«ایران» باید رابطه دو سویه بین دولت و مردم ایجاد کند
به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از ایرنا: روزنامه ایران چهارشنبه یکم بهمن در خصوص ضرورت تاسیس و انتشار روزنامه ایران و رویکرد رسانه ها در ۱۴۰۰ به گفت وگو با محمد خدادی معاون امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت و نوشت: امروزه رسانه ها به عنوان یکی از مهم ترین ابزار آگاهی و اطلاع رسانی همگانی به شمار می آیند که پیوسته و با سرعت، به دلیل جایگاه و اهمیت کلیدی و براساس نیازمندی متقاضیان درحال گسترش و فراگیری اند. اما با این حال محمد خدادی، معاون امورمطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معتقد است: «تأسیس یک روزنامه صرف داشتن محل نشر پیام نیست بلکه تولید پیام و محتواست و مهم تراینکه با بهره گرفتن از این محتوا، ایجاد فرصت شراکت جمعی بین مردم و دولت در توسعه کشوراست.»
به نظر شما ضرورت انتشار روزنامه برای دولت چیست و آیا لازم است تا دولت هم روزنامه داشته باشد؟
به نظرم امروز دیگرالزام به داشتن روزنامه برای دولت و حاکمیت با فراهم شدن ظرفیت های متعدد برخط، مجازی و... و. برای همه دستگاه ها و حتی مقامات رسمی در سطوح مختلف در قالب حقیقی و حقوقی مانند گذشته نیست. مهم تر از داشتن رسانه، تولید محتوای منجر به درک متقابل است. خب می دانید تأسیس روزنامه به گذشته برمی گردد. شهرداری و صداوسیما و حتی هلال احمر و... هم روزنامه برای خود راه اندازی کردند. همان زمان دستگاه های مختلف دانشکده های تخصصی هم برای خود نشریه راه اندازی کردند. تقریباً به جایی رسید که هر وزارتخانه برای خود مراکز تفریحی - حتی درشمال ویلا -کلینیک پزشکی و... هم راه اندازی کردند.
در آن ایام منابع کشورزیاد شده بود و برداشت اینکه هر دستگاهی خودش همه چیز داشته باشد، غالب بود. اما امروز دقیقاً همین مراکز به مشکل جدی دستگاه ها تبدیل شده است به همین خاطر امروز دوران داشتن روزنامه، تلویزیون، کانال و غیره تمام شده الان موضوعی که مهم و مطرح است بحث تولید محتواست یعنی دولت باید بتواند پیام تولید کند نه اینکه صرفاً محل نشر پیام را ایجاد کند. لذا بیشتر از اینکه داشتن روزنامه برای دولت مهم باشد تولید پیام متناسب با نیاز شهروندان مهم است، تا بتواند با اطلاع رسانی فرصت شراکت جمعی را در جامعه برای اداره جامعه ایجاد کند چرا؟ چون دوران هواداری تمام شده است. لذا محتوای تبلیغی حذف و محتوای تبیینی جایگزین شود. امروز دوران شراکت است پس باید دید که چطور می توان شراکت جمعی ایجاد کرد؟ با ارتباط مؤثر چگونه ارتباط جمعی مؤثر واقع می شود؟ موقعی که پیام متناسب با مخاطب تولید شود و تبادل این پیام ارتباط مؤثر ایجاد کند. برای ایجاد این ارتباط چه کنیم؟ ساده است، زمانی که مخاطب احساس کند که سهم و نفع آن از همراهی با دولت معلوم و برای این مقصود، نقش یا وظیفه اش به صورت شفاف مشخص شده آن هنگام شراکت بین مردم و دست اندرکاران صورت می گیرد؛ نمونه اش استفاده از کمربند ایمنی در کشور است.
به مردم گفته شد نقش شما بستن کمربند هنگام رانندگی است و بهره شما جلوگیری از مرگ هنگام تصادف است. الان چالشی به عنوان نبستن کمربند ایمنی هنگام رانندگی نداریم. در شراکت باید از کلی گویی پرهیز کرد چون مردم موضوعات کلی را می دانند یعنی دولت باید از بحث شعار بیرون بیاید تا شعور مردم را تحریک کرده و بتواند با ارائه محتوای باور پذیر مردم را به قضاوت برساند و در نتیجه قضاوت، شهروندان را به یقین و یقین را به تصمیم برای اقدام و شراکت جمعی درجامعه مهیا کند. به اعتقاد من اولین کاری که دولت باید انجام دهد این است که به دستگاه ها ابلاغ کند که صرف کارکرد تبلیغی و ارائه گزارش عملکرد منجر به شراکت مردم در اداره کشور نمی شود و به دنبال کارکرد تبیینی باشند. به نظرم دولت باید با واکاوی، حلقه های پنهان مورد سؤال مردم را پیدا کند وپاسخ به سؤالات مردم را در اولویت قراردهد یعنی یک همسان سازی بین آنچه مردم نمی بینند و می بینند ایجاد کند.
