علت ارزشمندی دارایی‌های لایه یک 

شبکه لایه ۱ در واقع نام دیگری برای بلاک چین پایه (Base) یا اصلی است. بایننس اسمارت چین، اتریوم، بیت کوین و سولانا مثال هایی از پروتکل های لایه ۱ هستند. از آنجایی که این بلاک چین ها شبکه اصلی اکوسیستم های خود هستند، به آنها بلاک چین لایه ۱ گفته می شود. در مقابل بلاک چین لایه یک، آف چین ها (Off-chains) و راهکارهای لایه ۲ را داریم که بر بستر شبکه های اصلی دیگر ساخته می شوند.به عبارت دیگر، زمانی یک پروتکل لایه ۱ است که تراکنش ها را در بلاک چین خودش پردازش و نهایی سازی کند. این پروتکل ها، توکن بومی خودشان را هم دارند که برای پرداخت کارمزد تراکنش ها استفاده می شود.

مقیاس پذیری لایه ۱

یکی از مشکلات رایج در بلاک چین های لایه ۱، مقیاس پذیری پایین آنهاست. در شبکه بیت کوین و بلاک چین های بزرگ دیگر، زمانی که تقاضا زیاد است، در پردازش تراکنش ها به مشکل بر می خورند. شبکه بیتکوین از مکانیسم اجماع گواه اثبات کار (PoW) استفاده می کند که به منابع محاسباتی زیادی نیاز دارد.مکانیسم اجماع اثبات کار، امنیت و غیرمتمرکز بودن شبکه را تضمین می کند؛ اما زمانی که حجم تراکنش ها زیاد است، سرعت شبکه های PoW کاهش می یابد. در نتیجه، مدت زمان تایید تراکنش ها افزایش یافته و کارمزد تراکنش ها نیز بیشتر می شود.توسعه دهندگان بلاک چین، سال ها بر روی راهکارهای مقیاس پذیری کار کرده اند، اما هنوز بحث های زیادی در این باره وجود دارد که بهترین راهکار و جایگزین کدام است. برخی از راهکارهای مقیاس پذیری لایه ۱ عبارت اند از:

1. افزایش اندازه بلاک ها برای افزایش تعداد تراکنش هایی که در هر بلاک پردازش می شوند.
2. تغییر مکانیسم اجماع شبکه، مانند بروزرسانی اتریوم ۲.
3. اجرای شاردینگ (Sharding) که روشی برای پارتیشن بندی دیتابیس است.

ارتقاء شبکه لایه ۱، به کار و تغییرات زیادی نیاز دارد. در اکثر موارد، کاربران شبکه موافق اعمال تغییرات نیستند و این می تواند منجر به از هم پاشیدن کامیونیتی بلاک چین و یا ایجاد یک هارد فورک شود، همان اتفاقی که درباره بیت کوین و بیت کوین کش افتاد.

مقایسه بلاکچین های لایه ۱ با لایه ۲

همه مشکلات را نمی توان با اعمال تغییرات در لایه ۱ حل کرد. بر اساس محدودیت های فناوری، اعمال برخی از تغییرات در شبکه اصلی بلاکچین بسیار سخت و یا غیرممکن است. برای مثال، شبکه اتریوم در حال به روزرسانی به اجماع گواه اثبات سهام (PoS) است؛ اما توسعه این به روزرسانی سال ها زمان برده است.به دلیل مسائل مربوط به مقیاس پذیری، برخی از راهکارها در بلاک چین لایه ۱ کار نمی کنند. اگر واقع بینانه نگاه کنیم، یک بازی بلاکچینی یا Play to Earn نمی تواند از شبکه بیت کوین استفاده کند؛ زیرا مدت زمان تراکنش های این شبکه طولانی است. با این حال شاید یک بازی بخواهد از امنیت و غیرمتمرکز بودن شبکه لایه ۱ استفاده کند. بهترین گزینه، توسعه این بازی بر بستر شبکه ای با راهکار لایه ۲ است.

چه عواملی دارایی های لایه یک را ارزشمند می کند؟

عرضه

عرضه یا Supply، یکی دیگر از معیار های ارزشمندی توکن لایه یک است. یکی از بهترین ویژگی های ارز دیجیتال این است که در هر لحظه می توان عرضه آن را به طور دقیق محاسبه کرد و حتی تخمین زد که در آینده چگونه خواهد بود. تغییرات و برنامه ریزی عرضه از طریق کد های بلاک چین امکان پذیر است و گاهی از این روش برای ایجاد مشوق در اکوسیستم استفاده می شود. به همین دلیل برای توضیح این پدیده، اصطلاحی به نام توکنومیکس معرفی شده است. برای درک بهتر این موضوع که چگونه ارزش یک دارایی در زمان های کمیابی و مشوق های نظریه بازی (Game theory) حفظ می شود، باید این نکته مهم را بدانید که مدل های توکنومیکس از یک بلاک چین به بلاک چین دیگر تغییر می کند. کمیاب بودن از این نظر مهم است که اکثر انسان ها آن را درک می کنند و با قانون ساده عرضه و تقاضا می توان مفهوم آن را توضیح داد. هر چه عرضه کم باشد، قیمت تعادلی یک دارایی بیشتر خواهد بود.

