انواع تست هوش و کاربرد آنها

تست های هوش به مرور زمان تکامل یافتند و امروزه اطلاعات مفیدی درباره نحوه عملکرد افراد در حوزه های مختلف ارائه می کنند تا حدی که شرط پذیرش در بسیاری از مشاغل، گذراندن این آزمون ها و کسب نمره قابل قبول در آنهاست. همراه ما باشید تا بیشتر درباره این تست ها صحبت کنیم.

تست هوش چیست؟

تست هوش از رایج ترین تست های روان شناختی است که با هدف ارزیابی توانایی های شناختی افراد طراحی و اجرا می شود. نتیجه این آزمون معیاری برای سنجش توانایی ها و پتانسیل های فکری فرد خواهد بود، اما این نمرات چطور محاسبه می شوند؟ چطور می توانیم به قطعیت آنها اعتماد کنیم؟ برای درک بهتر معنای این نمرات، ابتدا باید با نحوه محاسبه شان آشنا شویم. بسیاری از آزمون های امروزی استانداردسازی شده اند و نمرات از مقایسه عملکردهای فردی با هنجارهای گروه سنی فرد به دست می آیند. البته توجه داشته باشید که هرچند بسیاری از آزمون ها روش مشابهی برای نمره دهی دارند، برخی از آنها متفاوت اند و از روش های دیگری برای ارزیابی استفاده می کنند. نمره تست آی کیو افراد اطلاعات مفیدی برای مقایسه آنها با گروه هم سالانشان به ما می دهد. این اطلاعات عبارت اند از:

• توانایی های زبانی؛
• توانایی های ریاضی؛
• حافظه؛
• سرعت پردازش؛
• قدرت استدلال؛
• توانایی پردازش بصری و فضایی.

طراحان انواع تست هوش از فرایندی به نام استانداردسازی برای ارزیابی و تفسیر مناسب نمرات آزمون استفاده می کنند، یعنی بخشی از جمعیت هدف آزمون را نمونه در نظر می گیرند و تست آی کیو را برای آنها اجرا می کنند. این نمونه اولیه به نحوی انتخاب می شود که تا حد امکان مشابه جمعیت نهایی باشد و خصوصیات آنان را منعکس کند. این گونه هنجارها یا استانداردهایی ساخته می شوند که می توان بر اساس آنها تک تک افراد را مقایسه کرد.

تفسیر نمره تست هوش در زندگی چیست؟

ضریب هوشی فرد بر جنبه های مختلف زندگی او از جمله عملکردش در مدرسه و محل کار تأثیر می گذارد. هرچه ضریب هوشی فرد بالاتر باشد، احتمال موفقیت او در مدرسه بیشتر است و هرچه پایین تر باشد، ممکن است درگیر ناتوانی های ذهنی شود. آی کیو نرمال گروه های سنی مختلف بین ۹۷ تا ۱۰۸ متغیر است. ضریب هوشی زیر ۷۰ IQ پایین و نمره حدود ۱۴۰ نشان دهنده ضریب هوشی بالاست. این یعنی نمره تست هوش به ما می گوید که عملکردمان در آزمون چقدر با میانگین جامعه فاصله دارد. طبقه بندی توصیفی سطح IQ از این قرار است:

• بالاتر از ۱۳۰: بسیار عالی
• ۱۲۰ تا ۱۲۹: برتر
• ۱۱۰ تا ۱۱۹: بالاتر از میانگین
• ۹۰ تا ۱۰۹: متوسط
• ۸۰ تا ۸۹: کمتر از میانگین
• ۷۰ تا ۷۹: مرزی
• ۶۹ و کمتر: معلولیت ذهنی

تست آی کیو چه کاربردهایی دارد؟

انواع تست هوش مدرن اغلب بر توانایی هایی مثل مهارت های ریاضی، حافظه، ادراک فضایی و توانایی های زبانی تمرکز دارند. توانایی حل مسائل و به خاطرسپردن اطلاعات هم از شاخص های مهم هوش شمرده می شوند. در گذشته اگر کسی در تست آی کیو نمره زیر ۷۰ کسب می کرد، می گفتند دچار ناتوانی های ذهنی است، اما امروزه می دانیم که این نمرات به تنهایی برای تشخیص اختلالات ذهنی کافی نیستند. به همین خاطر متخصصان علاوه بر نتایج انواع تست هوش، عوامل دیگری مثل سن و مهارت های انطباقی را نیز در نظر می گیرند. به همین خاطر انواع تست آی کیو اغلب روی این مهارت ها تمرکز می کنند تا به ارزیابی افراد در زمینه های مختلف کمک کنند. برخی از این زمینه ها عبارت اند از:

• ارزش یابی تحصیلی؛
• تشخیص ناتوانی ذهنی؛
• تحقیقات شناختی؛
• ارزیابی متقاصیان شغل ها؛
• ارزیابی توانایی های شناختی مانند حافظه، سرعت و توجه.

