زانو بزرگترین مفصل بدن است و شامل انتهای قسمت تحتانی استخوان فمور (استخوان ران) است که روی قسمت فوقانی استخوان درشت نی (استخوان ساق پا) می چرخد و همچنین شامل پاتلا (کشکک زانو) است که روی انتهای استخوان ران می لغرد. رباط های بزرگ به منظور ایجاد ثبات به استخوان فمور و تیبیا متصل شده اند. در یک زانوی سالم، کشکک زانو بر روی شیار تروکلئار که در انتهای استخوان ران واقع شده است، قرار می گیرد.
نحوه حرکت این دو استخوان در برابر یکدیگر تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. هرگونه آسیب و یا انحراف از حالت نرمال هر یک از این عوامل می تواند منجر به ایجاد مشکل در نحوه اتصال کشکک زانو با شیار تروکلئار استخوان ران و نیز منجر به درد زانو و بی ثباتی زانو شود.
انحراف یا کجی زانو می تواند باعث ایجاد درد در قسمت جلوی زانو (درد قدامی زانو) و در نهایت منجر به آرتریت پاتلوفمورال شود. انحراف زانو در اشکال شدیدتر ممکن است باعث جابجایی کشکک زانو شود.
رباط داخلی پاتلوفمورال (MPFL) به قسمت داخلی کشکک زانو و قسمت داخلی انتهای استخوان ران متصل می شود. این رباط تثبیت کننده اصلی کشکک زانو است. نقش این طناب مانند رباط در جلوگیری از دررفتگی جانبی زانو (جابجایی در قسمت بیرونی زانو) و فرورفتگی (جابجایی جزئی مفصل) آن است. MPFL ممکن است با هر حرکت جانبی کشکک، آسیب دیده یا پاره شود. پس از اینکه یک بار انحراف زانو اتفاق افتاد، MPFL اغلب پاره یا کشیده می شود و در جلوگیری از کجی زانو در آینده اطمینان کمتری دارد.
زنجیره ای از اندام های حرکتی به هم متصل هستند؛ به این معنا که تمامی اندام ها از ناحیه کمر تا کف پا همانند زنجیره به هم وصل هستند. زانو به عنوان بزرگترین مفصل بدن است. درد در زانو یا پا باعث بروز کمردرد نیز میشود.
انحراف زانو
انحراف زانو معمولاً در اثر ضربات مستقیم به زانو یا پیچ خوردگی ناگهانی پا ایجاد می شود. این حالت زمانی اتفاق می افتد که کشکک زانو از وضعیت طبیعی خود در شیار پاتلوفمورال خارج شود و عموماً هنگام بروز تورم زانو باعث درد شدید می شود.
کجی زانو یک آسیب شایع است که به طور عمده در زنان جوان با انعطاف پذیری بیش از حد مفاصل و همچنین در ورزشکاران جوان اتفاق می افتد. در گذشته مدیریت این عارضه یک مشکل بزرگ بود، اما امروزه پیشرفت های جراحی و غیرجراحی در روش های درمانی این بیماری حاصل شده است. (برگرفته از سایت کلینیک پا فوت مد)
طبقه بندی انحراف زانو
پس از سانحه
این نوع انحراف زانو در نتیجه یک آسیب یا سانحه اتفاق می افتد، مانند ضربه مستقیم به زانو، پیچ خوردگی شدید پا یا تغییر جهت سریع. انحراف های زانو که پس از سانحه اتفاق می افتند اغلب در نتیجه صدمات ورزشی ایجاد می شوند.
قابل برگشت
وقتی که فردی یک بار دچار کجی زانو شود، غالباً صدماتی به رباط های تثبیت کننده وارد می شود که باعث پارگی و کشش آن ها می شود. زمانی که این اتفاق بیفتد، رباط ها دیگر مثل سابق قابل اطمینان نخواهند بود و احتمال دارد کجی زانو مجددا ایجاد شود.
مادرزادی
این نوع انحراف زانو بسیار نادر است و معمولاً به صورت دو طرفه (هر دو زانو) اتفاق می افتد و با ناهنجاری های اساسی دیگر همراه است (به عنوان مثال، سندرم داون و آرتروگریپوزیس). این نوع بیماران با یک خمیدگی ثابت زانو متولد می شوند که در آن استخوان تیبیا و قسمت فوقانی کشکک زانو به سمت بیرون می چرخند و لمس کردن آن بسیار دشوار است. درمان این بیماری دشوار است و معمولاً نیاز به اصلاح بوسیله جراحی دارد.
همیشگی
انحراف زانوی همیشگی یک عارضه نادر است که در آن بر خلاف انحراف برگشت پذیر زانو، زانوی فرد در هنگام خم شدن، بدون درد و تورم دچار کجی و انحراف می شود. درمان این وضعیت بسیار دشوار است و در صورت امکان باید از جراحی اجتناب شود.
علل عمده کجی زانو
علل انحراف زانو شامل موارد زیر است.
- ضربه مستقیم به زانو
- پیچ خوردگی یا آسیب دیدگی در قسمت تحتانی پا مانند تغییر جهت سریع
- انقباض شدید عضله و افزایش زاویه چهار سر رانی. زاویه چهار سر رانی، زاویه ای است بین خط کشش چهار سر ران و خط کشش رباط کشکک زانو است. هرچه این زاویه بیشتر باشد، عضله چهار سر ران سفت تر شده و در هنگام انقباض باعث کجی زانو می شود.
- ناهنجاری های احتمالی مانند سطوح مفصل کم عمق یا ناقص
- پاتلا آلتا، عارضه ای است که استخوان پاتلا بسیار بالاتر از شیار تروکلئار استخوان ران قرار می گیرد.
علائم و نشانه ها
علائم انحراف زانو شامل موارد زیر است:
- کجی زانو در قسمت بیرونی زانو باعث تغییر شکل ظاهری آن می شود. کشکک زانو اغلب به محض صاف كردن زانو، به صورت خودبه خود جابجا می شود و ناهنجاری را معكوس می كند. با این حال، آسیب به رباط همچنان پایدار است
- حساسیت، تورم و کبودی زانو
- درد شدید هنگام تلاش برای حرکت دادن زانو
- مشکل در حرکت زانو
- احساس ناپایداری در زانو و خالی شدن زانو
تشخیص
به طور معمول در اثر انحراف زانو، آسیب داخل مفصلی نیز وجود دارد. معاینه جسمی می تواند ناپایداری زانو را نشان دهد اما بهترین روش فعلی برای تشخیص ناهنجاری و کجی زانو استفاده از رادیوگرافی ساده و اسکن MRI برای رسیدن به تشخیص مناسب است.
اسکن MRI مخصوصاً در صورتی که انحراف زانو اخیرا اتفاق افتاده باشد، بسیار مفید است. بسیاری از یافته های پاتولوژیک را می توان از طریق اسکن MRI تشخیص داد:
- پارگی MPFL
- افیوژن مفصل (مایع مانند خون در مفصل)
- کبودی در سطح پاتلای میانی، کبودی در کندیل استخوان ران در جایی که زانو دچار انجراف شده است
- وجود اندام های سست و سایر بافتهای نرم مانند آسیب غضروف
