آشنایی با آلیاژها و رنگ های مختلف طلا

آنچه از طلا می دانیم این است که مهم ترین فلز گرانبهای جهان می باشد. این فلز از نظر اهمیت بازرگانی و اقتصادی، از بالاترین درجه امتیاز برخوردار می باشد. یکی از تأثیر گذار ترین فلزات در اقتصاد دنیا و پول در گردش در کل جهان، طلا می باشد. طلا از زیبا ترین فلزات شناخته شده است که خواص فراونی دارد. رنگ طلای خالص زرد سیر است و به دلیل همین رنگ جذاب و خاصی که دارد، از زمان های دور مورد توجه همگان بوده است.

به طور حتم تا کنون رنگ ها و جنس های مختلف طلاجات و جواهرات نظر شما را جلب کرده است، مصنوعات طلایی که هر کدام در پشت ویترین طلا فروشان دل می ربایند و ما را برای خرید زیورآلات به وجد می آورند، از چه ساخته شده اند؟! می دانیم؛ سوال کلیشه ای پرسیدیم چون غالباً در جواب این سوال مسلماً می گویند: معلوم است طلاجات از طلا ساخته شده اند، جواب دادن به این سوال نه دانشی لازم دارد و نه فکری! اما بیایید زیاد عجله نکنیم، بهتر است کمی موشکافانه تر به این قضیه نگاه کنیم! باید بگوییم طلا و جواهرات از فلز طلا ساخته نشده اند بلکه از آلیاژی از طلا ساخته شده اند! حال، برای آنکه بدانیم آلیاژ چیست و چگونه آلیاژ طلا ساخته می شود؛ بهتر است، همراه ما باشید و این مقاله را دنبال کنید.

آلیاژ چیست؟

آلیاژ alloy یک واژه ی فرانسوی و به معنای ترکیب کردن است، البته نه ترکیب کردن هر ماده ای باهم! فقط به ترکیب دو یا چند فلز یا عنصر با هم، آلیاژ می گویند؛ همچنین تعداد عناصری که با یک فلز ترکیب می شوند بسیار مهم است و بر این اساس آلیاژها را دوتایی و سه تایی و… می خوانند.

در ضمن، خالی از لطف نیست که بدانید، ساخت آلیاژ و ترکیب فلزات و عناصر با فلزات از گذشته مرسوم بوده است حتی می توان گفت ساخت آلیاژ به دوره ای برمی گردد که انسان فلز را شناخت! اما سوالی که ذهن را درگیر می کند این است، به راستی هدف بشر از ساخت آلیاژ و ترکیب فلزی با فلزات و عناصر دیگر چه بوده و هست؟ در جواب باید گفت: انسان ها در طول زندگی خود همواره در فکر پیشرفت و بهبود محیط پیرامون خود بوده اند، آن ها با ساخت آلیاژ توانسته اند نقاط قوت یک فلز را تقویت کنند و نقاط ضعف آن را از بین ببرند.

