سوپاپ دود و هوا هر دو تنها بخشی از سیستم ماشین برای تنفس موتور است که جزء مهم ترین بخش های سیلندر محسوب می شود. لازم است برای افزایش راندمان حجمی و تنفس بهتر موتور سوپاپ هوا بزرگتر از سوپاپ دود باشد. آسیب دیدن این قسمت به دلیل نشت هوا در هنگام تراکم سیلندر موتور دچار افت زیادی شده که این امر مصرف زیاد سوخت را در پی خواهد داشت.در این بحث می خواهیم دلایل بزرگتر بودن سوپاپ هوا از سوپاپ دود، اهمیت این قطعه در ماشین و نشانه های خرابی آن را توضیح دهیم.
سوپاپ های دود و هوا چه عملکردی در موتور دارند؟
جهت ورود هوا و خروج اگزوز کانال های هوا و دود در سر سیلندر تعبیه شده است که این کانالها بوسیله سوپاپ های دود و هوا از محفظه احتراق جدا می شود که در زمان بندی خاصی که برای موتور طراحی شده است باز و یا بسته می شوند این زمانبندی بوسیله میل سوپاپ به اسبک های دود و هوا و سپس به سوپاپها تحمیل می شود.سوپاپها بوسیله فنر و یا فنرهایی بجز در لحظات خواسته شده بسته می مانند. هر جا که لازم باشد از فنرهای دوبل جهت کاهش لرزشها استفاده می شود.در موتورهای بزرگ جهت بسته شدن و یا باز شدن سوپاپها از فشار هوا (Air spring ) و یا فشار هیدرولیک استفاده می شود.در بسیاری از موتورها سیستمی تعبیه می شود که سوپاپ در هنگام باز و بسته شدن مقداری چرخش نیز داشته باشد این چرخش باعث طولانی شدن عمر سوپاپ ها می شود.سوپاپ بوسیله گاید و سیت از سرسیلندر جدا می ماند که در صورت مستهلک شدن گاید و سیت نیازی به تعویض سرسیلندر نباشد.
چرا سوپاپ دود را کوچکتر از سوپاپ هوا طراحی می کنند ؟
سوپاپ دود و هوا از مهم ترین بخش های هر سیلندر به حساب می آیند که با صدمه دیدن آنها به دلیل نشت هوا در زمان تراکم سیلندر موتور دچار افت چشمگیر قدرت و افزایش بسیار زیاد مصرف سوخت می شود .در صورتی که سر سیلندر موتور اتومبیلی را که کار کرده است باز نمایید خواهید دید که در هر سیلندر سوپاپ هوا تقریباً تمیز است و سوپاپ دود به شدت کثیف و سياه شده و جرم زيادي روي آن را پوشانده است .
دلیل این امر کاملاً مشخص است ، از سوپاپ هوا هوای تمیز وارد می شود و از سوپاپ دود مواد حاصل از احتراق خارج می شوند که آلودگی های زیادی را همراه دارند ، ضمناً هوای ورودی خنک و دود خروجی به شدت گرم است پس به همین دلیل سوپاپ دود به شدت تحت تأثیر تنشهای مختلف قرار دارد . به همین دلیل در صورتی که سوپاپ دود بزرگ طراحی شود به دلیل ضعیف شدن بدنه حرارت و آلودگی های مختلف به سرعت باعث تخریب این سوپاپ می گردند .
این مسئله تنها دلیل کوچک تر بودن سوپاپ ها در سیلندر ها نیست . دلیل دوم و قابل درک دیگر این است که هوا در هنگام ورود به سیلندر تنها با نیروی مکش موتور وارد می شود و این مسئله باعث کندی دم موتور نسبت به بازدم می شود ، زیرا در زمان خروج دود ، فشار سیلندر که به صورت یک پمپ عمل می کند و دود را خارج می کند به همراه اختلاف فشار بالای میان محفظه سیلندر و هوای بیرون باعث سرعت بالای خروج دود از سیلندر نسبت به ورود هوا می شود .
اصلی ترین دلایل خرابی سوپاپ ها
رایج ترین علت خرابی سوپاپ به دلیل خرابی سیت یا شکستن ساقه است. ممکن است خرابی به علت نقص در گاید باشد. علائم خرابی این قطعه به صورت شنیدن صدای چلق چلق یا صدای خشک کار کردن موتور است که کارایی و بازده موتور را کاهش می دهد. دلایل دیگر خرابی سوپاپ ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
- سوختن سوپاپ به دلیل تنظیم نبودن نسبت سوخت و هوا
- اگر موتور دارای تسمه تایم باشد پاره شدن تسمه تایم می تواند منجر به کج شدن و خرابی سوپاپ شود.
- ممکن است سیستم خنک کننده آسیب دیده باشد که در این شرایط سیلندر به شدت داغ می شود و حتی سیت سوپاپ بر اثر حرارت بیش از حد از جای خود بیرون آمده و خراب شده باشد.
- در موارد کمی خرابی گاید سوپاپ هم می تواند منجر به خشک کار کردن موتور شود که به دلایلی مثل کارکردن زیاد موتور، استفاده از جنس نامرغوب و خراب شدن سوپاپ را می توان نام برد.