آشنایی با فرش های ماشینی گل برجسته

یکی از انواع فرش هایی که در ایران و جهان طرفداران زیادی دارد، فرش نقش برجسته یا همان فرش گل برجسته است. شیوه بافتن این فرش ها به گونه ای است که در قسمت هایی که بافنده مایل بوده توجه بیشتری به آن بشود، ضخامت فرش بیشتر است و به همین دلیل بهتر دیده می شود؛ قرار گرفتن برجستگی ها و قسمت های مسطح فرش در کنار هم همان کاری را می کند که سایه و روشن در نقاشی آن را به عهده دارد.

تاریخچه فرش نقش برجسته

اولین جرقه های تولید فرش گل برجسته در شهر اصفهان و به دستان استاد علی خدادادی خورد. علی خدادای در سال ۱۳۵۶ شروع به بافتن این نوع از فرش کرد و نتیجه تلاش حدودا ده ساله این هنرمند اصفهانی فرشی شد که با نام بوستان شناخته می شود. فرش بوستان و آثار دیگر هنرمندان کشورمان تولیدکنندگان فرش ماشینی را وادار کرد که به سراغ تولید انبوه این نوع از فرش بروند و به این شکل فرش گل برجسته وارد عرصه فرش بافی شد.

ویژگی فرش گل برجسته

شاید تصور بر این باشد که فرشهای گل برجسته ماشین آلات مخصوص به خود را دارند اما باید بدانیم که چنین تصوری غلط است و تفاوت فرش های گل برجسته با نوع ساده آن در نخ خاب بکار گرفته شده در بافت است . در بافت فرش گل برجسته از دو نوع نخ خاب با نام های آکریلیک هیت ست و هایبالک هیت ست استفاده شده است و قرار گرفتن این دو نوع نخ به علت ویژگی های متفاوتی که دارند در مرحله پرداخت موجب بوجود آمدن پشتی و بلندی در سطح فرش خواهد شد . تفاوتی بین تولیدات فرشهای 6 متر گل برجسته ، 9 متر گل برجسته و 12 متر گل برجسته با انواع ساده وجود ندارد و تفاوت اصلی به مرحله آهار مربوط می شود.

فرشهای گل برجسته به علت شانه و تراکم بالایی که دارند نازک بوده و در قسمت های برجسته ضخامتی حدود ۷ تا ۹ میلی متر دارند که کمتر از بافته های 700 یا 500 شانه است . به دلیل اینکه اکثر مشتریان فرشهای گل برجسته محصول انتخابی را صرفا برای زیباسازی دکور و استفاده در قیمت پذیرایی خریداری می کنند ، به قطر و ضخامت فرش کمتر از زیبایی اهمیت می دهند .
طرح هایی که در فرشهای گل برجسته استفاده می شود شامل انواع طرح های سنتی ، مدرن و تلفیقی از این دو نوع سبک خواهد بود اما مشتریان سبک های سنتی به علت زیبایی و اصالت طرح بیشتر از طرح های مدرن و فانتزی هستند . انواع نقوش اسلیمی، بوته جقه ، افشان ، خطوط و غیره از جمله طرح های پرفروش محسوب می شوند .

بطور کلی می توان ویژگیهای فرشهای گل برجسته را به صورت موردی این چنین بیان کرد
جدیدترین محصول گل برجسته موجود در بازار فروش دنیا ، فرش گل برجسته 1200 شانه هایبالک هیت ست شده تولید ایران است .
هایبالک نام دیگر فرشهای گل برجسته است که تفاوت ارتفاع قسمت های برجسته و فرورفته در آن حدود یک میلی متر است .
همین کوتاهی وبلندی برخی بافت ها هست که موجب تمایز محصول با سایر فرشها شده و در شانه و تراکم بالا جلوه خاصی دارد .
بهترین عنصر زیبا ساز منازل در کنار تابلو فرشها ، فرشهای گل برجسته با طرح و رنگی هماهنگ با دکوراسیون است .