علاوه بر آن مهم است بدانید در ساخت آلیاژ، فلزی که از همه بیشتر در ترکیب به کارمی رود را فلز پایه می نامند، برای آنکه بهتر منظور ما را متوجه شوید مثالی می زنیم؛ همه ی ما می دانیم فولاد یک آلیاژ است که از ترکیب آهن و کربن ساخته می شود، در آلیاژ فولاد فلز پایه آهن است ( یعنی برای ساخت فولاد بیشتر از آهن استفاده می کنند تا عنصر کربن ) و فقط مقادیر کمی ( حدوداً ۲ درصد ) از کربن را به آن اضافه می کنند. همانطور که گفتیم این کار باعث بهبود و مقاوم سازی فلز آهن می شود، پس می توان نتیجه گرفت که در آلیاژ فولاد فلز پایه آهن است. جالب است بدانید مقدار ترکیب فلزات و عنصرهای مختلف با یک فلز پایه ( برای ساخت آلیاژ ) در درجه سختی، استحکام، کیفیت، عیار و رنگ آن فلز پایه بسیار مهم و تعیین کننده است؛ یعنی اگر در آلیاژ فولاد به جای ۲ درصد کربن از ۳ درصد کربن استفاده کنند آلیاژ فولاد بسیار شکننده می شود و استحکام خود را از دست می دهد همچنین اگر کمتر از ۰.۲ درصد کربن استفاده کنند، دیگر آن درجه سختی دلخواه را به فلز آهن اضافه نمی کند. به صورت کلی باید گفت مقادیر در ساخت آلیاژ بیش از آن که فکرش را می کنید مهم است.! تا اینجا سعی کردیم مفهوم آلیاژ را به درستی بیان کنیم اما از اینجا به بعد می رویم سراغ تخصص خودمان یعنی طلا! بله، طلا نیز یک آلیاژ است که وابسته به نوع مصرف آن، آن را با فلزات و عناصر دیگر ترکیب می کنند، با ما باشید تا ببینیم چرا این زیورآلاتی که به خود آویزان کرده ایم طلای خالص نیستند و صرفاً آلیاژی از طلا محسوب می شوند؟!

آلیاژ طلا چیست؟

طبق توضیحاتی که پیشتر داده ایم، آلیاژ طلا Gold alloys به ترکیب یک یا چند فلز دیگر با طلا می گویند. در آلیاژ طلا، فلز پایه، طلا است. اما چرا طلا را با فلزات دیگر ترکیب می کنند؟ چون طلا به خودی خود بسیار نرم و شکل پذیر است به طوری که اگر انگشت خود را روی طلای خالص فشار دهید، جای آن روی طلا می ماند! در این صورت سازندگان طلا نمی توانند به راحتی از طلای خالص، زیورآلات و مصنوعات طلا بسازند؛ در نتیجه طلا را با فلزاتی دیگر ترکیب می کنند تا بتوانند استحکام آن را افزایش دهند. همچنین برای ساخت مصنوعات طلایی با رنگ های متفاوت نیز از آلیاژهای مختلف طلا استفاده می کنند؛ بر همه روشن است که طلای خام رنگی زرد دارد به همین خاطر است که سازندگان طلا برای ساختن طلاجات و جواهرات رنگی مجبورند تا طلا را با مقدار معینی از فلزات دیگر ترکیب کنند و زردی طلا که گاهی اوقات خسته کننده می شود را به رنگ های خیره کننده ای تغییر دهند.

پس به طور کلی نتیجه گرفتیم که سازندگان طلا برای ساخت مصنوعات طلا، طلای خالص را با فلزاتی دیگر ترکیب می کنند تا علاوه بر افزایش استحکام طلا در هنگام ساخت رنگ طلاجات را نیز تغییر دهند؛ احتمالاً کمی نگران شدید چرا که حالا می دانید طلاهای شما خالص نیستند؛ پیشنهاد می کنیم آسوده خاطر باشید چراکه قیمت مصنوعات طلا با توجه به مقدار و درصد طلای به کار رفته در آن تعیین می شود!

عیار طلا (قیراط طلا) چیست؟

واژه ی قیراط ( به صورت قیرات هم می نویسند ) واژه ای است که عموماً افراد در جواهر فروشی ها و بیشتر از آن ها جواهر فروش ها با آن سر و کار دارند. قیراط واحد وزنی است که با آن وزن سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را بیان می‏ کنند. به همین دلیل برای قیمت گذاری روی زیورآلاتی که از سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی ساخته شده اند، قیراط بسیار مهم است. اگر شما از بین زیورآلات، عاشق خرید جواهرات هستید حتما تا کنون درگیر وزن و درخشندگی و اندازه ی سنگ جواهرات شده اید و تا حدودی از ارتباط بین سنگ های قیمتی با مقدار قیراط آن ها مطلع هستید.اندازه گیری استاندارد طلا عیار است. واژه عیار بیانگر میزان خلوص آن در 24 قسمت می باشد. طلای خالص ۲۴ عیار است و این به این معنی است که ۲۴ بخش از ۲۴ قسمت آن طلا است. بهترین طلای تجاری که در ساخت زیورآلات به کار می رود 22-14 عیار است. برای اینکه خیلی راحت متوجه شوید از چه عیاری در طلای شما استفاده شده است، می توانید حکاکی داخل طلا را نگاه کنید تا عدد عیار را ببینید.

