آشنایی با فرهنگ و جشن های مردمان جزیره قشم

اگر تا به حال آیین های محلی با قدمت صدها سال ندیده اید بهتر است به قشم سفر کنید! زیرا آداب و رسوم های محلی این منطقه به قوت سال ها پیش در این جزیره برگزار می شوند و شما می توانید این آداب و رسوم ها را از نزدیک ببینید. جالب است بدانید که مردم قشم قرن هاست که آیین های محلی خود را انجام می دهند و این موضوع یکی از دالیل مهم و جذاب برای افرادی که به قشم سفر می کنند، محسوب می شود. زیرا از این طریق هم می توانند با فرهنگ مردم این جزیره آشنا شوند و هم رسم های جالب را از نزدیک ببینند.

اصالت فرهنگی در قشم

اغلب مردم این منطقه بومی هستند و کمتر از سایر مناطق کشور تحت تاثیر دنیای مدرن قرار گرفته اند، البته این به معنای نبودن امکانات در این شهر نیست بلکه هتل ها، رستوران ها و مراکز خرید مدرن و بزرگ قشم از امکانات به روزی برخوردارند اما آنچه که از بین مردم نرفته است اصالتی به جا مانده از گذشتگان این سرزمین است که به خوبی بین مردم بومی دیده می شود. اگر به قشم سفر کنید و زمانی در آنجا اقامت داشته باشید این فرهنگ را در روزمرگی های مردم از پوشش گرفته تا خورد و خوراک و مراسم های سنتی خواهید دید؛ شاید این موضوع از موقعیت جغرافیایی جزیره نشات می گیرد چرا که دور تا دور آن را آب فراگرفته و همین نیز در اتحاد و همبستگی آن ها تاثیر گذاشته و ارتباط کمتر با مردم دیگر تاثیر پذیری آن را نسبت به فرهنگ امروزی کمتر کرده است؛ ارتباطات قوی فامیلی و قومی، مهمان نوازی و خونگرمی، بزرگداشت سنت های قدیمی و … همه از اصالت مردم این سرزمین است چیزی که متاسفانه در بسیاری از شهر های دیگر از بین رفته است.

جشن نخل و خرما

جنوب کشور عزیزمان ایران پر است از نخلستان های زیبا. بخشی از مردم قشم نیز درآمد خود را مدیون همین درختان سر به فلک کشیده زیبا هستند. یکی از پرطرفدارترین آداب و رسوم مردم جزیره قشم مربوط به جشن نخل و خرماست که طی آن، باغداران خرماهای تازه خود را به فروش می رسانند و محصولاتی را که از خرما تهیه می کنند (مانند شیره، سرکه، نان، بیسکوییت، رولت، مربا و …) را عرضه می کنند. محصولات دیگری مانند زنبیل، سبد، دمپایی، جارو و … نیز که از درخت نخل تهیه می شوند. در این جشن پیدا می شود. در جشن نخل و خرما که بخشی از فرهنگ مردم جزیره قشم را نشان می دهد، موسیقی های سنتی و بازی های متنوع اجرا می شود. اگر با تور قشم به این شهر سفر می کنید می توانید خرماهای تازه آلوستری، مصلی، مرداسنگ، شیخ کمالی و هلیلی را از مردم محلی به عنوان سوغات قشم خریداری نمایید.

جشن نوروز صیاد

قشم یکی از زیباترین جزایر ایران است که بیشترین درآمد و کسب و کار مردم آن از طریق دریا است و اکثر مردم از طریق ماهی گیری امرار معاش می کنند، از این رو بسیاری از مراسم سنتی آن ها نیز مربوط به دریا و آب می شود، یکی از این مراسم جشن نوروز صیاد است که هر سال در اول مرداد ماه برگزار می شود، در این روز هیچ یک از مردم ماهی گیری نمی کنند و از غذاهای دریایی نیز نمی خورند؛ اول مرداد ماه فصل سید کوسه و بسیاری از ماهی ها به پایان رسیده و مردم به شکرانه سالی که گذشت این روز را جشن می گیرند، تمام مردم لباس های رنگی می پوشند و به کنار دریا می روند، آن ها معتقد هستند آب دریا در این روز بیماری هایشان را شفا می دهد برای همین زنان و مردان کهنسال یا بیمار را به کنار آب میاورند و رویشان از آب دریا می پاشند حتی مردم لباس های کهنه خود را به دریا می اندازند تا نحسی از زندگی شان بیرون رود؛ همین طور بزرگان این سرزمین دعایی مخصوص نیز برای دام ها می خوانند، تا آن ها را در برابر گزند حیوانات وحشی مصون کنند. البته این دعا اسمی خاص دارد و تنها افرادی خاصی آن را بلد هستند. از دیگر آداب این روز استفاده از خاک سرخ رنگ برای تزئین درب خانه ها و همین طور حیوانات است که البته اعتقاد بر خوش یمنی آن دارند؛ همچنین آداب و مراسمی توسط چندین نفر با لباس های خاص اجرا می شود.