بررسی عرضه چند بلاکچین مختلف

بیت کوین از یک برنامه عرضه ضد تورمی استفاده می کند و عرضه آن در هر ۲۱۰,۰۰۰ بلاک یا حدودا ۴ سال، نصف می شود. این پدیده هاوینگ بیت کوین (Bitcoin Halving) نام دارد. عرضه بیت کوین با ۵۰ BTC برای هر بلاک آغاز شده است و تا زمانی ادامه خواهد داشت که دیگر امکان هاوینگ وجود نداشته باشد. یعنی فقط ۲۱ میلیون بیت کوین قابل استخراج وجود دارد. به دلیل این برنامه عرضه بسیار دقیق و محدودیت مقدار کل استخراج، افراد در بلند مدت بیت کوین را به عنوان یک ذخیره ارزش در نظر می گیرند.

تاریخچه عرضه اتریوم کمی پیچیده تر است. عرضه اتریوم در ابتدا به صورت شدیدا تورمی و با ۵ اتر به ازای هر بلاک در ۱۵ ثانیه شروع شد و سال ۲۰۱۷ در هارد فورک Byzantine به ۳ ETH کاهش یافت. سپس در سال ۲۰۱۹ و در هارد فورک Constantinople، این مقدار به ۲ اتریوم رسید. پس از هارد فورک لندن و به روزرسانی EIP-1559 در آگوست ۲۰۲۱، ساختار عرضه و کارمزد شبکه تغییر کرد و از آن پس کارمزد پایه تمام تراکنش ها سوزانده می شود. این باعث اضافه شدن یک ویژگی تورم منفی (Deflation) به عرضه می شود. یعنی برخلاف عرضه بیت کوین، عرضه اتریوم متغیر است و نمی توان آن را به صورت قطعی در برنامه های آینده پیش بینی کرد. منشا ایده این طرح به ارزش کمیاب بودن بازمی گردد. با کاهش عرضه کل، جایگاه هولدرهای بلند مدت و سپرده گذاران در شبکه ارزشمند تر می شود. و اکنون ETH به نوعی شرط برای فعالیت کلی شبکه اتریوم تبدیل شده است. زیرا فشار تورم منفی به کارمزد پرداخت شده تراکنش ها بستگی دارد.

بلاکچین های اثبات سهام دیگر مثل سولانا و پولکادات دارای یک برنامه تورمی مشخص هستند. عرضه سولانا در سال اول ۸ درصد است که تا زمان رسیدن تورم به ۱.۵ درصد، در مقدارهای ۱۵ درصدی کاهش می یابد. هدف پولکادات این است که با اعمال تغییرات داخلی و رسیدن مقدار DOTهای استیک شده در شبکه به میزان مطلوب، تورم را به ۱۰ درصد برساند. این بلاکچین ها همانند بیت کوین و اتریوم برای رسیدن به کمیابی طراحی نشده اند. اما در عوض از تورم به عنوان یک مشوق برای استیک در شبکه استفاده می کنند و اگر دارندگان استیک نکنند، عرضه توکن آن ها کاهش می یابد. شاید در بلندمدت به دلیل تورم، ارزش تمام توکن ها حفظ نشود، اما مقدار زیادی از توکن ها قفل می شوند و این باعث کاهش عرضه در بازار و افزایش امنیت شبکه می شود.

مدل های بسیار زیادی برای مدیریت عرضه وجود دارد. بلاکچین هایی که در بالا به آن ها اشاره شد، هر کدام مدل منحصربه فردی برای کنترل عرضه دارند و سعی می کنند در عین حفظ پایداری و امنیت بلاک چین، به حداکثر میزان کمیابی دست پیدا کنند. هر چه کمیاب تر باشند، ارزش توکن آن ها نیز بیشتر خواهد بود. تورم تا زمانی که کنترل شود و مشوق رفتارهای خوب در شبکه باشد، مفید است.

مدل های مختلف عرضه

با توجه به اینکه میزان عرضه را می توان در هر لحظه تشخیص داد، بسیاری از مدل های عرضه با استفاده از معیارهای مشخص ساخته شده اند. یکی از مثال های معروف در این زمینه، مدل انباشت به جریان (Stock-to-flow) بیت کوین است که توسط Plan B معرفی شده است. این مدل با استفاده از عرضه مشخص بیت کوین، نسبت سالانه کوین های جدید اضافه شده به عرضه در گردش را به عرضه در گردش فعلی محاسبه می کند و با استفاده از این داده ها قیمت بیت کوین را تخمین می زند.

