انواع سنتور را بشناسید

سازهای غیرانتقالی

فرکانس 440 هرتز به نام نت لا و به عنوان استاندارد جهانی انتخاب شد. با توجه به فرکانس 440 هرتز، نت دوی وسط پیانو فرکانس 261 هرتز را دارد. اگر نت دوی وسط یا دوی اکتاو چهارمِ هر سازی با ساختارش، فرکانس 261 هرتز را داشته باشد، به آن ساز Concert Pitch، Non Transposing و یا غیرانتقالی می گویند.

پس اگر نت دوی وسط پیانو و نت دو سیم های زرد سنتور سل کوک 9 خرک را اجرا کنیم، هر دو یک صدا می دهند و فرکانس 261 هرتز را دارند.

سازهای انتقالی

ولی اگر سازهای دیگر با هر ساختاری چه بادی چه مضرابی و... نت دو وسط را اجرا کنند و حاصل صوتی آن نت دیگری در پیانو باشد، به آن ساز Transposing و یا انتقالی می گویند.

معمولا سازهای انتقالی در ابعاد مختلف ساخته می شوند و صدادهی های متفاوتی دارند.

سنتور، سازی انتقالی است

ساز سنتور در طول تاریخ به دلایل مختلف با ابعاد متفاوت ساخته می شده است. یکی از این دلایل نداشتن امکانات و چوب در ابعاد مناسب بوده و قصدی برای انتقالی ساختن سنتور نداشتند.اما بعدها با توجه به سلیقه های متفاوت نوازنده ها، سنتور با ابعاد و تعداد خرک های متفاوت ساخته شده است.

انواع مختلف سنتور

این موضوع بستگی به صدها عامل مختلف دارد. علاقه شما، کاری که قرار است بعد از یادگیری سنتور انجام دهید (هدف) و … .سنتور سُل كوك و لا كوك رايج ترين و پر استفاده ترين سنتور در ايران محسوب مي شود و مدرسين سنتور استفاده از آن را به هنرجويان خود توصيه مي كنند. اما به غير از اين نوع رايج، انواع ديگري از سنتور در ايران ساخته و استفاده مي شوند كه از نظر ابعاد كلاف و تعداد خرك ها و … با نوع رايج متفاوت هستند. از جمله سنتورهاي 10 ، 11 و 12 خرك از اين قبيل هستند. انگيزه براي استفاده از اين نوع سنتورهاي غيرمعمول براساس تجربه شخصي نوازنده مي باشد اما سهولت كار با آنها و امكان اجراي چند دستگاه در يك مرحله كوك سنتور با استفاده از خرك هاي اضافي و جابه جا كردن آنها از جمله انگيزه ها براي اين كار ذكر شده اند. وقتي از سنتور 12 خرك صحبت به ميان مي آيد بدين معني است كه در هر رديف از خرك هاي زرد و سفيد 12 خرك وجود دارد به عبارت ديگر در مجموع 24 خرك وجود دارد.روش كوك كردن اين نوع سنتورها با سنتورهاي 9 خرك كاملا متفاوت است.به طور کلی انواع سنتور عبارتند از:

سنتور کروماتیک :

این نوع سنتور به منظور استفاده از ارکستر برای اولین بار در سال 1337 به سفارش حسین دهلوی ، توسط هنرمند ساز ساز ابراهیم قنبری مهر در کارگاه ساز سازی هنرهای زیبای وقت ساخته شد.
سنتور کروماتیک تا حدی صداهای کروماتیک را می تواند تولید کند. این سنتور با اضافه کردن یک ردیف خرک بین خرک های سیم های زرد و سفید تا حدودی اصوات مورد نیاز را تولید می کند تعداد خرک های سفید سنتور کروماتیک 11 و خرک های زرد 12 عدد است و در بین آنها تعداد 4 خرک در نظر گرفته شده بود. تعدا 7 خرک کوچک اضافی نیز به این مجموعه افزوده شد و تعداد خرک های آن به 30 عدد رسید.
در این سنتور خط ملودی به سختی اجرا می شود و همانطور که اشاره شد بیشتر برای ارکستر و همنوازی در گروه های بزرگ به کار می رود. وسعت آن برابر با وسعت سنتور معمولی است در واقع با احتساب اصوات پشت خرک وسعت ساز در واقع چیزی بیشتر از سه اکتاو می باشد. (خرک های بیشتر برای ایجاد نیم پرده و ربع پرده های اضافی دارد). نت نویسی سنتور کروماتیک با کلید سُل است و با تعداد خرک هایی که دارد (30 عدد) برای ایجاد 41 صدا روی صفحه مناسب است.

