تعریف شعبده
شعبده عبارت است از عمل سرگرم كنندهاى كه زیركانه و با حركات بسیار تند دست انجام مىگیرد و موجب فریب و شگفتى بیننده مىشود. در حقیقت شعبده باز، كارهاى عادى و متعارف را با تردستی و سرعت زیاد، غیر متعارف و شگفت انگیز جلوه مىدهد و از این طریق ذهن بیننده را به خود مشغول كرده، او را در برابر امرى شگفت قرار مىدهد. بنابر این، شعبده پدیدار شدن چیزى با اسباب عادى و متعارف است؛
اما از آنجا كه با سرعت بسیار بالایى انجام مىگیرد، بیننده تصور مىكند، بدون سبب عادى پدید آمده است؛ از این رو، شگفت زده مى شوند.
فرق شعبده با سحر
بنابر این تعریف، آنچه با شعبده پدیدار مىگردد، امرى واقعی است نه خیالی؛ برخلاف سحر كه بسیارى از فقها آن را خیالى محض مىدانند
برخى، شعبده را مرادف معناى سحر دانسته و گفتهاند: شعبده عملیات تأثیر گذار بر قوه خیال است و شعبده باز با تصرف در مخيّله فرد، انواع شكلها و صورتهاى خیالى را در آن ایجاد نموده و در مرحله بعد با قوه نفسانی خود آن اشكال را در فضایى حسّى به بینندگان منتقل مىكند؛ به گونهاى كه آنان، آنها را امرى واقعى مىبینند؛ در حالى كه حقیقت آنها نمود است نه بود.
بر اساس این تعریف، تردستی مصداق شعبده نخواهد بود. از احكام عنوان یاد شده در باب تجارت سخن گفتهاند.
حکم شعبده بازی و تردستی:
آيات عظام امام، فاضل و نورى: شعبده بازى و تردستى حرام است.
آيه اللّه صافى: شعبده بازى عبارت است از اين كه شعبده باز غير واقع را بسبب سرعت حركات بصورت واقع نشان مىدهد و اين عمل شرعاً حرام است.
آيه اللّه خامنه اى: شعبده بازى حرام است؛ ولى بازى هايى كه در آن سرعت حركت و تردستى وجود دارد (و به عنوان نمايش و سرگرمى انجام مى گيرد) و شعبده محسوب نمى شود، اشكال ندارد.
آيات عظام تبريزى، سيستانى و وحيد: شعبده بازى، اگر عنوان حرامى بر آن مترتب شود، مانند ضرر رساندن به مؤمن، حرام است.
آيه اللّه مكارم: بازى هايى كه به عنوان نمايش و سرگرمى و تفريح انجام مى گيرد و هدفى جز تردستى و زرنگى شخص را به دنبال ندارد، جايز است؛ ولى اگر براى اغفال مردم باشد، نوعى از سحر محسوب مى شود و حرام است.
آيه اللّه بهجت: تمام اقسام شعبده بازى حرام است؛ مگر آنكه نفس كار جايز و از لهو خارج و داراى غرض عقلايى و مشروع باشد.
حکم اشتغال از طریق شعبده بازی
پرسش :شعبده بازى را به عنوان کسب قرار دادن چه حکمى دارد؟ آیا شرکت در مجلس یا محفلى که در آن جا شعبده بازى مى شود اشکال دارد؟
آيه اللّه مکارم شیرازی:
پاسخ :بازی هایى که به عنوان نمایش و سرگرمى و تفریح در بعضى مجالس مشاهده مى شود که تردستى و زرنگى شخص را نشان مى دهد و غرضى جز آن در کار نیست اشکالى ندارد. امّا اگر براى اغفال مردم باشد نوعى از سحر است که کسب آن حرام و حضور در آن مجلس هم حرام است.
آيا در آمدى كه از راه شعبده بازى به دست مى آيد، حلال است؟
همه مراجع (به جز تبريزى): درآمدى كه از راه شعبده بازى به دست مى آيد، حكم بازى آن را دارد.
آيه اللّه تبريزى: خير، درآمدى كه از راه شعبده بازى به دست مى آيد، اكل مال به باطل محسوب مى شود (و حرام است).
یادگرفتن و یاددادن و دیدن شعبده و اقدام به بازیهایی که همراه با تردستی هستند، چه حکمی دارد؟
یاددادن و یادگرفتن شعبده ای که از انواع سحر باشد، حرام است، ولی بازیهایی که همراه با سرعت حرکت و تردستی هستند و از انواع سحر محسوب نمی شوند، اشکال ندارد. (آیت الله العظمی خامنه ای)
تماشاى شعبده
شركت در مجالس عروسى كه در ضمن آن عده اى شعبده بازى مى كنند، چيست؟ آيا مشاهده آن جايز است؟
آيات عظام امام، فاضل و نورى: شركت در اين گونه مجالس (كه داراى غرض عقلايى است) حرام نيست و اگر در وسط مجلس شعبده بازى انجام گيرد، اگر مشاهده آن باعث تأييد گناه كار شود، جايز نيست و بايد مجلس را ترك كند.
آيات عظام تبريزى، سيستانى و وحيد: اگر عنوان حرامى بر آن مترتب نشود، مانند ضرر رساندن به مؤمن، مشاهده آن اشكال ندارد.
آيات عظام بهجت، خامنه اى و مكارم: شركت در اين گونه مجالس حرام نيست و اگر در وسط مجلس شعبده بازى از نوع حرام آن انجام گيرد، اگر مشاهده آن باعث تأييد گناه كار شود، جايز نيست و بايد مجلس را ترك كند.
آيه اللّه صافى: شركت در اين گونه مجالس حرام نيست و اگر در وسط مجلس شعبده بازى انجام گيرد، اگر مشاهده آن باعث تأييد گناه كار شود، جايز نيست و بايد مجلس را ترك كند.
آشنایی با حکم شرعی پختن یا سرخ کردن کشمش