دستگاه تولید این محصولات همان ماشین بافت وندوایل HCI است که انواع دیگر فرش ماشینی 1200 شانه را هم تولید می کند دستگاهی پیشرفته و مردن که برای بافت محصولاتی با تراکم 3600 مورد استفاده قرار می گیرد . فرش های گل برجسته از الیاف هیت ست شده ، تهیه شده اند که الیاف در فرایند هیت ست خاصیت ضد حساسیت ، مقاومت در برابر حرارت و شست و شو ، درخشندگی و غیره به خود می گیرند . فرش ماشینی سه بعدی یا گل برجسته قطعا بی نظیرترین هنر در فرش دستبافت است. تفاوت فرش دستبافت سه بعدی با فرشهای دستبافت ساده در نحوه چله کشی آن ست . هنرمندان کشور توانسته اند با تغییر ساختار هندسی دار قالی و ایجاد خلاقیت در این زمینه تحولی زیبا خلق نمایند. جهت ایجاد طرح سه بعدی خبرگان این حرفه علاوه بر حفظ حالت سنتی دار و چله کشی قالی با ادغام، ایجاد تغییرات و استفاده از 5 دار چله کشی با در نظر گرفتن زوایای مناسب و محاسبات دقیق ریاضی نسبت به بنای یک چله کشی متحد اقدام می نمایند .

فرش گل برجسته چگونه بافته می شود؟

چیزی که فرش ایرانی را از بسیاری از فرش های جهان متمایز می کند، توانایی و خلاقیت منحصر به فرد فرش بافان ایرانی است. هنرمندان کشورمان که در زمینه فرش فعالیت می کنند توانسته اند با ابتکارهای مختلف در چله کشی و استفاده از ساختارهای هندسی متفاوت در دار قالی، فرش گل برجسته دستباف ببافند.
کارخانه های فرش ماشینی نیز برای اینکه بتوانند به تولید انبوه فرش گل برجسته برسند از دستگاه های خاصی استفاده نمی کنند؛ بلکه از طریق استفاده از الیاف متفاوت به این تفاوت سطح می رسند و فرش ماشینی گل برجسته را به بازار عرضه می کنند.

ماشین های بافت فرش گل برجسته تفاوت چندانی با سایر ماشین های تولید فرش ندارند اما برجستگی گل ها به دلیل استفاده از نوع نخ خاب خواهد بود برای ایجاد برجستگی در بافت از چند نوع نخ آکریلیک و هایبالک استفاده می شود تا ایجاد برجستگی و فرو رفتگی نماید . پس از خروج فرش از ماشین هیچ برجستگی در آن مشاهده نمی شود و برای ایجاد تغییرات به مرحله آهار یا پردازش می رود. در قسمت آهار فرش حرارت دیده و نخ هایبالک به کار رفته در بافت براثر حرارت و ذوب شدن سطحی فرورفته ایجاد می کنند . بدین صورت هر رنگ ، بافت و گلی که با نخ هایبالک بافته شده باشد قسمت فرورفته را تشکیل خواهد داد . ابعاد ۶ ، ۹ و ۱۲ متر به عنوان حد استاندارد برای تولید این نوع محصول شناخته شده است و بیشتر در قالب ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ شانه و با تراکم ۳۰۰۰ و ۳۶۰۰ بافته می شوند .

فرآیند تولید فرش گل برجسته

در بافت یک قالی ماشینی همیشه آن چیزی که بیشترین اهمیت را دارد، حجم نخ است. به همین علت استفاده از ۲الی۳ نخ با تعداد ۸تا۱۰ رنگ یک قالی از جنس های بالک، باعث می شود که در مرحله ی آهارزنی، قسمت هایی که های بالک در آن به کار رفته با عبور از غلطک‍ های داغ از روی آن ها، فرآیندی مثل آب شدن انجام شود.

نخ ها کمی منقبض تر و جمع شده شوند، پایین رفته و در نتیجه باعث شود فرش ماشینی نقش برجسته به وجود آید. به عبارت دیگر قالی وقتی از دستگاه بافندگی خارج می شود صاف و بدون برجستگی است. این برجستگی در نقوش قالی زمانی اتفاق می افتد که از حوضچه های آهار عبور کرده و کاملا خیس می شوند.

