هنر، راهی مستقیم برای خلاقیت و نوآوری است. هنرمند می تواند با آثار هنری زیبایی که خلق می کند، منظور و هدف خود را به خوبی بیان کند. البته در مورد برخی آثار، اگر دید هنری درست و کاملی نداشته باشیم، نمی توان منظور هنرمند را به خوبی درک کرد. هنر، در اصل آزادی بیان عقاید از طریق هر وسیله ارتباطی موجود است. هنرمند برای دستیابی به رضایت روحی و معنوی دست به خلق اثر می زند و به آن زبان گویای بدون کلام می بخشد. هر شکلی از هنر، زیبایی منحصر به فرد خود را دارد. بسیاری از هنرهای موجود در دنیا، در طول تاریخ تغییر ماهیت داده اند و به شکل امروزی خود رسیده اند. در دنیای رنگارنگ هنر، یکی از شاخه های آن آزادی عمل بیشتری به هنرمند برای خلق آنچه می خواهد، می دهد. این شکل از هنر تا حدی با بقیه هنرهای تجسمی متفاوت است. این هنر کلاژ نام دارد. کلاژ، تکه چسبانی، هنر چسباندن مواد بی مصرف همچون کاغذ و روزنامه یا پارچه در کنار یکدیگر و خلق یک اثر است. با کاغذ، چسب و چوب و … می توان آثار متفاوتی در سبک کلاژ به وجود آورد. کلاژ از سال های بسیار دور میان هنرمندان رواج دارد و در واقع یک نوع تکنیک هنری است و به ذات یک هنر مجزا به شمار نمی رود.
روش کلاژ
این واژه به معنای چسبانیدن و شیوه ای است که در آن برای رنگ گذاری از بریده های کاغذهای رنگی، پارچه، روزنامه، مقواهای رنگی و موارد مشابه آن استفاده می شود. در کارهای چاپی، مانند تصویرسازی برای کتاب های کودک که به این شیوه صورت می پذیرد. اگر ضخامت اثر اندکی زیاد شود به طور مستقیم قابل چاپ و همچنین قرار گرفتن در دستگاه اسکنر نیست، بهتر است یک اسلاید بزرگ از تصویر که اصطلاحا به آن اسلاید (لیت) می گویند، تهیه شود. کلاژ (تکه چسبانی) شیوه اى است که در آن نه تنها عکس بلکه مصالح مختلفى از قبیل مقوا، بریده روزنامه، پارچه، عکس، اشیاء و … روى سطح بوم یا هر زمینهٔ دیگر چسبانده مى شود و یک ترکیب بندى ایجاد مى کند. این روش در سال ۱۹۱۶ ابداع شد ونقاشان کوبیسم ازاین روش بهره می بردند.
تاریخچه کلاژ
این تکنیک ابتدا در زمان اختراع کاغذ در چین در حدود سال ۲۰۰ پیش از میلاد به کار رفته است. اما تا قرن دهم میلادی که توسط خوشنویسان ژاپنی به کار گرفته شد، عدهٔ زیادی از مردم از آن استفاده نمی کردند. تکه چسبانی در قرن سیزدهم میلادی به اروپای قرون وسطا رسید. ورقه های طلا در کلیساهای سبک گوتیک قرن پانزده و شانزده به کار گرفته شدند. سنگ های قیمتی و فلزات گرانبها در ساخت تصاویر مذهبی، شمایل ها و نیز نشان ها (نقوش پرچمی) استفاده شدند. یک مثال قرن هجدهمی از تکه چسبانی را می توان در کارهای هنرمند بریتانیایی ماری دیلِینی دید. در قرن نوزدهم روشهای تکه چسبانی همچنین در ساخت یادگاریهایی مانند آلبوم عکس و نیز کتابها به کار گرفته شد. بسیاری آغاز به کارگیری تکه چسبانی را به پیکاسو و براک در سال ۱۹۱۲ نسبت داده اند، با وجود این با توجه به فوتوکلاژهای دوره ویکتوریا، می توان گفت که روشهای تکه چسبانی در اوایل دههٔ شصت قرن نوزدهم میلادی مورد استفاده بوده است. البته بسیاری افراد این دسته از کارها را تنها به عنوان یادگاری و سرگرمی می شناسند.
