انواع قراردادهای نفتی

  دوشنبه، 07 مهر 1399   زمان مطالعه 9 دقیقه
انواع قراردادهای نفتی
در کشورهایی که با فقدان نفت مواجه هستند، تقاضایی برای نفت و فرآورده‌های آن به وجود آمد. در نتیجه کشورها به مبادلات نفتی پرداختند. همین موضوع کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده را درگیر پیچیدگی‌های قراردادهای نفت و گاز کرد. موضوعی که در این مقاله می‌خواهیم به آن بپردازیم.

در صنعت نفت مراحل انعقاد قرارداد به این ترتیب است که پس از تهیه نقشه ها و مشخصات اجرایی طرح، اسناد مناقصه منتشر و از پیمانکاران برای شرکت در مناقصه دعوت می شوند. پس از بررسی تمام شرایط پیمانکاران و پیشنهادها، پیمانکار برتر انتخاب و قرارداد با وی منعقد می شود. در این نوشتار بخشی از قراردادهای رایج صنعت نفت تشریح می شود.

تصویر

تاریخچه قراردادهای نفتی

به طور کلی قراردادهای نفتی را به سه دسته امتیازی، مشارکتی و خدماتی تقسیم می کنند:

  • قراردادهای امتیازی

قراردادهای امتیازی از قدیمی ترین و ابتدایی ترین قراردادهای نفتی به شمار می روند. در قراردادهای امتیازی، دولت که مالک مخزن یا میدانی مشخص است، آن را به شرکتی واگذار می کند و شرکت یادشده سرمایه گذاری در عملیات اکتشاف، توسعه، بهره برداری و بازاریابی محصول آن میدان را بر عهده می گیرد. در این نوع قرارداد، شرکت سرمایه گذار کلیه هزینه های مربوط را می پذیرد و بهره مالکانه و مالیات نیز به مالک مخزن تعلق می گیرد. این نوع قرارداد اگر با موفقیت در اکتشاف نفت و گاز همراه نشود، به طور معمول ۶-۵ سال اعتبار دارد، اما در صورت کشف میدان نفتی و گازی، معادل عمر میدان، حدود ۲۵ تا ۴۰ سال دوام خواهد داشت. این نوع قرارداد به دلیل سهم بندی منافع در قیاس با گذشته تغییرات عمده ای کرده است. نخست اعطای امتیاز به دولت ها به مدت طولانی پنجاه تا یکصد سال صورت می گرفت و منطقه وسیعی گاه تا یک میلیون کیلومترمربع با منافع ویژه به دارنده امتیاز که کنترل کامل توسعه و تولید نفت را داشت، واگذار می شد. حال آن که در قراردادهای امتیازی امروز، منطقه امتیازی محدود است. حق اکتشاف برای مدتی کوتاه یعنی کمتر از ۱۰ سال اعطا می شود و سقف زمان تولید نفت از مناطق کشف شده ۳۰ تا ۴۰ سال است. قراردادهای جدید از نظر منافع میان امتیاز دهنده و امتیازگیرنده انعطاف پذیری بیشتری دارند؛ به طوری که در صورت افزایش قیمت نفت، ساز و کارهایی برای افزایش منافع میزبان پیش بینی شده است. با توجه به قوانین جمهوری اسلامی ایران که مالکیت منابع کشور را نمی توان در اختیار بیگانگان قرار داد این نوع قراردادها در کشور ما قابلیت اجرایی ندارد.

