دارای چهار ستون گرد و ساده چوبی و دو نیم ستون است.در طبقه همکف پنج اتاق نشیمن ساخته شده که اتاق اصلی یا همان شاه نشین، در بخش مرکزی این اتاق ها واقع شده است. این اتاق طول و عرضی معادل 10 و 5.7 است. در وسط این اتاق نیز یک پنجره اُرسی چوبی با شیشه های رنگی تعبیه شده که آن را به دو بخش کوچک تقسیم کرده است.اتاق شمالی سه پنجره به سمت حیاط دارد. در هر دو طرف غرب و شرق اتاق شاه نشین نیز دو اتاق نشیمن وجود دارد که ورودی آن ها دو راه پله ذکر شده در بالا است.در زیر زمین نیز پنج اتاق وجود دارد که تقریبا زیر اتاق های طبقه فوقانی ساخته شده اند. زیرزمین سه ورودی دارد. راه پله اصلی آن در وسط نما و درست زیر بهار خواب واقع شده است.

ساختمان شمالی نیز سه طبقه دارد و از میانه به دو قسمت متقارن و مستقل غربی و شرقی تقسیم می شود. هر قسمت دارای ورودی مشابه اما مستقلی است. این ورودی ها در طبقه همکف به چهار چراغ ، در طبقه اول به دو اتاق و در طبقه دوم نیز به چهار اتاق مرتبط می شوند. اندازه اتاق ها به نسبت کوچک اما یکسان است. راه پله های طبقه اول به دوم، دارای دو ستون گرد با سرستون های کورنتی است. سقف این قسمت، از چوب ساخته شده است. در کل اصلی ترین مصالحی که برای ساخت خانه کوزه کنانی مشهد به کار رفته است عبارتند از:

• آجر
• ملات
• گچ

تزیینات بنای خانه کوزه کنانی مشهد

نمای بخش جنوبی این ساختمان تقریبا ساده است و ستون های ساده چوبی در بهار خواب، آجرهای دندان موشی در قسمتت بالای نما و طاق گرد در ورودی راه پله ها وجود دارد. همین سادگی ها هم این بنا را نسبتا متفاوت کرده است. همان طور که گفتیم در اتاق شاه نشین این عمارت نیز یک پنجره اُرسی با شیشه های رنگی کار گذاشته شده است. در عوض نمای ساختمان شمالی آجری است و سنتوری های بالای پنجره ها نیز از جنس سنگ ریزه های سیاه رنگ و آجر های قالبی می باشد.

خانه کوزه کنانی چه تاریخچه ای دارد؟

خانه کنانی در تاریخ ۱۲۴۷ خورشیدی در دوران قاجار ساخته شد. این خانه در آن زمان مکان زندگی اشراف قجری بود. در سال ۱۳۱۶، سرکنسول روس، در این عمارت سکنی گزید. مدتی بعد نیز کنسولگری آمریکا در این خانه مستقر شد. از حضور سرکنسول های کشورهای بیگانه در این عمارت سال ها گذشت تا اینکه در نهایت، فردی با نام حاج مهدی کوزه کنانی، این خانه را از آمریکایی ها خرید. حاج مهدی کوزه کنانی یکی از تاجرهای سرشناس مشهد قدیم به حساب می آمد.

این تاجر برجسته پس از مدتی چهره در نقاب خاک کشید. وراث کوزه کنانی خانه را به هیئت مذهبی در خمینی شهر اصفهان فروختند. این اتفاق، تغییر کاربری خانه را از منزل مسکونی به حسینه به دنبال داشت. در نهایت نیز در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲، ملک کوزه کنانی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. گفته می شود در روزگاران قدیم، اشخاص سرشناسی مانند ستارخان، باقرخان، حاجی میرزا آقافرشی به این خانه تردد می کردند.

خانه کوزه کنانی مشهد چه معماری دارد؟

همان گونه که اشاره کردیم خانه کنانی در دوران قاجار ساخته شده است. به همین دلیل نیز معماری زیبای قجری در گوشه و کنار این خانه نمود پیدا کرده است. خانه کنانی ۳ حیاط بسیار بزرگ دارد. طبق روال معماری های خانه های قجری، این ۳ حیاط از داخل به یکدیگر مرتبط هستند.دو در بزرگ ورودی های خانه را تشکیل می دهند. یکی از این درها، درِ اصلی خانه است. درِ دیگری هم در قسمت شرقی منزل قرار دارد. از قرار معلوم از این در برای ورود اسب و درشکه استفاده می شده است. ورودی اصلی خانه با چندین ستون بزرگ آجری خودنمایی می کند. این ورودی با ۵ پله به پایین می رود تا حیاط در فضایی پایین تر از سطح کوچه قرار بگیرد.

خانه کنانی ۲ بخش اصلی شمالی و جنوبی دارد. این ۲ بخش با حیاط مستطیل شکلی به هم مربوط می شود. قسمت جنوبی خانه ساختمانی یک طبقه دارد که بر روی زیرزمینی بنا شده است. در قسمت جنوبی ۴ ستون چوبی گرد خودنمایی می کند. اتاق نشیمن اصلی این منزل که در قدیم به آن شاه نشین گفته می شد، در طبقه همکف قرار گرفته است. در اطراف این اتاق، ۴ اتاق دیگر قرار دارد. اتاق شاه نشین خانه کنانی مساحتی برابر با ۱۰ در ۱.۷ متر دارد. این اتاق با پنجره های چوبی و رنگی زیبایی مزین شده است. زیرزمین این خانه نیز پنج اتاق بزرگ دارد که با ۳ ورودی در دسترس قرار می گیرد.

خانه کوزه کنانی مشهد چه امکانات گردشگری دارد؟

همان گونه که اشاره شد این روزها این خانه به موزه مشروطیت تغییر کاربری داده است. به همین دلیل اگر اهل موزه گردی هستید و به تاریخ مشروطه علاقه دارید، گشت و گذار در ساختمان کوزه کنانی شما را حسابی سرگرم می کند. از طرف دیگر چند اتاق در داخل این خانه پنجره های رنگی قدیمی دارند. این پنجره ها، نورگیری زیبایی به اتاق ها می دهد. پیشنهاد می کنیم این شرایط را به فال نیک بگیرید و عکس های خاطره انگیزی از اتاق های ساختمان کوزه کنانی بردارید.

به این نکته هم اشاره کنیم که به لحاظ گردشگری در این مکان خبری از امکانات رفاهی نیست. ناگفته نماند بر خلاف اینکه ساختمان کوزه کنانی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده، مدتی پیش قسمتی از آن تخریب شد. با این حال امیدواریم در آینده ای نزدیک عزمی برای مرمت یکی از زیباترین خانه های قدیمی مشهد جزم شود.

آشنایی با خانه توکلی مشهد