همچنین پیش از خیس شدن، چسب های مخصوصی به پشت قالی می زنند. بعد از انجام این مراحل، قالی از روی غلطک های داغی عبور کرده و در این مرحله، قسمت هایی که نخ های بلاک بافته شده اند به خاطر حرارت ناشی از خشک کن منقبض می شوند. درحالی که مقاومت دیگر نخ های به کاررفته در بافت فرش، نسبت به نخ های بلاک مقاومت است و به همان شکل اولیه باقی می مانند، این نخ در بافت پایین می رود و فرش نقش برجسته یا گل برجسته تولید می شود.

طرح های فرش گل برجسته

طرح های فرش ماشینی گل برجسته در عین تنوع رنگ و زیبایی که دارند شامل انواع طرح های سنتی ، مدرن و تلفیقی از این دو سبک هستند. نقوش اسلیمی، بته جقه، افشان، خطوط و… ازجمله طرح های پرفروش سنتی هستند. با وجود اینکه دو طرح مدرن و تلفیقی فرش گل برجسته نیز در بازار یافت می شود؛ اما به دلیل اصالت و زیبایی در رقابت میان سه طرح سنتی، مدرن و تلفیقی، پیروزی و آمار خرید بیشتر برای فرش با طرح های سنتی است. طرح های شلوغ و فانتزی با طرف دارهای کمتری در بازار روبه رواند.

مزایای فرش های ماشینی گل برجسته

• مهم ترین مزیت فرش گل برجسته، زیبایی و ظرافت بی نهایت آن است. فرش های گل برجسته به حدی چشم نوازند که از آن ها به عنوان تابلو فرش استفاده می شود.
• هم فرش های دستباف و هم فرش های ماشینی گل برجسته، تراکم زیادی دارند و به همین دلیل لطافتشان بیشتر از فرش های کم تراکم است. معمولا فرش ماشینی گل برجسته ۱۲۰۰ شانه است که باعث می شود شباهت زیادی با فرش های دستباف گل برجسته داشته باشند.
• مثل اکثر انواع فرش های دستباف ایرانی، الیاف به کار رفته در این فرش ها بسیار با کیفیت هستند و در اثر شست و شو و در طول زمان ظاهرشان را از دست نمی دهند.
• استفاده از الیاف مختلف و باز بودن دست طراح در ایده پردازی برای این فرش ها باعث شده که تنوع فرش ماشینی گل برجسته بسیار زیاد باشد. غیر ممکن است که به دنبال رنگ، طرح و اندازه ای از این نوع فرش ها بروید و نتوانید محصول مورد نظرتان را با قیمت مناسب پیدا کنید.

معایب فرش های ماشینی گل برجسته

• قیمت این نوع از فرش بسیار بالاست و به همین دلیل نیاز به نگهداری و مراقبت ویژه دارد. این موضوع باعث می شود نتوانید در جاهای پر رفت و آمد از آن استفاده کنید و مجبور خواهید بود فرش را در جایی پهن کنید که مورد استفاده روزمره قرار نگیرد.
• به علت استقبال زیاد افراد از این نوع فرش، شرکت های مختلف به عرضه این محصول پرداخته اند و بعضی از آن ها برای پایین نگه داشتن قیمت، از الیاف نامرغوب استفاده می کنند. برای همین اگر در موقع خرید فرش دقت کافی را به خرج ندهید و یا تخصصی در شناختن فرش با کیفیت و بی کیفیت نداشته باشید، ممکن است فرشی بخرید که بعد از شست و شوی اول، برجستگی گل هایش از بین برود و زشت شود.
• اگر جنس الیاف فرش خوب نباشد، تمیز کردن قسمت های برجسته فرش بسیار سخت می شود و در آن گرد و خاک و آشغال باقی می ماند. پس یا باید مطمئن شوید فرشی که می خرید از الیاف باکیفیت ساخته شده و یا باید زمان زیادی را صرف تمیز کردن آن بکنید.
  با فرش بلژیکی (شنل) آشنا شوید