  • قراردادهای مشارکتی

قراردادهای مشارکتی به «راردادهای مشارکت در تولید، قراردادهای مشارکت در سود و قراردادهای مشارکت در سرمایه گذاری تقسیم می شوند که متناسب با نوع قرارداد، دو طرف در تولید، سود یا سرمایه گذاری مورد نیاز برای اجرای پروژه سهیم می شوند و در قراردادهای خرید خدمت نیز عملیات اکتشاف و توسعه میدان های نفتی در محدوده مکانی و زمانی مشخص انجام و تامین می شود. هر یک از کشورهای دارای این ذخایر با در نظر گرفتن شرایط بازار جهانی، منافع ملی و نیازهای صنعت نفت خود، هر یک از انواع این قراردادها را به کار می گیرد. این نوع قراردادها در طول دهه ۱۹۶۰ میلادی رواج یافت و پس از آن بسیاری از کشورهای نفتی از این نوع قرارداد استفاده کردند. براساس این قرارداد، نفت و گاز تولید شده میان دولت و شرکت سرمایه گذاری تقسیم می شود. حقوق مالکانه متعلق به دولت است، اما به واسطه مشارکت، دولت میزبان به طور معمول از طریق شرکت ملی نفت در زمینه مدیریت عملیات با شرکت سرمایه گذار مرتبط است. در این قرارداد شرکت خارجی مقید به پرداخت مالیات است و در برخی موارد پرداخت بهره مالکانه نیز تصریح شده است. قراردادهای مشارکت در شرایط وجود ریسک و بدون ریسک منعقد می شوند. در شرایط ریسک، در صورتی که شرکت سرمایه گذار نتواند منابع نفتی یا گاز را اکتشاف کند، باید کلیه هزینههای سرمایه گذاری شده را بپذیرد. قرارداد مشارکت در تولید در حقیقت نوع همراه با ریسک قراردادهای مشارکتی به شمار می رود. در قراردادهای مشارکت در تولید در صورتی که اکتشاف لازم باشد، تأمین کلیه هزینه های مورد نیاز برای اکتشاف به عهده طرف خارجی است. در صورتی که عملیات اکتشاف به نتیجه نرسد، کلیه هزینه ها همان طور که گفته شد، بر عهده سرمایه گذار خواهدبود، اما در صورت کشف نفت به مقادیر تجاری، ادامه فعالیت از طریق سرمایه گذاری مشترک شدنی است. قراردادهای مشارکت در سرمایه گذاری، نوع پیشرفته تری از قراردادهای مشارکتی به شمار می آیند. براساس این قرارداد، کشور صاحب نفت و شرکت عامل در سود و ریسک توافق نامه های نفتی سهیم می شوند. در قرارداد مشارکت در تولید چون بازاریابی برای کشورهای نفتی به طور معمول دشوار است، در متن قرارداد امور بازاریابی به شرکت خارجی سپرده می شود. ساختار قراردادهای مشارکت در صنعت نفت ایران در گذشته به گونه ای تعریف شده بود که تصمیم گیری های یک طرفه دولت، به تنهایی در تعیین حاکمیت بر منابع هیدروکربوری نافذ نبود و در عمل، حق حاکمیت ایران برای کنترل تضعیف می شد. در شرایط کنونی نیز چون ارزش سهام شرکت های نفتی در محاسبات جدید، بر اساس نسبت ذخایری که در اختیار دارند بر میزان تولید آنها تعیین می شود، بیشتر شرکت های بین المللی فعال در صنعت نفت، به دنبال شراکت در تولید هستند تا با شریک شدن در منابع زیرزمینی و ثبت آن به عنوان ذخایر هیدروکربوری در اختیار خود، ارزش سهم و سود خود را افزایش دهند، هرچند پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، قانون اساسی انعقاد هر قراردادی را براساس مشارکت در تولید برای توسعه میدان های هیدروکربوری کشور ممنوع کرد.

  • قراردادهای خدماتی

قراردادهای خدماتی از قدیمی ترین شکل های روابط قراردادی شناخته شده میان افراد از یک سو و جوامع از سوی دیگر به شمار می آیند. قراردادهای خدماتی به سه دسته قراردادهای صرفاً خدماتی، قراردادهای خرید خدمات همراه با ریسک و قراردادهای خدماتی بیع متقابل تقسیم می شوند که از این میان در دهه گذشته، قراردادهای بیع متقابل در کشور ما مورد استفاده قرار می گرفت. در قرارداد بیع متقابل، شرکت سرمایه گذار خارجی کلیه وجوه سرمایه گذاری همچون نصب تجهیزات، راه اندازی و انتقال فناوری را برعهده می گیرد و پس از راه اندازی به کشور میزبان واگذار می کند. بازگشت سرمایه، همچنین سود سرمایه شرکت سرمایه گذار از طریق دریافت محصولات تولیدی انجام می شود. علت طبقه بندی قرارداد بیع متقابل در رده قراردادهای خرید خدمت این است که انجام بازپرداخت اصلی و سود سرمایه گذاری از محل مایعات گازی، نفت خام و فرآورده های نفتی صورت می گیرد. این نوع قرارداد در کشورهایی که قوانین آنها هرگونه مالکیت بخش خصوصی یا خارجی را بر صنعت نفت منتفی می داند، همچون ایران استفاده می شود. روش خاص بازپرداخت هزینه های نفتی، این قراردادها را از دیگر انواع قراردادهای خدماتی متمایز کرده است، به گونه ای که تجربه ای جدید برای صنعت نفت ایران و حتی دنیا به شمار می رود و بر اساس آنها، نوعی تعامل متقابل با سرمایه گذار خارجی و روشی برای تامین سرمایه به منظور اجرای طرح جامع توسعه میدان های نفتی تعریف می شود. بر اساس این شیوه قراردادی، طرف قرارداد با شرکت ملی نفت ایران، مسؤلیت تامین مالی و اجرای کل پروژه را تا مرحله تولید به عهده می گیرد و تامین انواع ماشین آلات و تجهیزات فنی و بکارگیری کارشناسان مورد نیاز و پیمانکاران فرعی و نظارت بر فعالیت آنها نیز به عهده این شرکت، به عنوان پیمانکار اصلی، گذاشته می شود، ضمن آن که شرکت ملی نفت ایران به عنوان نماینده دولت، افزون بر امضای قرارداد اجرای طرح جامع توسعه میدان هیدروکربوری با طرف قرارداد، قراردادهای جانبی دیگری را مانند موافقت نامه فروش درازمدت نفت خام با پیمانکار امضا می کند که بر اساس آن، پس از اجرای عملیات توسعه و تحقق میزان تولیدی که در قرارداد تعیین شده است، تمام هزینه ها به همراه حق الزحمه، ریسک و هزینه های مالی از محل تولیدات میدان بازپرداخت می شود که به صورت فروش نفت به قیمت روز و در سقف حداکثر ۶۰ درصد از تولید میدان به شرکت پیمانکار، انجام خواهد شد.

