آیا پس از بخشش مهریه دوباره می‌توان آنرا مطالبه کرد؟

زنی که مهریه اش را به شوهرش ببخشد دیگر نمی تواند به آن رجوع کند مگر این که مهریه اش را به شوهرش هبه کرده باشد به جز هبه دین مثل سکه . در صورت وجود شرایطی امکان رجوع به هبه وجود خواهد داشت یا این که در عده طلاق خلع به مهریه بخشیده شده رجوع کند که در این صورت شوهر هم می تواند به او رجوع کند. زن با خواندن صیغه عقد چه دائم یا موقت مالک مهریه می شود و می تواند در آن هرگونه دخل و تصرفی که می خواهد انجام بدهد .او حتی این اختیار را دارد که مهریه اش را که به ذمه شوهر یا پدر شوهر است به دلایل مختلف به آن ها ببخشد و دیگر از این حق مالی برخوردار نباشد. عده زیادی از زنان هستند که مهریه شان را در زمان زندگی به شوهرانشان به هر دلیلی بخشیده اند اما بعد از گذشت مدتی از بخشیدن مهریه با بروز مشکلاتی مانند طلاق پشیمان می شوند و می خواهند راهی وجود داشته باشد تا آن ها بتوانند به مهریه بخشیده شده رجوع کنند . حال این سوال مطرح می شود برای آن ها که آیا راهی برای زنانی که از بخشیدن مهریه شان و پشیمان شده اند وجود دارد که به آن چه که بخشیده اند رجوع کنند ؟

رجوع از مهریه چیست؟

گفته شد زن ممکن است به دلایل مختلف مهریه یا همان حق مالی اش را به شوهرش ببخشد چون نسبت به آن مالکیت مطلق دارد اما در بعضی مواقع هم ممکن است از این کار خودش پشیمان شود و دنبال راهی باشد تا بتواند به آن چه بخشیده رجوع کند . اگر زن بتواند دوباره مالک مهریه بشود که قبلا آن را بخشیده بود ، به این اتفاق رجوع به مهریه بخشیده شده می گویند. به طور کلی مهریه به سه صورت به شوهر بخشیده می شود که عبارت است از :

• بخشیدن مهریه به صورت هبه غیرمعوض .
• بخشیدن مهریه به صورت هبه معوض .
• بخشیدن مهریه به صورت ابراء .

هبه غیرمعوض یعنی این که زن بدون هیچ چشم داشتی و بدون این که در مقابل بخشیدن مهریه اش چیزی از شوهرش گرفته باشد مهریه اش را به او می بخشد . هبه معوض یعنی بخشیدن مهریه در مقابل چیزی که می تواند آن چیز ، انجام دادن یا انجام ندادن کاری باشد ، مثلا زوجه در عوض موافقت زوج با طلاق ، تمام یا قسمتی از مهریه خود را می بخشد که طلاق خلع یکی از این نوع بخشش مهریه است . در طلاق خلع زن در مقابل دادن مالی به شوهر که معادل یا بیشتر از مهریه است رضایت شوهر به طلاق را دریافت می کند اما اگر پشیمان شود در مدت عده می تواند به آن چه به شوهر بخشیده رجوع کند و در عوض شوهر هم حق رجوع به زن را خواهد داشت . اما ابراء آن است که زن ذمه شوهر را نسبت به مهریه ساقط کند . یعنی بگوید چیزی از حق من بعنوان مهریه به گردن تو نیست و بریء الذمه هستی (اسقاط دین) که در این صورت دیگر زن هیچ حقی نسبت به مهریه و بازگشت به آن نخواهد داشت .

