استان آذربایجان غربی در شمال غربی ایران و در مرز ترکیه قرار دارد. این استان در منطقه ای کوهستانی واقع شده است و قدمت آن به دوره پیش از اسلام بازمی شود. شهرستان ارومیه در جلگه ای در کنار دریاچه لاجوردی ارومیه قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان سلماس، از جنوب به شهرستان نقده، از شرق به دریاچه ارومیه و از غرب به مرز ترکیه محدود است. کرانه غربی دریاچه ارومیه را در قدیم «گیلزان» می نامیدند. اطراف این شهر زیبا تا کیلومترها پوشیده از باغات انگور و سیب و کشتزارها است. دریاچه ارومیه در شرق و دریاچه مارمیشو در غرب این شهر قرار دارد. این شهر به علت آب و هوای معتدل و داشتن مناظر زیبا، یکی از شهرهای گردشگری و زیبای ایران محسوب می شود. ما در این بخش از ساعد نیوز به غذاهای محلی آذربایجان غربی می پردازیم و به سراغ غذاهای سنتی ارومیه می رویم. شما را با انواع غذاهای ارومیه ای آشنا می کنیم، شاید رنگ و لعاب این غذاها شما را وسوسه کند که یا آن ها را امتحان کنید و یا خودتان دست به کار شوید و شروع به پخت و پز کنید. با ما همراه باشید.
گوزلمه
یکی از غذاهایی که در ارومیه طبخ می شود و بسیار ساده و بسیار خوشمزه است، گوزلمه است. «گوزلمه» در زبان ترکی به معنی «منتظر نشو» است، یعنی مدت زمان زیادی برای آماده شدن این غذا نیاز نیست و خیلی زود آماده می شود. برای تهیه ی این غذا تخم مرغ ها را سرخ می کنیم، سپس ماست را در تابه ای دیگر به همراه آب به مدت ۵ دقیقه هم می زنیم. سپس در کاسه ای تخم مرغ و ماست را ریخته و به آن سیر اضافه کرده و در نهایت نوش جان می کنیم.
سوپ بلغور (یارما شورباسی)
در منطقه ی آذربایجان شوربا یکی از اصیل ترین غذاها محسوب می شود و مردم آذربایجان غربی، به خصوص ارومیه هنوز هم این غذا را می پزند. این غذا از پیاز، سیب زمینی، لوبیا قرمز، بلغور، گوجه فرنگی، نخود و مرزه تهیه می شود و طعم بسیار خوشمزه ای دارد.
ارومیه خورش
ارومیه خورش یکی از معروف ترین و خوشمزه ترین خوراک های ارومیه و آذربایجان غربی است. امروزه هم تمامی کدبانوهای این استان، ارومیه خورش را در برنامه ی غذایی خود جای می دهند. ارومیه خورش از گوشت، لوبیا چیتی، پیاز، بادمجان، گوجه فرنگی، غوره و ادویه جات تهیه می شود و طعم خاص خود را دارد.
شورجه ارومیه
شورجه یکی از خوشمزه ترین خوراک های ارومیه است، غذایی که اهالی این شهر هم به عنوان پیش غذا و هم به عنوان غذای اصلی آن را سرو می کنند. مواد اولیه برای پخت این غذا ماست سفت، تخم مرغ، پیاز داغ، گوشت و نشاسته ذرت است که می توانید آن را هم با برنج و هم بدون برنج میل کنید. شورجه غذای محلی خوشمزه و حاوی انواع ویتامین هاست که از نظر محققان طب سنتی در کنترل چربی، کلسترول خون، تقویت دندان و استخوان بسیار مفید است.
آش کلم (یرتخلی یا تورشولی آش)
در خطه ی آذربایجان انواع آش ها پخته می شود و طرفداران خیلی زیادی هم دارد. از آش های معروف ارومیه می توان به آش کلم اشاره کرد که به دو صورت پخته می شود: یکی با سماق و دیگری با آبغوره. در این آش از بلغور، برنج، پیاز، کلم برگ، رب گوجه فرنگی، نعناع خشک و طبق ذائقه سماق یا آبغوره استفاده می کنند.
آش دوغ
آش دوغ در این استان از قدیم الایام طبخ می شده است. اهالی ارومیه و دیگر شهرهای آذربایجان غربی برای طبخ این آش از نخود، تره، جعفری، شوید، برنج، دوغ و سیر استفاده می کنند. اَیران آشی طعم بسیار لذیذی دارد و در آن از مقدار زیادی سیر استفاده می شود که براساس ذائقه می توانید مقدار آن را کم یا زیاد کنید.