چون بسیاری از کارهای دولت تا تبیین نشود، دیده نمی شود. واقعیت این است که عملکرد دولت بسیار و به صورت غیر قابل تصوری گسترده است و همه لایه ها و... را در برمی گیرد و اگر به صورتی ماهرانه تبیین نشود عملاً قسمت های اصلی آن یعنی زیر ساخت ها و خدمات شبانه روزی و... تلاش صدها هزار نفر از ارکان دولت عملاً دیده نمی شود. مثلاً یک کلمه می گوییم تأمین کالای اساسی! حال این کالاهای اساسی چه تعداد است؟ چه اهمیتی دارد و... و تأمین آن در شرایط کرونا و محاصره صددرصدی و یک جنگ تمام عیار با شرایط عادی چه میزان فرق دارد تا بتواند انتظاراز دولت واقعی شود.
این وظیفه روزنامه ایران است که با تولید اطلاعات نه صرفاً انتشار دیدگاه مقامات بگوید که ساده ترین موضوع در شرایط عادی، در شرایط بحران کرونا وجنگ اقتصادی بدترین بحران است و اکنون چه بوده چه شده و چگونه شده و با چه تلاشی، همتی، زحمتی و تدبیری واگر نمی شد چه رنجی به مردم تحمیل می شد که نشد. متأسفانه امروز غفلت ما نیز همین است چون فکر می کنیم با داشتن روزنامه و خبرگزاری وابزارهای رسانه ای مشکل رسانه ای ما حل می شود. در حالی که مشکل رسانه ای دولت داشتن ابزاررسانه ای نیست اگر چه درجای خودش می تواند مهم باشد اما برای رفع مشکل ارتباطی و اطلاع رسانی باید دنبال تولید محتوا و همکاری همه جانبه همه دستگاه ها برویم که این همه با نقطه ضعف جدی روبه رو است.
با این توضیحاتی که دادید فکر می کنید وظیفه روزنامه دولت چیست؟ تبلیغ یا تبیین؟
اتفاقاً باید گفت که کارکرد تبلیغی بر ضد دولت تمام می شود؛ چون به اقناع نمی رسد و برداشت سطحی را ممکن می کند و دربسیاری موارد هم خودش ایجاد ابهام می کند مثلاً این آمار که می گویند ما نمی بینیم! درحالی که آمار را باید نشان داد و تبیین کرد که ماجرا چیست؟ چه بوده چه شده و برای چه شده و...
دلیلش هم این است که اگر دولت کارکردی ارتباطی داشته باشد و اطلاع رسانی را به عنوان یک تخصص و اولویت بشناسد می تواند یک بستر خوب برای مدیریت و واقعی کردن انتظارات مردم ایجاد کند. به طور کلی مشکلی که در همه دستگاه ها وجود دارد این است که به جای تولید پیام متناسب با سؤال و شبهه و ابهام دنبال محل انتشار دیدگاه مقامات می روند و این است که امروز می بینیم که هردستگاه و وزارتخانه ای ده ها سایت و نشریه و بولتن و... دارد. لذا داشتن روزنامه و هرامکان ارتباطی خوب است اما کافی نیست. بخش حداقلی ماجراست حداکثری مربوط به محتوا می شود.
به نظر شما روزنامه رابطه دولت و مردم را چگونه باید تنظیم و مدیریت کند؟
روزنامه ایران باید یک رابطه دو سویه بین دولت و مردم ایجاد کند چرا که امروز یکی از کارهایی که روزنامه ها فراموش کرده اند مخاطب شناسی است که می تواند به عنوان پل ارتباطی باشد بین جامعه و دولت. که اکنون بیشتر سخنان مسئولان به مردم منعکس می شود و کمتر سخنان مردم برای مسئولان در روزنامه منتشر می شود.
به اعتقاد من روزنامه باید پاسخ به تقاضا و سؤال باشد یعنی گاهی بیشتر از آنکه تبیین کند پاسخ به سؤالات مردم را در مورد اقدامات دولت بدهد. یا چهار لایه را در جامعه شناسایی کند و بعد پاسخ آنها را از دولت دریافت کند. یکی از این لایه ها، شبهات و اطلاعات دو پهلو است یعنی می بینیم که یک وزارتخانه چیزی بیان می کند و وزارتخانه دیگر چیز دیگری، اینجاست که روزنامه می تواند به عنوان پل ارتباطی شفاف سازی کند و اطلاعات مستند را به مردم بدهد و نقد هم منتشر کند.