تکنیک های کلاژ
- کلاژ با کاغذ: این نوع از کلاژ بسیار رواج دارد و با استفاده از چسباندن تکه های کاغذ انجام می شود و از قدیمی ترین هنرهای تجسمی است. نخستین مردمی که از چسباندن تکه های کاغذ به هم کلاژ تهیه کردند، مردم ژاپن بودند. ژاپنی ها با چسباندن کاغذهای مختلف در کنار نوشته ها و شعر نخستین آثار کلاژ خود را ساختند. پیکاسو و براک نخستین افرادی بودند که از این هنر در نقاشی های خود استفاده کردند.
- کلاژ با چوب: کلاژ چوبی، با استفاده از چوب های مختلف رنگی ساخته می شود. این هنر به تکه های برش خورده چوب های طبیعی و نصب و کنار هم چسباندن آنها روی صفحه های چوبی است. این نوع از هنر، نوع شگفت آوری از تکنیک کلاژ است که نحوه استفاده از یک ماده را که به تنهایی نمی شد آن را به آن خوبی نشان داد، به تصویر می کشد. چوب به تنهایی زیبایی که ممکن است با قرار دادن تکه های مختلف آن در کنار هم داشته باشد را ندارد. کلاژهای چوبی گاهی با دیگر مواد به کار برده می شوند که نمای زیباتری به آنها می بخشد.
- کلاژ با چسب: نوع دیگری از کلاژ، استفاده از تکه های مختلف یک تصویر برای عمق بخشدن به آن و اثربخشی بسیار آن است. این نوع کلاژ برای اضافه کردن معنای عمیق تر به یک اثر استفاده می شود. به طوریکه که مثلا هنرمند، کپی های متعددی از یک نقاشی واحد تهیه می کند و آنها را در یک سطح مشخص به طور ماهرانه و با هدف و استخراج مفهوم جدید از آن اثر، در کنار یکدیگر می چسباند. این نوع کلاژ، سبک انتزاعی کلاژ به شمار می رود و از قرن ۱۲ میلادی از سیبری منشا گرفته است.
- کلاژ با عکس: در این نوع کلاژ، عکس های مختلفی در کنار یکدیگر چسبانده می شوند و یک اثر هنری زیبا ساخته می شود. این نوع کلاژ، به خوبی مفهوم واقعی تکه چسبانی را به تصویر می کشد زیرا با کنار هم قرار دادن عکس های مختلف، مفهوم جدیدی را به بیننده منتقل می کند. با اینکه کلاژ یک هنر قدیمی است اما با کنار هم قرار دادن عکس های دیجیتال که برای عصر امروز ماست نیز شکل می گیرد. این نوع کلاژ که جدید است، در دسته بندی های مختلف دیجیتال دسته بندی می شود. کلاژی که با عکس تهیه می شود نیز با بریدن و چسباندن عکس ها در کنار یکدیگر، تهیه می شود.
دلایل اهمیت کلاژ برای کودکان
اولین و راحت ترین نوع این تکنیک برای کودکان تکنیک کلاژ با کاغذ رنگی است. یعنی کودک با بریدن و چسباندن کاغذ های رنگی تصور خود را به صور یک تصویر به نمایش درمی آورد. شاید بپرسید چرا این کار به این سادگی باید مهم باشد.
- اولین دلیل این است که باعث شود در کودک ذهنیت نقاشی تغییر کند چون همه کودکان تصور دارند نقاشی یعنی روی مقوا یا کاغذ با وسایل نقاشی مثل مداد رنگی یا مازیک یا پاستل و آبرنگ تصویری بکشند. با این تکنیک کلاژ شما ذهنیت و چهارچوب ذهنی و هنری او راتغییر می دهید و به نحوی گسترش می دهید.
- دومین دلیل بالا بردن مهارت های فیزیکی کودک است. مثل بریدن با قیچی یا دست و یا چسباندن
- سومین دلیل این هنر برای کودکان چون زمینه آن گسترده است جنبه خلاقیت برای کودکان بسیاری قوی دارد.
سخن آخر
کلاژ برای زینت بخشیدن به متون نوشتاری پدید آمد. کمی بعد کتاب دست ساخته ای مزین شد که جایگاهی ویژه در تاریخ کلاژ یافت. هنوز هم این شیوه در رشته های هنرهای تجسمی کاربرد دارد.در میان تنوعات مرتبط به شیوه کلاژ میتوان از (دکو پاژ) و (دکلاژ) نام برد.
آشنایی با هنر شک بافی
