عقیم سازی رایج ترین روش ناباروری در حیوانات می باشد و عبارت است از حذف اندام جنسی که می-تواند شامل بخشی یا تمام آن شود. معمولا در حیوانات نر از کلمه اخته کردن و در حیوانات ماده از کلمه عقیم کردن استفاده می گردد، هرچند هردو آنها تقریبا یک معنا بوده و گاه به جای یکدیگر استفاده می شوند.
روش های مرسوم عقیم سازی حیوانات ماده
- برداشت رحم و هر دو تخمدان: روش معمول در حیوانات خانگی به خصوص برای حیوانات بالغ می باشد.
- برداشت هر دو تخمدان: این روش بیشتر در سگ ها و گربه های جوان صورت می گیرد.
- برداشت رحم و باقی ماند یک و یا هر دو تخمدان: گاهی در حیوانات مزرعه و حمایتی به دلایلی مورد توجه است.
- بستن لوله فالوپ: این روش، روش انتخابی افرادی است که نمی خواهند تغیری در سطح هورمون-های جنسی حیوان ایجاد شود.
- روش بسته (لاپاراسکوپی): در این روش برداشت تخمدان ها از طریق دو شکاف کوچک به طول نیم تا یک سانتی متر صورت می پذیرد. از مزایای این روش می توان به درد کم. بهبود سریع تر زخم اشاره کرد. هر چند این روش تا به حال به دلیل قیمت بالای تجهیزات لاپاراسکوپی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
- تزریق واکسن: در این روش از نوعی واکسن موسوم به تزریق یک دوز واکسن باعث ناباروری به مدت بیست و دو ماه تا هفت سال می گردد (بسته به نژاد و …)
روش های مرسوم عقیم سازی حیوانات نر
- روش برداشت هر دو بیضه: مرسوم ترین روش می باشد و طی عملیات جراحی هر دو بیضه توسط جراح و تحت بیهوشی کامل حذف می گردد.
- وازکتومی: این روش که با بریدن و گره زدن وازدفران صورت می گیرد، روش انتخابی افرادی است که نمی خواهند تغیری در سطح هورمون های جنسی حیوان ایجاد شود و فقط می خواهند از تولد توله های ناخواسته جلوگیری کنند.
مزایای عقیم سازی حیوانات
- از بین رفتن احتمال سرطان بیضه (که البته بیشتر خوش خیم هستند).
- کاهش احتمال سرطان پستان (اگر زیر ۵/۲ سالگی انجام شود) تنها ۵۰ درصد از تومورهای پستانی ممکن است بدخیم شوند و فقط نیمی از آنها احتمال سرایت به سایر اعضای بدن را دارند.
- کاهش احتمال سرطان تخمدان، رحم و عفونت های رحم (پیومتر).
- کاهش احتمال بزرگ شدن و التهاب خوش خیم پروستات.
- کاهش احتمال تومورها در اطراف مقعد.
- کاهش علامت گذاری (البته اگر زیر سن بلوغ عقیم شده باشند و حیوان انجام این کار را یاد نگرفته باشد، در غیر این صورت معمولاً این رفتارها ادامه می یابند، فراموش نکنیم که این رفتارها جزئی از طبیعت حیوان هستند).
- اخته کردن به طور ۱۰۰% در سگ های نر احتمال سرطان بیضه را از بین می برد و در سگ های ماده احتمال سرطان و عفونت رحم و تخمدان صفر می شود. علت این است که اصلاً بیضه و رحم و تخمدانی در بدن حیوان وجود ندارد که دچار بدخیمی یا عفونت بشود.
- در سگ های نر هم احتمال بدخیم شدن بیضه ها بیماری متداولی نمی باشد و خیلی از سگ ها در سن بالا دارای تومورهایی در بیضه هستند که علامتی نداشته و اغلب هیچگاه کشف هم نمی شوند.
معایب و خطرات عقیم سازی حیوانات
- کاهش طول عمر.
- افزایش بی اختیاری ادرار به خصوص در خواب. ماده های عقیم شده ۸-۷ برابر ماده های نرمال، دچار بی اختیاری ادرار می شوند.
- افزایش چاقی. در اثر عقیم سازی، انرژی حیاتی سگ ها کاهش یافته و از تحرک و فعالیت آنها کم می شود و از طرف دیگر اشتهای آن ها نیز افزایش می یابد.
- افزایش احتمال سرطان استخوان، طحال و تومورهای اطراف مقعد(در ماده ها)
- افزایش احتمال سرطان بدخیم پروستات. سگ های اخته شده نر، ۴ برابر بیشتر از سگ های نر سالم دچار سرطان بدخیم پروستات می شوند.
- افزایش احتمال سرطان مثانه تا ۴ برابر می شود.
- افزایش احتمال همانژیو سارکومای قلبی.
- افزایش احتمال در رفتگی کشکک زانو (patella) در سگ های سایز کوچک و متوسط.
- افزایش احتمال واکنش های نامطلوب نسبت به واکسن ها و تغییراتی که در سیستم ایمنی بدن آنها ایجاد می شود.
- افزایش التهاب پانکراس در سگ های ماده.
- افزایش پرخاشگری و یا ترسو شدن.
- افزایش شدت بیماری های ادراکی در سگ هائی که نشانه های بیماری از قبل تظاهر کرده است. (در انسان هم خارج کردن رحم، تخمدان و کمبود استروژن احتمال ایجاد بیماری آلزایمر و پارکینسون را افزایش می دهد).