  • قراردادهای جدید نفتی

قراردادهای جدید نفتی آنگونه که وزیر نفت اعلام کرده نوع تکامل یافته قراردادهای بیع متقابل است. مهمترین تفاوت قراردادهای جدید با بیع متقابل این است که بازپرداخت ها توسط پیمانکار مشروط به عملکرد پیمانکار در طول زمان و میزان تولید شده است تا این امر شریک خارجی را به تولید بیشتر ترغیب کند. اگر به هر دلیلی در فرایند توسعه میدان، کار متوقف شود، تا زمانی که تولیدی صورت نگیرد، پرداختی نیز در کار نیست و یا اگر تولید متوقف شود، پرداخت نیز متوقف خواهد شد و همواره بازپرداخت پیمانکار از محل تولید همان مخزن موضوع قرارداد خواهد بود. این مهمترین تفاوت قراردادهای جدید نفتی با بیع متقابل است که البته به سود منافع ملی است. در قراردادهای جدید، مالکیت نفت منتقل نمی گردد ولی به پیمانکار این تضمین داده می شود که به صورت طولانی مدت با وی همکاری خواهد شد و این مدت همکاری عاری از هرگونه ریسک قراردادی و غیر قراردادی است. اما برخی منتقدان ایراداتی در مورد قراردادهای جدید مطرح می کنند که پیش از این در قراردادهای بیع متقابل عملیاتی شده و اکنون در صدد تغییر آن هستند.

IPC چیست؟

IPC مخفف Iran Petroleum Contract به معنای قرارداد نفتی ایران است که همانگونه که گفتیم وزیر نفت چندان علاقه ای به استفاده از این عبارت ندارد و آن را قراردادهای تکامل یافته بیع متقابل می شناسد. این قرارداد برای بخش بالادستی طراحی شده و کلیه عملیات نفتی از اکتشاف و حفاری گرفته تا توسعه و بهره برداری و ازدیاد برداشت را شامل می شود. مهر ماه ۹۲ وزیر نفت طی حکمی سید مهدی حسینی را به سمت ریاست کمیته بازنگری قراردادهای نفتی منصوب کرد و این کمیته در اسفند ۹۲ همایشی را با عنوان همایش هم اندیشی قراردادهای جدید نفتی در مرکز همایش های صدا و سیما برگزار کرد. در سال ۹۳ کار بررسی و تدوین شرایط عمومی قراردادها آغاز شد و سرانجام مهر ماه سال ۹۴ هیئت دولت آن را تصویب کرد. در آذرماه ۹۴ کنفرانس تهران برای تشریح این مدل جدید قراردادهای نفتی برای شرکتهای خارجی برگزار شد. اما در همان زمان اشکالاتی از سوی سازمان بازرسی و برخی منتقدان و کارشناسان به قراردادها وارد شد که وزارت نفت آنها را رفع کرد و سرانجام در دولت تصویب شد.