دوم اینکه به ابهامات پاسخ دهد چرا که گاهی بخشی از اطلاعات یک اقدام ارائه می شود ومردم دچار سر درگمی می شوند. از طرفی با جریان القایی مقابله کند جریانی که اساساً هدفش تخریب و تضعیف دولت است که بخش اصلی آن از خارج از کشور مدیریت می شود و بخشی هم در داخل از سوی مخالفان دولت. اما مهم تر از اینها باید در برابر شایعات پاسخگو باشد یعنی در فضای بی خبری که شایعه شکل می گیرد نقش فعال اطلاع رسانی داشته باشد؛ چه اشکالی دارد که روزنامه هر هفته ستونی را برای پاسخ به شایعات در خصوص دولت اختصاص دهد. امروز روزی است که باید شفاف به موضوع وارد شد یعنی نباید موضوعات را لای چند زرورق گذاشت و پوشاند بلکه باید اطلاعات ساده سازی و ارائه شود. از طرفی اطلاعات کوتاه و تبیینی باشد. متأسفانه امروز دستگاه های ما خاموش ولی رؤسای آنها روشن هستند که این یک اشکال است در حالی که دستگاه ها باید حلقه های اطلاعاتی را کامل و متناسب با مختصات موضوع منتشر کنند. به نظر می رسد ما درباره دولت با یک بحران روبه رو هستیم. آن هم اختلال و اغتشاش اطلاعاتی. یعنی درباره یک موضوع چندین نفر حرف می زنند که فضا را مغشوش می کند و درباره موضوعی هم هیچ کس سخنی نمی گوید. در مواردی هم اختلال اطلاعاتی داریم یعنی در مورد یک موضوعی یک دستگاه می تواند ورود کند ولی دستگاه دیگر نمی تواند. روزنامه ایران هم دقیقاً باید روی این موضوعات کار کند.
در آستانه ورود به سال ۱۴۰۰ هستیم، فکر می کنید در دوره جدید روزنامه ایران باید در خصوص مخاطبان خود چه مختصات و ویژگی هایی داشته باشد؟
روزنامه ایران باید در درجه اول دنبال پاسخ به سؤال باشد آن هم پاسخ به سؤالات مردم در برابر دولت، یعنی بهترین دفاع از دولت تبیین اقدامات دولت است حتی کوچک ترین اقدام می تواند امید را در مردم ایجاد یا تقویت کند. بتواند سؤالات مربوط به دولت را پاسخ دهد و با توجه به دسترسی هایی که در اختیار دارد بستر انتقال واقعیات جامعه به مسئولان را فراهم کند و حلقه مستقیم ارتباطی با کف خیابان باشد به همان میزان که از دولت به مردم اطلاعات می دهد به همین میزان واقعیات جامعه را در دوقالب نشر و دیگری به صورت مستقیم برای دولت ارسال کند. مهم تر از همه عهده دار کارکرد تبیینی دولت شود بویژه اقداماتی که نیاز به شراکت مردم دارد و از بدیهیات دوری کرده و حلقه پنهان اطلاعات را پیدا کند. باید فراموش نکنیم که امروز دوران انحصار به پایان رسیده و دوران انتشار است و خاصیت انتشار، انتخاب است بنابراین باید در برابر انتخاب مردم قرار گرفت و دراین میان تعادل ایجاد کرد و نقش بسیار تعیین کننده در آسیب شناسی ارتباط دولت و مردم ایفا نماید.
با توجه به وضعیت کنونی رسانه ها و مطبوعات در کشور، آینده رسانه ها را چگونه ارزیابی می کنید؟
امروز علاوه بر اینکه ثانیه به ثانیه قدرت رسانه ها افزایش می یابد، نیازمردم به رسانه هم بیشتر می شود. رسانه ها امروز زوایا وجای خالی مردم را پیدا می کنند. امروز می بینید که موبایل یکی از وسایل ثابتی است که مدام همراه هرانسان و جزئی از وجود هر فرد شده است. در واقع جریان اطلاعات یک لایه در هم تنیده و چسبنده ای با ماهیت وجودی هر انسان ایجاد کرده که باعث ایجاد فرصت ها و دسترسی های بیشتری شده است. بنابراین نیاز امروز مردم بیشتر شده که رسانه ها باید مطابق با آن پیش بروند در غیر این صورت بی اثر و چه بسا گاهی بر ضد خود عمل خواهند کرد.
ارزیابی شما به عنوان فردی که سال ها درحوزه مطبوعات و خبرگزاری ها فعالیت داشته از حضور شبکه های مجازی و تأثیر آنها بر کارکرد رسانه ها چیست؟
شبکه های اجتماعی حلقه تکمیلی و بخشی ازرسانه ها هستند چون نمی توان آنها را مقابل و بیرون از رسانه در نظر گرفت. به عبارتی شبکه های اجتماعی رقیب رسانه ها نیستند بلکه شریک آنها هستند، اما با یک تقسیم کارمشخص. جریان شبکه های اجتماعی تبدیل به قدرت بی بدیل رسانه ها در دنیا شده است که باید ما آنها را بپذیریم. اما باید حواسمان باشد که پیشرفت فناوری سریع تر از پیشرفت در تولید محتوا است و گاهی موجب برداشت غلط نیز می شود درحالی که واقعیت ارزشمند جریان تبادل اطلاعات که حتی بشر در خواب هم نمی دید امروز فرصتی برای حل بسیاری ازمشکلات شده است پس نیمه خالی لیوان یعنی تولید محتوای مؤثر و مفید را پر کنیم نه به دلیل عدم شناخت فکر کنیم که به جای پر کردن نیمه خالی می توان این لیوان را نادیده انگاشت.