انواع عیار طلا کدام است؟

همان طور که در بالا اشاره شد، طلا به خودی خود بسیار نرم و شکل پذیر و قابل انعطاف می باشد پس بهتر است برای افزایش قدرت طلا، طلا با دیگر آلیاژهای فلزی ترکیب می شود تا استحکام آن افزایش یابد.
به عنوان مثال در زیر چند نمونه از عیارهای طلا را برای درک بهتر مطلب می آوریم:

• طلای 18 عیار شامل 18 بخش طلا و ۶ قسمت دیگر از باقی فلزهاست
• طلای 14 عیار شامل ۱۴ بخش طلا و ۱۰ قطعه دیگر از آلیاژهای دیگر
• طلای 10 عیار شامل 10 بخش طلا و 14 بخش از دیگر آلیاژهای بادوام است.

مقدار خلوصیت هر عیار طلا به چه میزان است؟

باتوجه به مطالب گفته شده به جمع بندی زیر در مورد مقدار خلوصیت عیار طلا می رسیم:

• طلای 10 عیار حاوی 41٪ طلای خالص
• طلای 14 عیار حاوی 3/58 درصد طلای خالص
• طلای 18 عیار حاوی 75٪ طلای خالص است
• طلای 22 عیار حاوی 7/91 درصد طلای خالص است
• طلای 24 عیار حاوی 99/99 درصد طلای خالص می باشد.

لازم به ذکر است طلای مورد قبول و مورداستفاده در ایران طلای 18 عیار می باشد.

رنگ های طلا چه تفاوتی با یکدیگر دارند و چگونه ساخته می شوند؟

با تغییرات لازم در میزان درصد طلا و عناصر آلیاژی دیگر رنگ های متنوعی از طلا به دست می آید . آلیاژهایی که با طلای زرد استفاده می شوند، مس و نقره هستند. طلای رزگلد یا همان طلای مسی رنگ با ترکیب کردن طلا با مقادیر زیادی از مس ایجاد می شود، درحالی که طلای سبز حاصل مخلوط کردن طلا با مس، نقره و روی است. هنگام ایجاد طلای سفید، طلای خالص با مس، روی و نیکل و یا پالادیوم ترکیب می شود . درهرصورت با تغییرات لازم در میزان درصد طلا و عناصر آلیاژی دیگر رنگ های متنوعی از طلا به دست می آید. آلیاژ طلا و مس با 75 درصد طلا و 25 درصد مس به رنگ به رنگ زرد مایل به سرخ در سکه سازی کاربرد دارد.

رنگ های پرکاربرد طلا در صنعت طلا و جواهر کدام است؟

از زمان باستان، بیشتر از رنگ زرد برای ساخت طلا استفاده می شد. طلای سفید یک مکمل زیبا برای الماس بسیار سفید و روشن است. همچنین جواهرات طلای سفید با رادیوم فلزی براق که سفیدی و مقاومت طلا را افزایش می دهد، آبکاری می شود. گاهی اوقات، طلای سفید با پلاتین اشتباه گرفته می شود، باوجوداینکه فلزات کاملاً متفاوتی هستند. از تفاوت های بارز این دو فلز می توان به مقاومت طلای سفید و پلاتین در برابر خراش و سایه های سفید اشاره کرد.در ساخت برخی از طلا و جواهرات، طلای سفید و زرد در کنار هم زیبایی بیشتری به نمایش می گذارند و ظاهری زیبا و دورنگ ایجاد می کنند. همچنین می توانید برای مصنوعات طلا، قطعات طلای زرد، طلای سفید و رزگلد پیدا کنید.