سنتور کروماتیک بم (باس) :

این سنتور نیز به پیشنهاد حسین دهلوی و ساخت استاد ابراهیم قنبری در سال 1337 برای نوازندگی در ارکستر صبا و در جهت وسعت بیشتر و توسعه بخشیدن به فواصل این ساز ساخته شد. این سنتور اصواتی را با فاصله ی یک پنجم پایین تر (بم تر) از سنتور کروماتیک را تولید می کند. وسعت صدای این ساز مجموعا به 4.5 اکتاو می رسد. سنتور بم کروماتیک با ساختار سنتور کروماتیک یک چهارم درست (شامل 8 صدا) از ضلع بزرگتر خرک هایی اضافه دارد و این صداها با کلید فا خط چهارم نت نویسی می شوند. این سنتور در مجموع 35 خرک برای ایجاد 35 صدا روی صفحه دارد و در قسمت صداهای بالا خرک های کمتری دارد.

سنتور لاکوک :

دارای دو ردیف 9 تایی خرک در دو طرف صفحه است که نت «دو» در آن همصدا با «ر» دیاپازون می باشد. این سنتور در اندازه ی کوچکتر ساخته می شود و از سازهای انتقالی است بدین معنی که باید برای آن یک پرده پایین تر نت نویسی کرد و برای اجرا در گروه نوازی ها مناسب است.همانطور که پیش تر در معرفی سنتور گفتیم طول کلاف سنتور سل کوک بطور تقریبی حدود 90 سانتی متر می باشد و این سنتور دارای دو ردیف 9 تایی خرک می باشد که خرک سوم آن نت سل است که می توان بر مبنای نت لا 440 هرتز کوک کرد. سنتور لاکوک دارای طول کلاف تقریبی 83 سانتی متر می باشد و خرک سوم آن صدای نت لا را می دهد (برای این خرک روی کاغذ نت، سل می نویسند) که برابر با خرک چهارم سنتور سل کوک می باشد پس همانطور که در مطالب قبلی نیز اشاره شد این نوع سنتور یک ساز انتقالی می باشد برای مثال چنانچه بخواهیم شور لا صدا دهد باید روی کاغذ نت شور سل رو بنویسیم . درصورتیکه در سنتور سل کوک دقیقا شور لا در کاغذ نت با کوک شور لا در سنتور برابر است.

سنتور سل کوک:

سنتور سل کوک رایج ترین نوع سنتور است. دلیل نامگذاری این نوع سنتور کوک خرک سوم (از پایین) است که روی نت سل کوک می شود و بقیه خرک ها نیز متناسب با این خرک کوک می شوند. ابعاد و ساختمان سنتور سل کوک جوری ساخته شده که مناسب برای این نوع کوک باشد و با توجه به هماهنگی بیشتر این کوک با سازهای دیگر، از این نوع سنتور بیشتر استفاده می شود.

سنتور سي كوك:

نوع ديگر سنتور سی كوک نام دارد كه ابعاد آن از سنتور لاكوك نيز كمتر است.

سنتور های 10، 11 و 12 خرک:

سنتورهای معمولی در هر ردیف 9 خریک دارند که سیم ها روی آن قرار می گیرند. اما سنتور های دیگری نیز ساخته می شوند که خرک های بیشتری روی آن ها قرار می گیرند تا بتوانند نت های بیشتری را با آن اجرا کرد. اندازه این نوع سنتور ها نیز با توجه به تعداد خرک بزرگ تر می شود. خرک های اضافه را زیر خرک اول نصب می کنند و نت آن یک پرده پایین تر کوک می شود. مثلا یک سنتور 9 خرک که خرک اول آن نت می است، بعد از اضاف کردن خرک به آن، خرک های زیر نت های ر دو سی و … را خواهند داشت.

سنتور باس:

جعبه ی صوتی آن بزرگتر از سنتور معمولی است و سیم هایی با روکش فلزی در ضخامت های مختلف دارد و از روی هر خرک دو یا سه سیم می گذرد. این سنتور هنوز در مرحله آزمایش و تجزیه تحلیل است و عمومیت پیدا نکرده است و صدا دهی آن یک اکتاو بم تر از سنتور معمولی می باشد.

ویژگی های سنتور خوب چیست؟ /آشنایی با سنتورهای درجه سه، دو و یک