تاریخچه انواع تست هوش

اوایل دهه ۱۹۰۰، دولت فرانسه به ۲ محقق به نام های آلفرد بینه (Alfred Binet) و هنری سایمون (Henri Simon) دستور داد تست هوشی مختص کودکان طراحی کنند. هدف از اجرای این تست یافتن کودکان مشکل دار در مدرسه بود. طولی نکشید که محققان آمریکایی به ارزش این تست ها پی بردند و یکی از استادان دانشگاه استنفورد به نام لوئیس ترمن (Louis Terman) اقدام به اصلاح این تست کرد. نتیجه کار او آزمون بینه بود که با اجرا روی هزاران کودک آمریکایی در سنین مختلف استانداردسازی شد.

بعدها دیوید وکسلر (David Wechsler) تستی به نام مقیاس هوش بزرگ سالان وکسلر (WAIS) طراحی کرد که امروزه پرکاربردترین تست آی کیو بزرگ سالان است. نسخه فعلی این آزمون ۱۵ توانایی مختلف را می سنجد و نمراتی را در ۵ حوزه کلام، ادراک دیداری فضایی، استدلال سیال، حافظه کاری و سرعت پردازش در اختیار روان شناسان قرار می دهد. طی سال ها روان شناسان و محققان متعددی در تلاش برای رفع نقص های تست های قدیمی، تست های جدیدی معرفی کردند که در ادامه معروف ترین آنها را بررسی می کنیم.

۱. آزمون بینه

بینه و همکارش تئودور سایمون تستی طراحی کردند تا کودکانی را شناسایی کنند که علاقه ای به مدرسه رفتن نداشتند. سؤالات این تست درباره مباحثی بودند که به صراحت در کلاس تدریس نمی شدند، مثل توجه، حافظه و مهارت های حل مسئله. نتیجه آزمونی ۳۰سؤاله بود که اولین تست آی کیو تاریخ معرفی شد.

تست هوش استنفورد-بینه

لوئیس ترمن، روان شناس دانشگاه استنفورد، تست بینه را با جامعه ای از شرکت کنندگان آمریکایی استانداردسازی کرد. نتیجه این استانداردسازی تست هوش استنفورد-بینه بود. آزمون هوش استنفورد-بینه واحد IQ را معرفی کرد که نمره افراد در آزمون را نشان می دهد. این نمره که معرف ضریب هوشی افراد است بر مبنای سن ذهنی آنان محاسبه می شود و یکی از محبوب ترین معیارهای سنجش ضریب هوشی افراد است.

۲. تست هوش ریون

دکتر جان سی ریون در سال ۱۹۳۶ تست های چندگزینه ای ماتریس ریون را طراحی کرد تا معرف استدلال انتزاعی افراد باشند. در این آزمون فرد باید بتواند آیتم های گمشده الگوها را شناسایی کند. بسیاری از الگوها در قالب ماتریس های ۲ × ۲، ۳ × ۳ یا ۴ × ۴ طراحی می شوند. ماتریس ریون برای افراد با توانایی های مختلف به ۳ شکل متفاوت ارائه می شود:

۱. ماتریس های پیشرونده استاندارد

این نوع آزمون، شکل اصلی ماتریس ریون است که برای اولین بار در سال ۱۹۳۸ منتشر شد. در این نوع تست هوش، ۵ مجموعه ۱۲تایی وجود داشت که هرکدام سخت تر از قبلی می شدند و تجزیه و تحلیل آنها نیازمند توانایی شناختی بیشتری بود. تمام موارد این آزمون با جوهر سیاه روی زمینه سفید طراحی شده بودند.

۲. ماتریس های پیشرونده رنگی

این آزمون برای کودکان، سالمندان و افرادی طراحی شد که با اختلالات یادگیری متوسط ​​تا شدید دست و پنجه نرم می کردند. سؤالات این آزمون روی پس زمینه رنگی ارائه می شوند تا این رنگ به لحاظ بصری محرک شرکت کننده باشد.

۳. ماتریس های پیشرونده پیشرفته

نوع پیشرفته ماتریس ریون شامل ۴۸ آیتم است که در قالب یک مجموعه ۱۲تایی و یک مجموعه ۳۶تایی ارائه می شود. سؤالات این آزمون هم با جوهر سیاه روی پس زمینه سفید تصوی شده اند و درجه سختی آنها پیوسته بیشتر می شود. این تست آی کیو برای بزرگ سالان و نوجوانانی که ضریب هوشی بالاتری دارند مناسب است. جالب است بدانید ماتریس پیشرونده پیشرفته یکی از آزمون های پذیرش انجمن «Triple Nine» (انجمنی با ضریب هوشی بالا) است. حتی انجمن بین المللی تحقیقات فلسفی (ISPE) هم نتیجه این آزمون را به عنوان مدرک می پذیرد.