طلای سفید (White gold)

رایج ترین آلیاژی که در جواهرسازی مورد استفاده قرار می گیرد، طلای سفید است. برای رسیدن به این رنگ، فلز طلا با فلزاتی همچون پالادیم یا نیکل آلیاژ می شود. البته این ترکیب همچنان سایه ای از زرد در خود دارد. برای اینکه طلا کامل سفید و درخشنده بشود، یک لایه رودیوم روی آن می کشند. ازآنجاکه برخی افراد به نیکل حساسیت دارند، به جای نیکل از پالادیوم (از گروه فلزات پلاتین) استفاده می شود. پلاتین از نیکل گران تر است اما احتمال اینکه واکنش های آلرژیک ایجاد کند کمتر است. اگر از پالادیوم در طلای سفید استفاده شود، دیگر نیازی به روکش رودیوم نیست زیرا پالادیوم نوعی رنگ خاکستری به طلا می دهد. معمولاً روکش رودیوم وقتی ساییده می شود طلا یه رنگ زرد کدر دیده می شود.

طلای سفید گاهی هم از ترکیب طلا با نیکل، مس و روی ساخته می شود. این فلزات رنگ سفید به طلا می دهند. قیمت طلای سفید با طلای زرد فرقی ندارد

طلای سیاه (Black gold)

طلای سیاه طلایی است که از یک لایه روکش روتنیوم (ruthenium) روی آن استفاده می کنند تا استحکام بیشتری پیدا کند. البته، فلز طلا را به روش های مختلفی می توان تیره و سیاه کرد. یکی از رایج ترین روش ها، استفاده از روکش رودیوم سیاه است. از دیگر راه ها این است که آلیاژ را تحت واکنش های شیمیایی گوناگون سیاه کنند. رنگ فلزات دیگری همچون کبالت، مس، تیتانیوم یا آهن را نیز می توان با حرارت دادن و اکسیده کردن سیاه کرد. روش دیگر برای ساخت طلای سیاه اکسیداسیون فلز و سپس اضافه کردن یک زنگار یا پاتینا به فلز است.

طلای سبز (Green gold)

این طلا از ترکیب نقره و طلا بدست می آید. در ترکیب این نوع طلا اصلاً مس وجود ندارد. طلای سبز غیرمعمول تر از رنگ های دیگر طلاست و اغلب از آن برای تکمیل طرح هایی که در طلا به کاررفته است استفاده می کنند. در برخی موارد (خیلی محدود) از کادیوم هم استفاده می کنند. رنگ سبز آلیاژ طلا خیلی شدید نیست و بیشتر، سایه ای از رنگ سبز دارد. امروزه خیلی ها از طلای سبز برای حلقه ازدواج استفاده می کنند. از آنجا که نقره به مرور زمان تیره می شود، طلای سبز که نقره در آن به کار رفته است، با گذشت زمان کمی تیره تر خواهد شد.

طلای بنفش (Purple gold)

برای بنفش کردن رنگ طلا، آلومینیوم، ایندیوم و طلای خالص (۷۸٫۴۹٪ طلا و بقیه آلومینیم) را با هم ترکیب می کنند. البته طلای بنفش به خاطر مواد تشکیل دهنده اش چندان سفت و محکم نیست و ممکن است راحت بشکند. به همین دلیل معمولاً از آن در طرح های پیچ درپیچ به همراه طلاهای محکم تر استفاده می کنند. طلای بنفش نسبت به طلاهای دیگر فانتزی تر است و هنوز آن طور که باید و شاید، به طلافروشی ها راه پیدا نکرده است. بااین حال ممکن است در برخی جواهرفروشی ها آن را پیدا کنید یا اینکه می توانید آن را سفارش بدهید. معمولاً در ساخت حلقه، گردنبند، سنجاق سینه و دستبند در کنار طلاهایی با رنگ دیگر به کار می رود.

طلای سفید چه فرقی با طلای زرد دارد؟