دیدگاه ها
  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
دو دختر داغدیده سیدابراهیم رئیسی در اولین حضور مشترکشان در دانشگاه بعد از شهادت پدر عزیزشان +عکس/ صبور و استوار (445 نظر) نگاهی به کارت ملی، بسیج و شناسنامه رهبر معظم انقلاب+عکس (260 نظر) خلاقیت قابل تحسین هنرمند هندی برای طراحی چهره نورانی رهبر معظم انقلاب روی یک برگ درخت گیلاس+فیلم (118 نظر) نگاهی به سینی چای و پنیر رهبر انقلاب در دوران جوانی/ ساده زیستی آقا از اوایل زندگی +عکس (57 نظر) پذیرایی صمیمانه و ساده رهبر معظم انقلاب از محمود پاک نیت و هنرمندان دیگر ایرانی با شیرینی و چایی در فنجان عینکی+عکس (36 نظر) سبک دکوراسیون ساده و بدون تجملات اتاق کار شهید سید ابراهیم رئیسی با رونمایی از عکس رهبر انقلاب روی میزشان +عکس (22 نظر) ذوق زدگی و خوشحالی داریوش ارجمند، حشمت فردوس وقتی متوجه میشه قالیباف خلبان هواپیماییِ که قراره با اون به اصفهان بره+عکس (19 نظر) تصویری از دیدار سام درخشانی، احسان سریال هشت و نیم دقیقه با رهبر معظم انقلاب و استقبال گرم ایشان (17 نظر) 3 قاب متفاوت از پدر شوهر لبنانیِ زینب سلیمانی فرزند کوچک سردار سلیمانی+عکس/ از دلداری به عروس ایرانی اش در مراسم پدرش تا فاتحه خوانی بر مزار حاج قاسم (15 نظر) نگاهی به کیک تولد دو طبقه با تم غمگین و تیره رنگِ هوتن شکیبا+عکس/ ست بودن رنگِ در و دیوار با لباس و کیک آقای بازیگر‌ (12 نظر) (عکس) آخرین عاشقانه پدرانه حسام محمودی، هادی سریال "گرگ و میش"، برای تولد دختر زیبایش، هانا/ آدم دلش آتیش میگیره واقعا (11 نظر) ناگفته های رهبر معظم انقلاب از کودکی و پدر و مادرشان/ از شعر و قرآن خوانی تا خاطره روز اول مدرسه و والیبال بازی کردن در کوچه (9 نظر) نشسته نماز خواندن احمدرضا عابدزاده در خانه اش در کنار کریم باقری+عکس (8 نظر) خلاقیت منحصربفرد مادر ایرانی با برگزاری مهمانی در خیابان جلوی خانه اش حماسه آفرید/ این مهمونا برن پشت سرشونم نگا نمیکنن🤣 (8 نظر) گریه های تلخ سام درخشانی، احسان سریال هشت و نیم دقیقه در خانه ابدی پدرش / روحش شاد و یادش گرامی (8 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
فال قهوه با نشان روز یکشنبه 27 خرداد ماه 1403
فال روزانه امروز یکشنبه 27 خرداد ماه 1403
فال حافظ با تفسیر امروز یکشنبه 27 خرداد 1403+فیلم
فال شمع روزانه امروز یکشنبه 27 خرداد 1403
فواید فوق العاده پوست پرتقال برای قلب🍊 + فواید دیگر
فال ابجد روزانه یکشنبه 27 خرداد 1403
بازداشت شکارچی عروسک های شهر | او دختر بچه ها را می ربود و ...
فال انبیاء روزانه یکشنبه 27 خرداد 1403
به کوری چشم مجاهدین خلق حمید نوری آزاد شد‎
لامبورگینی خاندان سلطنتی عربستان رکوردشکنی کرد+عکس
پیشنهاد ازدواج دوم پارسا پیروزفر به خانم همسایه جوان در خلوت دونفره شان+فیلم
ناگفته های رهبر معظم انقلاب از کودکی و پدر و مادرشان/ از شعر و قرآن خوانی تا خاطره روز اول مدرسه و والیبال بازی کردن در کوچه
ناگفته هایی جالب از زندگی فرزندان رهبر معظم انقلاب؛ از استفاده نکردن از امکانات مملکتی تا وام گرفتن از صندوق های کوچک!
روایت شنیده نشده از خواهر داغدار شهید سید ابراهیم رئیسی از کارکردن رئیس جمهور همزمان با تحصیل بعد از فوت پدرشان/ دلسوز و صبور+عکس
گران بهاترین ماده جهان که قیمتش 1000 برابر نفت است +عکس/ ماده ای که جان انسان ها را نجات داد