۳. تست هوش وکسلر

وکسلر آزمونی برای سنجش بهره هوشی بزرگ سالان است که دیوید وکسلر در سال ۱۹۵۵ آن را معرفی کرد، زیرا از محدودیت های آزمون استنفورد-بینه راضی نبود. او ۲ آزمون مقیاس هوش وکسلر کودکان (WISC) و مقیاس هوش وکسلر کودکان پیش دبستانی و دبستانی (WPPSI) را مخصوص کودکان طراحی کرد. نسخه بزرگ سالان این آزمون WAIS-IV نام دارد.

تست آی کیو WAIS-IV برای بزرگ سالان

تست آی کیو WAIS-IV متداول ترین تست هوش برای افراد ۱۶ تا ۷۵ سال است. امتیازدهی به این صورت است که نمره آزمون افراد با نمرات دیگر شرکت کنندگان در همان گروه سنی مقایسه می شود. میانگین امتیاز ۱۰۰ و محدوده نرمال ۸۵ تا ۱۱۵ است. این روش امتیازدهی به استانداردی کلی در انواع تست هوش تبدیل شده است و حتی در نسخه جدید آزمون استنفورد-بینه هم از آن استفاده می شود. این آزمون ۲ نمره کلی ارائه می دهد که خلاصه ای از هوش کلی فرد محسوب می شوند. یکی از این نمره ها نمره کل IQ است که عملکرد فرد در هر ۵ حوزه را به خوبی مشخص می کند و دیگری شاخص توانایی عمومی است که بر اساس نتایج ۶ آزمون فرعی برآورد می شود.

۵ حوزه عملکرد تست آی کیو وکسلر

• درک کلامی: دانش کلامی فرد و توانایی استفاده از مهارت های کلامی را در موقعیت های جدید اندازه گیری می کند. نمرات این عامل بازتابی از محیط آموزشی و خانه هستند، یعنی افرادی که در محیطی سرشار از درک کلامی رشد می کنند در این حوزه عملکرد بهتری دارند.
• دیداری فضایی: برای سنجش درک مفاهیم غیرکلامی، پردازش های هم زمان، هماهنگی بینایی حرکتی، یادگیری و توانایی جداسازی اشکال و پس زمینه طراحی شده است.
• استدلال سیال: قدرت تشخیص روابط مفهومی بین اشکال بصری و استدلال برای شناسایی و اعمال قوانین را اندازه گیری می کند.
• سرعت پردازش: سرعت پردازش اطلاعات بصری ساده مثل طرح های انتزاعی را می سنجد.
• حافظه کاری: نشان دهنده توانایی فرد برای حفظ اطلاعات است.

مقایسه تست هوش وکسلر و بینه

تست آی کیو استنفورد-بینه در سال ۱۹۳۹ با جمعیت هدف کودکان معرفی شد و یک نمره هوش کلی ارائه می کرد. آزمون وکسلر در سال ۱۹۹۵ با هدف رفع نقاط ضعف تست استنفورد-بینه معرفی شد و جامعه بزرگ سالان را هدف قرار می داد. آزمون وکسلر تمام محدودیت های تست بینه را برطرف می کند و الگوی نمراتش اطلاعات مفیدی به ما می دهد. مثلا اگر فردی در برخی از زمینه ها نمره بیشتر و در برخی دیگر نمره کمتر کسب کند، می توان نتیجه گرفت دچار اختلال یادگیری خاصی است. تفاوت دیگر، سیستم ارزیابی بهره هوشی افراد در این ۲ آزمون است. نمرات تست آی کیو استنفورد-بینه از تقسیم سن ذهنی بر سن تقویمی افراد به دست می آید، اما در آزمون وکسلر امتیاز فرد با میانگین نمرات گروه سنی خودش مقایسه می شود.

۴. تست هوش گاردنر

تئوری هوش های چندگانه (انواع هوش گاردنر) برای اولین بار در سال ۱۹۸۳ توسط هوارد گاردنر (Howard Gardner) به عنوان یکی از انواع تست هوش معرفی شد. هریک از این هوش ها مسیر زندگی افراد و بهترین شغلِ متناسب با روحیات آنان را مشخص می کنند. مثلا فردی با هوش کلامی بالا وکیل خوبی از آب درمی آید یا کسی که هوش بین فردی بالایی دارد معلم یا مدیر خوبی خواهد بود.گاردنر ۸ معیار معرفی کرد و گفت شاید تمام این هوش ها در ما وجود داشته باشند، اما میزان هریک بر اساس ژنتیک یا تجربه های هر فرد متفاوت خواهد بود. این ۸ هوش عبارت اند از:

• زبانی؛
• منطقی ریاضی؛
• فضایی؛
• بدنی حرکتی؛
• موسیقی؛
• بین فردی؛
• درون فردی؛
• طبیعت گرا.

نمره آی کیو افراد اطلاعات خوبی درباره توانایی های آنها ارائه می دهد، اما به یاد داشته باشید که عوامل دیگری از جمله مهارت های انطباقی، هوش هیجانی و عملکرد وظیفه ای نیز شاخص های مهمی هستند که باید بهشان توجه کرد.

چطور پس از پذیرفتن درخواست دیگران به آنها نه بگوییم و حرفمان را پس بگیریم