جشن زنبیل گردانی

یکی دیگر از آداب و رسوم مردم قشم،مراسم زنبیل گردانی بوده که برای کودکان بالای دو سال است. در جزیره ی قشم اگر کودکان تا بعد از دو سالگی نتواند راه بروند برای خانواده ناراحت کننده است و از این رو به مراسم زنبیل گردانی روی می آورند. کودکان در زنبیل هایی که از جنس برگ و چوب درخت خرما تهیه شده است، قرار می گیرند. بزرگ ترها و بچه های همسایه زنبیل را در دست گرفته و شعرهای سنتی مخصوص را می خوانند. مردم قشم اعتقاد دارند که این اشعار باعث می شود کودکان بتوانند به زودی راه بروند.

جشن آیین زار

درباره آیین زار در هرمزگان قبلا در یکی از وبلاگ هایمان به صورت مفصل صحبت کرده ایم. در فرهنگ بومی مردم جزیره قشم و استان هرمزگان، بادهای سحرآمیزی وجود دارد که می تواند آ ن ها را جادو یا بیمار کند. طبق اعتقادات این مردم، اگر کسی بیماری لاعلاجی داشته باشد، حتما برخوردی با بادهای زار داشته است و برای درمان باید جنی که بر او نفوذ کرده را طبق یک مراسم بیرون آورند. افرادی که توانسته اند بر باد زار فائق شوند، بابا زار یا ماما زار نام دارند و مراسمی برای بیرون آوردن باد زار از بدن افراد مبتلا برگزار می کنند. پیش از اجرای مراسم باید افرادی با چوبی از جنس خیزران در آبادی ها بگردند و اهالی را از برگزاری مراسم زار آگاه کنند. مردم برای شرکت در این مراسم، باید لباس های تمیز بپوشند و عطر بزنند. این مراسم که اغلب در روزهای چهارشنبه برگزار می شود و طی آن ماما زار یا بابازار یک دهل را در دست گرفته و آن را می نوازند. شرکت کنندگان در آیین زار، نه سلام می کنند و نه هیچ صحبتی خواهند کرد. در نهایت موی بز در مراسم آتش زده می شود، تا جن از بدن بیمار بیرون بیاید. خواندن آواز و نواختن آهگ زار، نقطه پایانی مراسم است.

جشن مولودی خوانی

در بین آداب و رسوم مردم قشم انواع مراسم های مذهبی برخواسته از اسلام، دین اصلی اهالی مردم قشم، هم به چشم می خورد. مراسم مولودی خوانی از جمله مراسم های مذهبی منطقه است که ۴ بار در سال برگزار می شود. تاریخ های مولودی خوانی عبارتند از: معراج پیامبر ( ۲۷ رجب )، عید فطر، عید قربان و ولادت حضرت محمد. ۴ موعد مولودی خوانی بعد از نماز عشا در تمامی مساجد برگزار می شوند. این مراسم بین ساعات ۸ شب الی ۱۱ شب بوده و مدیریت آن به عهده ی یک مولودی خوان است. در این بین کودکان، بزرگسال ها و مسن ها، خانم ها و آقایان با مولودی خوان همراهی کرده و شمع روشن می کنند و در مسجد گلاب می پاشند. جالب است بدانید عید قربان عملا مهم ترین و حتی مهم تر از عید نوروز است. اهالی قشم در عید قربان، به مزار رفتگان خود می روند، اگر با کسی قهر هستند آشتی می کنند و سه روز را به دید و بازدیدهای فامیلی مانند نوروز می پردازند.