در چه صورت زن حق رجوع به مهریه را دارد

چنانچه مهریه دین باشد مثل بیشتر مواردی که عرفا رایج است به صورت مقداری وجه نقد یا سکه باشد ، مورد مشمول مقررات ابراء خواهد بود ، نه عقد هبه . به صراحت در ماده ۲۸۹ قانون مدنی در مورد ابرا این گونه بیان شده است که : ابراء صرفاً در خصوص دیون قابل تحقق است . بنابراین اگر تمام یا بخشی از مهریه ای که به صورت سکه تعیین شده ، از سوی زوجه به زوج بخشیده شود ، دیگر امکان رجوع از این بخشش برای زن متصو.ر نخواهد بود ولو در سند بخشش مهریه ، عنوان هبه بر آن اطلاق شده باشد. البته این در صورتی است که تعداد سکه های بخشیده شده ، قبل از بخشش مهریه ، به زن پرداخت نشده باشد ، وگرنه به نظر می رسد دیگر نتوان موضوع را داخل در مقررات ابراء دانست ، چرا که با پرداخت مهر به زوجه ، دین بر ذمه ی شوهر خارج شده است . پس در چنین حالتی چنانچه شرایط مقرر دیگر درقانون مدنی در باب هبه وجود داشته باشد (مانند قبض و اقباض؛ موجود بودن عین سکه ها در ید شوهر و…) زن می تواند از هبه خود رجوع و سکه های موهوبه را استرداد نماید . در هبه غیر معوض ، زن همیشه می تواند به آنچه که به شوهر بخشیده رجوع کند . ولی در صورتی که هبه معوض باشد و عوض هم داده شده باشد طبق ماده ۸۰۳ قانون مدنی هبه ، قابل رجوع نیست که مصداق همان صلح معوض است مثل این که زن بابت مهریه اش از شوهرش مالی دریافت کرده باشد 300 عدد سکه را در مقابل شش دانگ منزل مسکونی که به نامش از طرف شوهر زده شده است بخشیده باشد. اما هرگاه هبه ، معوض و در قبال طلاق باشد ، در صورتی که زوجه در دوران عده به مهریه رجوع کند ، زوج هم می تواند رجوع به زوجیت کند . یعنی طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی می شود . از طرف دیگر اگر بخشیدن مهریه در مقابل طلاق باشد و طلاق داده نشود مثل این که زن برای جلب رضایت شوهر به جدایی مهریه اش را به او ببخشد اما بعدا شوهر او را طلاق ندهد ، این امر ابراء محسوب نشده و یک هبه قابل رجوع است . حالت آخر ( ابراء) نیز بدلیل آنکه اسقاط دین است ، اساساً قابل رجوع نیست . چرا که ابراء یکی از اسباب سقوط تعهد است . سوال مهمی که باید به آن پاسخ داد این است که اگر به هر دلیلی مهریه توسط زن بخشیده شد، آیا امکان مطالبه مجدد مهریه برای زن وجود دارد یا خیر؟ باید دانست نمی توان به این سوال پاسخ آری یا خیر داد و بسته به موارد مختلف متفاوت خواهد بود. به هر حال برای اینکه بدانیم در کدام مورد زن می تواند به مهریه ای که بخشیده رجوع کند باید نحوه بخشیدن مهریه توسط زن را به طور مجزا بررسی کنیم تا مطلب روشن شود.

۱. اقرار به وصول مهریه

در این نوع از بخشش زن با حضور در دفترخانه اسناد رسمی و یا در نزد دادگاه و قاضی اقرار می کند که تمام یا مقداری از مهریه مشخص شده در عقدنامه را گرفته است و نسبت به آن ادعایی نخواهد داشت. این اقرار گاه واقعی است و گاه صوری می باشد. بر اساس ماده ۷۰ قانون ثبت اگر زن بتواند ثابت کند که اقرارش فاسد بوده و در واقع چیزی از مرد نگرفته است این دعوا مسموع بوده و زن می تواند با اثبات آن مهریه اش را مجددا مطالبه کند. البته باید دانست اثبات صوری بودن اقرار امری بسیار دشوار خواهد بود.

۲. ابراء ذمه زوج

ابرا ء ذمه عملی است حقوقی که طلبکار در آن به اختیار خود از حق خود در مورد مدیون صرف نظر می کند. در این فرض معمولا زن با مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی سندی را مبنی بر ابراء ذمه شوهر نسبت به مهریه امضا می کند با این مضمون که دیگر تو تکلیفی برای پرداخت مهریه به من نداری و جملاتی شبیه آن. در این فرض چون ابراء یکی از اسباب سقوط تعهد در قانون ما است، مرد دیگر تعهدی نسبت به پرداخت مهریه نخواهد داشت و زن نیز دیگر نمی تواند مجددا مهریه اش را مطالبه کند. ابراء مهریه عملی یکجانبه از سوی مرد بوده و نیاز به قبول مرد ندارد.

۳. هبه مهریه

زن می تواند مهریه خود را در قالب عقد هبه به همسرش ببخشد و این امر با الفاظی مانند مهریه ام را به تو بخشیدم یا آن را به تو هبه کردم واقع می شود. در مورد رجوع به مهریه در حالی که زن مهریه را هبه کرده است باید به این موارد توجه داشت.