یتیمچه
یتیمچه از آن غذاهایی است که در نقاط مختلف کشور طبخ می شود و به دلیل نبود گوشت به آن یتیمچه می گویند. در آذربایجان غربی برای طبخ این غذا از بادمجان، گوجه فرنگی، پیاز، سیر، فلفل دلمه ای، ادویه (نمک، فلفل، زردچوبه) و برای مقوی تر شدن غذا از گوشت استفاده می کنند. در برخی از نقاط مثل نیشابور نخود و عدس هم در این غذا می ریزند. غذای محلی یتیمچه جزو غذاهایی ست که با نان سرو می شود. در کنار این غذای دلچسب می توانید از دوغ محلی یا ماست رقیق شده با سیر استفاده کنید.
کوفته مرغ
اهالی این استان کوفته ی مرغ را با استفاده از گوشت فیله ی مرغ، لپه، ادویه، تخم مرغ، سبزی (مرزه و تره)، گردو، پیازداغ و آرد طبخ می کنند که طعم بسیار خوشمزه ای دارد.
گیزاتما
گیزاتما غذایی است که طبخ آن بسیار ساده است؛ در پخت گیزاتما از بادمجان، کدو، سیب زمینی، سیر و گوجه فرنگی استفاده می شود، در تهیه این غذا برخی هویج را نیز اضافه می کنند؛ برای پخت تمامی مواد را سرخ کرده و سپس در سس با هم ترکیب می کنند. می توانید این غذای ساده را با سیر له شده و ماست رقیق شده نوش جان کنید. در زبان ترکی گیزاتما به معنی سرخ کردنی است.
دلمه برگ مو (یارپاخ دولماسه)
آذری ها بهترین نوع دلمه برگ مو را طبخ می کنند، مواد اولیه این دلمه برنج، برگ مو، لپه، گوشت، تره، انواع سبزی های معطر و ادویه جات است. استفاده کردن از چند نوع سبزی که به صورت خود رو در اطراف شهرهای ارومیه می روید، عطر و مزه این دلمه را بسیار لذیذ و دل چسب کرده است.
گشنیز کباب
یکی از کباب های محلی و سنتی ارومیه گشنیز کباب است که در اصل یک نوع کوفته سنتی آذری محسوب می شود. این کباب از سبزی مخصوص این کوفته که بیشتر آن گشنیز است به همراه گوشت چرخ کرده، پیاز، لپه، تخم مرغ و لیموی خشک تشکیل شده است. لپه ها را دو ساعتی خیس کنید، بعد آن ها را به همراه گوشت چرخ کرده تفت بدهید و با اضافه کردن زردچوبه و سایر ادویه های مورد نظر، مایه کوفته را آماده کنید و در مرحله آخر گشنیز را به آن اضافه کنید. خوب که تفت خوردند، دو تخم مرغ در آن بشکنید و به خوبی هم بزنید. مایه حاضر است، کم کم از آن بردارید و به اندازه گردو، قلقلی کرده و دوباره در تابه سرخ کنید.
یرالما کبابی (یئر آلما کبابی، سیب زمینی تنوری)
یرالما کبابی یا سیب زمینی تنوری از ساندویچ های محلی خوشمزه شهر ارومیه است که از دیرباز در میان مردم این شهر شهرت داشته و غذایی بسیار سالم و کامل به شمار می رود. این غذای دل چسب به همراه نان سنگک برشته در تنور پخته شده و همراه با سبزیجات و دوغ محلی سرو می شود. یرالما کبابی قیمت مناسبی دارد و تمام اقشار مختلف مردم می توانند طعم آن را بچشند.
دلمه کلم
دلمه کلم هم مانند دلمه برگ مو یکی از معروف ترین غذاهای خطه آذربایجان است. دلمه کلم ارومیه طعم لذیذی دارد و برای تهیه آن از کلم، گوشت چرخ کرده، برنج، لپه، سماق، آب غوره یا سرکه، سبزی (جعفری، نعنا، ترخون و...) و ادویه های مختلف استفاده می کنند. در شهر ارومیه هر چه دلمه ها کوچک تر باشند، نشان از سلیقه و هنر کدبانو است. براساس ذائقه تان می توانید از آب سماق، سرکه و شیره انگور استفاده کنید.
گندله قوورماسی (خوراک تره کوهی)
گندله نوعی سبزی کوهی ست که در فصل بهار در خطه آذربایجان می روید. این سبزی که به آن تره کوهی نیز می گویند در طبخ آش یا نیمرو مورد استفاده قرار می گیرد. برای تهیه خوراک تره کوهی، پیاز نگینی را با کمی روغن، ادویه، رب گوجه فرنگی تفت می دهیم و به آن تخم مرغ اضافه می کنیم، در آخر تره کوهی را به آن می افزاییم.
همان گونه که در ابتدای این مطلب اشاره شد غذاهای خطه آذربایجان رنگ و لعاب و طعمی بی نظیر دارند و معمولا جوابگوی ذائقه های متفاوت است.
آشنایی با غذاهای سنتی تبریز