جشن قبله دعا

یکی دیگر از رسم های مردم این جزیره جشن قبله دعا است که باز هم به آب مربوط می شود، زمانی که باران در این سرزمین کم می شود و چاه ها و قنات ها رو به خشکی می روند مردم برای درخواست باران و دعا کردن به نزدیکی درخت کُنار خاصی در جزیره می روند که از قدیم تا کنون محل تجمع مردم در زمان دعای باران بوده است؛ مردم اعتقاد دارند در طول مراسم نباید پشت به درخت بایستند، همین طور هنگام دعا خواندن غذا می پزند و آن را بین فقرا تقسیم می کنند و حتی مقداری از آن غذا را نیز پای درخت می ریزند تا حیوانات هم سهمی از آن داشته باشند؛ علاوه بر این درخت کُنار معروف، روستایی دیگر به نام کابلی در منطقه غرب و همین طور روستایی در جنوب قشم وجود دارد که عده ای دیگر از مردم برای دعای باران به این مناطق می روند؛ این مراسم دعا معمولا در چند شب برگزار می شود و وعده های مختلفی به فقرا نذری داده می شود.

جشن میگو

به عنوان یک جزیره ی جنوبی بدیهی است انتظار جشن هایی با مضمون دریا، مانند جشن میگو را از آداب و رسوم مردم قشم داشته باشیم. جشن میگو نیز مانند جشن نوروز صیاد هدفی به جز شکرگزاری و قدردانی ندارد. در قشم نزديک به 1500 نفر صياد با لنج هاى صيادى و قايق هاى جمع آورى به کار صيد ميگو اشتغال دارند. صيد ميگو در قشم به طور عمده توسط صيادان منطقه چاهو، درگهان، سيريک و تولا صورت مى گيرد.جشن ميگو، هرسال در پايان فصل صيد انجام مى شود که با مراسم بومى سنتى خود در عمل، نوعى ابراز شکرگزارى از اين نعمت خدادادى است.

آداب عروسی

همه چیز از زمانی شروع می شود که یکی از بزرگان خانواده پسر «برای دختر» نزد خانواده وی می رود. پس از چند روز که پاسخ مثبت خانواده عروس اعلام می شود، بزرگان خانواده داماد با حلقه ی انگشتری به همراه ساعت و طلا به خانه عروس می روند. در همین روز درباره مهریه و تعداد لباس های عروس توافق می شود. برخلاف آنچه در بیشتر نقاط ایران جریان دارد، مهریه به صورت نقدی تعیین می شود و البته مشابه بسیاری مناطق دیگر ایران مبادله نمی شود. غیرازاین باید تعدادی لباس بومی برای عروس حاضر شود که بسته به میزان توانایی مالی خانواده ها از ۸ تا ۲۵ دست متفاوت است.

• حنابندان: دو روز قبل از عروسی بر روی دست وپاهای عروس حنا گذاشته می شود. تمام دست عروس از نوک ناخن تا شانه و کل پاها با نقش حنا پوشیده می شود. از این زمان عروس در حجاب می رود و دیگر به جز افراد خیلی نزدیک کسی او را نمی بیند.
• عروسی: عروس همچنان در پس پرده پنهان است، اما سایرین برای عروسی حاضر می شوند. معمولاً کسی برای ناهار دعوت نمی شود اما ناهار عروسی که معمولاً هواری است (نوعی غذای محلی) بین همسایگان و فامیل پخش می شود. بااینکه خانواده عروس و داماد هرکدام به صورت جداگانه و در محل، روستا یا شهر خودشان مراسم را برگزار می کنند، کلیه هزینه ها بر عهده داماد است.علاوه بر تدارکات مهمانی، خانواده عروس باید کار مهمی را هم تا روز عروسی انجام دهند که آماده کردن حجله است. حجله درواقع یکی از اتاق های خانه عروس است که برای اقامت عروس و داماد تا زمانی که در خانه پدر و مادر عروس هستند، تجهیز و تزئین می شود. برخلاف بیشتر نقاط ایران، در شب عروسی داماد به خانه عروس می رود و ممکن است عروس و داماد برای مدت ها در آنجا ساکن باشند.

سخن آخر

یکی از جذابیت های سفر به جزیره عجیب و زیبای قشم آشنایی با فرهنگ و آداب رسوم مردم قشم است؛ چیزی فراتر از سنت های مرسوم مردم، چرا که از تاریخ و فرهنگی غنی می آید و قدمت طولانی دارد؛ آنچه که قشم را جزیره ای با عجایب هفتگانه و جذاب به جهانیان معرفی کرده است، علاوه بر آثار طبیعی منحصر به فرد و جاذبه های دیدنی آن، تاریخ و فرهنگی قدیمی قشم است که به خوبی در بین بومیان آن حفظ شده است.

آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم نیجریه