- افزایش عفونت های مکرر مجرای ادرار در ماده هایی که زیر سن بلوغ، عقیم شده اند.
از دیگر خطرات عقیم سازی حیوانات می توان به موارد زیر اشاره کرد
- احتمال ایجاد کم کاری تیروئید در ماده ها.
- تغییرات در شخصیت حیوان، در مورد تعیین جنسیت خودش دچار سردرگمی می شود، ترس از صدا درآن ها بیشتر می شود.
- به علت فقدان هورمون تستوسترون، توده عضلانی کاهش می یابد، تراکم استخوان کاهش می یابد و احتمال پوکی استخوان ( استئوپروز) زیاد می شود.
- سگ های عقیم شده، در سن های بالا بیشتر درد ناشی از آرتروز می شوند چون عضلات آن ها به طور کامل تکامل نیافته و قادر به حمایت کردن مفاصل نیستند.
- در بعضی سگ ها ریزش مو و کچلی زیاد می شود.
- بعضی سگ های نر اخته شده، بوی سگ ماده می دهند و سگ های نر اخته نشده را به خود جذب می کنند.
- سگ های ماده عقیم شده برای سگ های نر، فاقد جاذبه می شوند.
- گاهی برای درمان عصبی بودن یا پرخاشگری ناشی از ترس، عقیم کردن را توصیه می کنند که البته این کار درمان مناسب نیست. این حالات ناشی از اجتماعی نشدن سگ در زمان کودکی بوده و ربطی به وضعیت هورمونی او ندارد و نیاز به رفتار درمانی دارد.
- وقتی سگ در موقعیتی قرار بگیرد که خطری را احساس کند (مثلا از حضور انسان یا حیوان دیگری) اگر آزاد باشد، فرار می کند. اما اگر به قلاده و زنجیر بسته باشد، راه فرار ندارد و مجبور به حمله و پرخاشگری می شود که ربطی به هورمون ها ندارد، اخته و عقیم کردن حتی می تواند پرخاشگری را تشدید کند.
- بعضی سگ ها وقتی مدت زیادی در خانه تنها می مانند، وسایل خانه را تخریب می کنند و نیاز به اصلاح رفتار دارند.
مشکلات رفتاری عقیم کردن
- در مورد مشکلات رفتاری سگ ها باید به دقت رابطه سگ و صاحبش بررسی شود تا علت اصلی پیدا شود. اکثر مشکلات رفتاری سگ ها به کافی نبودن اطلاعات صاحبان آن ها از چگونگی رفتار با سگ بر می گردد.
- در سگ های ماده عقیم شده، افزایش پرخاشگری و اضطراب ناشی از تنها ماندن به خصوص اگر زیر یک سالگی عقیم شده باشند مشاهده شده است.
- سگ های عقیم شده ممکن است نسبت به صاحبانشان حالت تهاجمی بیشتری پیدا کنند، نسبت به سگ های دیگر پرخاشگرتر یا ترسوتر بشوند، نسبت به لمس یا نوازش حساس تر شوند.
- برخلاف تصور عامه، سگ های عقیم شده از نظر رفتاری بدتر می شوند. بعضی از آن ها بیشتر از قبل پارس می کنند. تعداد گاز گرفتگی ها بیشتر می شود، سگ های سالم و عقیم نشده، ۳/۱ سگ های عقیم شده دچار اضطراب ناشی از تنهایی می شوند، در اروپا که سگ ها خیلی کمتر از آمریکا عقیم هستند، این مشکل کمتر دیده می شود، رنگ مو و رشد موها می تواند دچار تغییر شود.
- تمام اعمال جراحی دارای ریسک خونریزی و عفونت هستند. احتمال مرگ ناشی از بیهوشی در تمام جراحی ها وجود دارد.
- عقیم سازی در زیر سن بلوغ مانع از تکامل خصوصیات وابسته به جنس می شود مثلاً پهن بودن استخوان های ران و جمجمه و قفسه سینه و رشد و تکامل عضلانی، سگ های عقیم شده بلند قدتر می شوند و هر چقدر قد سگ بلندتر باشد، عمرش کوتاه تر است.
- عقیم سازی زیر سن بلوغ باعث افزایش مشکلات ارتوپدی می شود.
چه وقتی برای عقیم سازی حیوانم مناسب است؟
همان طور که از نکات گفته شده می توان نتیجه گرفت زمان در عقیم سازی سگ های ماده مهم تر است تا سگ های نر. و زمان مناسب برای آنها پیش از اولین دوره قاعدگی است تفاوتی بین سگ و گربه در این زمینه وجود ندارد. حیوانات ماده با سن بین ۵ الی ۶ ماه برای انجام این عمل آماده هستند و این به این معناست که سرپرست آن حیوانات ماده نیازی به سبک کردن برای شروع اولین دوره قاعدگی را ندارند. با خواندن مطالب بالا اطلاعات کافی را در مورد عقیم سازی و دلایل آن به دست آورده اید. عقیم سازی حیوانات به شکل های مختلفی به جامعه و سلامت حیوان خانگی شما کمک می کند. یک زندگی سالم همانگونه که شما و حیوانتان مستحق آن هستید.
همه چیز درباره عقیم کردن خرگوش