اگر مهریه به نحو طلب باشد، مثلا ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا مبلغ ۵۰ میلیون تومان وجه نقد، در این موارد با توجه به ماده ۸۰۶ قانون مدنی که می گوید: «هر گاه داین طلب خود را به مدیون ببخشد حق رجوع ندارد.» دیگر برای زن حق رجوع به مهریه وجود نخواهد داشت. اما اگر مهریه عین معین باشد، مثلا ۲ دانگ از خانه مشخص و یا خودرویی مشخص و معین، در این موارد در صورت وجود عین مهریه، زن می تواند به مهریه اش رجوع کند. مگر اینکه هبه معوض بوده باشد و عوض نیز پرداخت شده باشد، یعنی در ازای بخشش مهریه به مرد، مرد نیز مالی را به زن بخشیده باشد. در این حالت یعنی جایی که هبه معوض است امکان رجوع از هبه دیگر ممکن نیست. البته در مورد هبه مهریه فروعات زیادی قابل تصور است که در صورت نیاز می توانید با مشاورین حقوقی ما درمیان گذاشته و پاسخ سوال خود را دریافت کنید.

۴. صلح مهریه

اساسا عقد صلح برای جایی است که طرفین می خواهند قراردادی ببندند که برگشتی در آن راه نداشته باشد. بنابراین می توان در قالب عقد صلح مهریه را بخشید. بر اساس قانون مدنی این عقد لازم بوده و تنها با شرط کردن حق فسخ در ضمن آن یا با توافق دوجانبه می توان آن را برهم زد. البته ممکن است صلح مهریه در ازای مال یا رایگان باشد اما در هر صورت دیگر قابل رجوع توسط زن نخواهد بود.

۵. بذل مهریه

این عبارت گرچه در مورد هبه مهریه نیز بکار می رود اما بطور خاص در مورد طلاق توافقی کاربرد دارد. طلاق توافقی از لحاظ شرعی در قالب طلاق خلع یا مبارات صورت می گیرد. در این نوع طلاق زن مهریه یا مالی را به مرد می بخشد تا در مقابل مرد او را طلاق دهد. به این تملیک کردن اگر مهریه باشد، در اصطلاح بذل مهریه گفته می شود. در مورد حق رجوع در بذل مهریه باید دانست که تا پایان عده زن حق رجوع به مهریه و مالی که بذل کرده را خواهد داشت. اما با رجوع او به مهریه، مرد هم حق رجوع به زن و برقراری رابطه زوجیت را خواهد داشت. به عبارت دیگر طلاق های خلع و مبارات که طلاقی بائن هستند، در صورت رجوع زن به مهریه تبدیل به طلاق رجعی می شوند.

اقرار به دریافت مهریه

اگر سندی که در دفترخانه تنظیم شده سند اقرار باشد و در متن سند نوشته شده باشد که زن اقرار می کند که مهریه اش را دریافت کرده است و آن را امضا کرده باشد، در این صورت امکان رجوع کردن از اقرار تقریباً کاری غیر ممکن است. زیرا این رجوع، انکار بعد از اقرار محسوب می شود که در محاکم به هیچ عنوان مسموع نیست. در این حالت زن اقرار به دریافت مهریه اش کرده و دوباره نمی تواند از این امر رجوع کند و اقرار خود را باطل و یا بلااثر کند.

بری کردن ذمه شوهر از مهر

اگر سندی که در دفترخانه تنظیم شده سند ابراء باشد، یعنی اگر زن شوهرش را از مهریه (که یک دین به زن است)بری کند و در یک سند رسمی یا عادی آن را امضا کرده باشد، در این صورت نیز امکان رجوع از طرف زن وجود ندارد. بر طبق ماده ۲۸۹ قانون مدنی ابرائ به این معنی است که طلبکار به درخواست خودش از طلب صرف نظر کند. پس اگر بخشیدن مهریه در قالب ابرا بوده باشد در این صورت اگر زن بعد از آن پشیمان بشود و بخواهد از این امر رجوع کند تا بتواند مهریه اش را مطالبه و دریافت کند امکان آن وجود ندارد.

امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .

آیا از نظر قانونی بیت کوین را میتوان به عنوان مهریه تعیین کرد؟