استفاده از داده های درون شبکه یا آنچین نیز یک روش محبوب دیگر برای تشخیص تغییرات عرضه در طول زمان و اثر این تغییرات بر قیمت است. برخی از فعالان جامعه کاربری اتریوم گفته اند که افزایش ارزش ETH به دلیل شوک های عرضه جدید در سیستم است. یکی از مقاله های معروف در این زمینه، مقاله “Ethereum, The Triple Halvening” است که از این لینک می توانید آن را مطالعه کنید. استفاده از این مدل ها می تواند مفید باشد اما فرض این مدل ها بر این است که تقاضا تابعی از عرضه است. با این حال مشاهده کردیم که بسته به کاربرد توکن و اقتصاد بلاکچین آن، عرضه و تقاضا ممکن است کاملا از هم جدا باشند. ممکن است روزانه ۱۰ درصد از عرضه یک توکن سوزانده شود و توکن کمیاب شود اما اگر هیچ کسی از بلاک چین استفاده نکند، مقدار عرضه هیچ اهمیتی ندارد چون توکن بی ارزش است. اگر توابع تقاضا قابل اندازه گیری شوند، مدل های بیشتری را برای قیمت گذاری و ارزیابی پروژه های لایه یک خواهیم دید.

روایات مربوط به ارزهای دیجیتال

علاوه بر عرضه و تقاضا که دو عامل بسیار مهم در ارزیابی دارایی ها هستند، عوامل دیگری نیز در تعیین ارزش ارزهای دیجیتال نقش دارند. گاهی اوقات افراد دارایی ها را نه با معیارهای خاص، بلکه بر اساس روایت های موجود درباره آن دارایی ارزیابی می کنند. حتی در بازار سهام سنتی، ممکن است قیمت برخی از سهام صرفا بر اساس حرف ها و روایات تعیین شده باشد. چرا شرکت تسلا علی رغم سود آوری محدودش، بیش از یک تریلیون دلار ارزش گذاری شده است؟ چون گفته می شود که خودروهای الکترونیک آینده صنعت حمل و نقل هستند و در آینده بسیار سودآور خواهند بود. آیا این حرف یعنی ارزش گذاری تسلا منصفانه است و بیش از حد نیس؟ ممکن است اینگونه باشد اما در حال حاضر قیمت بازار بر اساس روایت ها تعیین شده است. در حوزه ارز دیجیتال نیز مثال های زیادی وجود دارد و ارزش برخی از ارزها بر اساس روایات شکل گرفته است.

بیت کوین یکی از بهترین مثال ها درباره قدرت روایات است. فعالیت اقتصادی و کاربرد ارز دیجیتال BTC و بلاک چین آن نسبت به پلتفرم های محبوب قرارداد هوشمند بسیار کمتر است. از نظر عرضه، ارزهای دیجیتال تورم منفی مثل اتریوم باید ارزش بیشتری نسبت به بیت کوین داشته باشند. اما چیزی که باعث بالا رفتن ارزش بیت کوین می شود، روایاتی است که می گویند بیت کوین یک ذخیره ارزش بلندمدت و یک پول معتبر است و در طول عمرش، امنیت و انعطاف پذیری خود را حفظ خواهد کرد. افراد به جای اینکه صرفا به کاربرد بیت کوین توجه داشته باشند، آن را به عنوان راهی برای فرار از سیستم دستکاری شده ارز فیات و رقیب اصلی طلا می بینند. این نشان می دهد که روایات پیرامون بیت کوین بسیار قدرتمند و باارزش است.

اخیرا پلتفرم های قرارداد هوشمند (به جز اتریوم) رشد کرده اند و این رشد نه صرفا به دلیل افزایش فعالیت اقتصادی، بلکه به خاطر تغییر روایات بازار نیز رخ داده است. قبلا پذیرفته شده بود که بلاک چین ها باید تمرکززدایی، امنیت و مقاومت در برابر سانسور را اولویت خود قرار دهند. اما روایات جدید حاکی از آن است که افراد بیشتر به دنبال زمان تسویه سریع و تجربیات آسان تر در توسعه بلاک چین هستند. با توجه به تغییر روایات و انتظارات در بازار، ارزش دارایی های مربوط به آن ها نیز تغییر کرده است.

اگر هیجانات زیادی در مورد فناوری یک بلاک چین یا پتانسیل اقتصادی آن وجود داشته باشد، روایات بازار می تواند باعث تعیین کف قیمت آن شود. برای مثال، پولکادات را در نظر بگیرید. پاراچین های پولکادات هنوز راه اندازی نشده اند و کسی از پلتفرم استفاده نمی کند. آیا نداشتن فعالیت اقتصادی به این معنی است که قیمت پولکادات باید ۰ دلار باشد؟ قطعا خیر. مدل پاراچین پولکادات و هیجانات جامعه کاربری برای محصولات آن، ارزشمند هستند. از طرف دیگر، بلاک چین ایاس (EOS) بودجه بسیار زیادی را برای پروژه های جدید و توسعه دهندگان اختصاص داده بود، اما از لحاظ فناوری هیجان چندانی برای آن وجود نداشت. پس از اتمام بودجه، کاربران و توسعه دهندگان نیز از ایاس خارج شدند و بلاک چین آن به یک شبکه خالی تبدیل شده است. مسلما هر چیزی که افراد برای آن هیجان داشته باشند و به پتانسیل توسعه آن در آینده امیدوار باشند، ارزشمند است. این نکته حتما باید در چهارچوب معیارهای ارزشمندی پروژه های لایه یک قرار بگیرد.