شب یلدا در البرز
شب یلدا یکی از خاطره انگیزترین شبهای سال است که اهالی خانه را دور هم جمع میکند . در این شب خداحافظی پاییز و سلام زمستان مردم هرمنطقه از کشورمان رسوم خاصی دارند که برای بسیاری از ما جالب است. در این مطلب میخواهیم درباره آداب و رسوم مردم استان البرز صحبت کنیم.
روستاهای استان البرز به ویژه روستاهای محور کرج - چالوس قدمتی هزارساله دارند و مانند نگینی پنهان در دل سلسله جبال البرز می درخشند.روستاییان این دیار به جشن های کهن ایران زمین علاقه مند هستند و آداب و رسومی ویژه و مختص خوددارند که در نوع خود دیدنی و شنیدنی است.
جشن هایی که در فلات ایران به پا می شود عمدتاً ریشه در فرهنگ زرتشت دارند ولی جشن شب یلدا بسیار قدیمی تر از دوران زرتشت است. نیاکان ما روز اول زمستان را روز زایش مهر می نامیده اند. همه ایرانی ها و ساکنان فلات در این شب به شادمانی پرداخته و با فراموشی غم ها لحظاتی خوش را در کنار هم سپری می کنند.
یکی از رسوم زیبا و جالب مردم طالقان در این شب مراسم درجی سران و شال اندازی است که به عنوان میراث ناملموس و یا معنوی ثبت ملی شده است.
در این رسم جالب جوانان ده در شب چله به بالای بام خانه رفته و از سوراخ روی بام که اصطلاحاً به آن درجی می گویند شالی پشمی را که به آن کیسه ای بسته شده است را به پایین می فرستند و اهل خانه وقتی متوجه آن شدند، در آن کیسه میوه و دیگر تنقلات در آن ریخته و جوانان شال را بالا کشیده و وسایل داخل کیسه را بین خود تقسیم می کنند.
از بازیهایی که مردم طالقان در شب چله انجام می دهند، انگشتر بازی و گدره بازی است که مردم با شور و حال خاصی آن را انجام می دهند.
خواندن اشعار محلی به همراه نی زدن از دیگر آیین ها مردم طالقان در شب چله است.
شال اندازی شب چله در طالقان
در جی سران طالقان دو آیین باستانی و سنتی بنام شال اندازی وجود دارد. دراین شب وقتی خورشید غروب می کند و چراغ ها روشن می شد این رسم آغاز می شد، به این ترتیب که خواستگار شالی پشمی برمی دارد و بالای بام خانه دختر مورد نظرش می رود و هدیه خود را که جوراب، چادر، گوشواره، النگو یا روسری است به گوشه شال می بندد و از سواخ خانه به پایین می فرستد.
اهل خانه شال را می بینند از خانه بیرون خارج می شوند و دختر تنها می ماند و در این حال دختر با پسر اندکی حرف می زند و هدیه را از شال باز می کند و به پدر و مادرش می دهد.
حال اگر مادر دختر موافق این وصلت باشد هدیه ای قابل قبول جایگزین آن می کند و تکان می دهد تا پسر آن را بالا بکشد ولی اگر مادر دختر موافق نباشد یک شی بی ارزش از جمله لنگه گیوه کهنه و پاره را جایگزین آن می کند که در این صورت پسر می فهمد که دیگر نباید اطراف این خانه آفتابی شود.
دختران دم بخت طالقان در شب چله به تعبیرخانه می روند
یکی از رسوم دامنه های جنوبی البرز در طالقان به فال حافظ گرفتن اختصاص دارد. در شب سی ام آذر برای تفال به خانه ای به نام "تعبیر خانه" می روند.
تعبیرخانه یکی از خانه های قدیمی آبادی است، 10 نفر از ریش سفیدهای آبادی دراین خانه گردهم می آیند و آفتابه ای مسی را در میان مجلس قرار می دهند، دختران دم بخت هم در پشت بام این خانه جمع می شوند و نیت می کنند و هر کدام از سوراخ گنبد خانه، نشانه ای از خود را به درون آن می اندازند.
10 ریش سفید متاهل هر کدام به نوبت تفالی به دیوان حافظ می زنند و با خواندن اشعار دست در آفتابه برده و یک نشان بیرون می آورند؛ اگر فال خوب تعبیرشد خوشحال می شوند و اگر بد آمد باید تا سال دیگر صبر کنند؛ پس از پایان فال گیری از سوی خانواده دخترانی که فال شان خوب در آمده، یک سینی شیرینی و میوه به تعبیرخانه می آورند.
درجی سران طالقان شبیه قاشق زنی چهارشنبه سوری
در جی سران یکی از آیین های شب یلدا در روستاهای طالقان است، دراین شب جوانان با حضور در بیرون خانه این آیین را برگزار می کنند که البته مراسمی مشابه قاشق زنی در چهارشنبه سوری است.
اینگونه است که جوانان یک نخ بلند را به لنگه جوراب نویی می بندند و از سوراخ پشت بام که اهالی روستا از این سوراخ به نام درجی یاد می کنند پایین می فرستند و افراد خانه از آنچه در سفره شب چله فراهم کرده اند درون جوراب می ریزند و با اشاره جوراب بالا کشیده می شود.
یلدا و فال حافظ
گرفتن فال حافظ در شب یلدا یکی از خاطرات خوب همه شهرهای باستانی و کهن ایران زمین است، شب یلدا از جایگاه ویژه ای در میان مردم برخوردار است و همواره با مراسم زیبا و با شکوهی همراه است.
مردم استان ایلام براساس آیینی کهن در این شب بیدار می مانند تا با شعر خواندن، قصه گفتن، فال حافظ گرفتن و آجیل خوردن با مادر لحظه خوش شب نشینی و دور همی را تکرار کنند.
میوه هایی که در این شب خورده می شود به گونه ای نمادی از خورشید است مانند هندوانه سرخ، انار سرخ، سیب سرخ و یا لیموی زرد ، کام همه را آنچنان شیرین می کرد که شاید هر کس در آن لحظات آرزو داشت همه شب های سال یلدا تکرار می شد.
از همه مهم ترین لحظه نیت گرفتن جوانان دم بخت بود و گشایش کتاب حافظ که بخت بلند و زیبایشان را با شعرهای آهنگین و با مفهومش سپید می کرد و لبخند رضایت برلبان انان می نشاند تا تمام شوقشان دوباره گرفتن فال حافظ بود و شاهزاده اسب سوار و عروس زیبا مهتاب.
معمولا در شب یلدا رسم بر این است که صاحب خانه، دیوان حافظ را به بزرگتر فرد فامیل که سواد داشت و سپس هر یک از میهمانان نیت می کرد و با صلوات جمع فالش خوانده می شد و همه تمام رویاهایشان از یک به بیت کلمات بیت در ذهنهایشان نقش می بستند.
آشنایی با آداب و رسوم استان فارس
