معرفی مخمل و همه چیزهایی که باید درباره آن بدانید

مخمل چیست؟

مخمل پارچه ای است كه از نخ ابریشم یا پنبه تهیه می شود كه یك روی آن صاف و روی دیگر آن دارای پرزهای كوتاه، متراكم، لطیف، نزدیك به هم و به یك سو خوابیده است. به عبارت ساده تر مخمل نوعی جامه پرزدار است.

تاریخ مخمل بافی

از آنجا که نرمی و ظاهر غیر معمول و همچنین هزینه بالای تولید آن، مخملی اغلب با اشرافیت همراه است. مخمل به بغداد در زمان حکومت هارون الرشید توسط بازرگانان کاشمیری و الندالیز توسط زیریب معرفی شد. در دوره ماملوک، قاهره بزرگترین تولید کننده مخمل بود. بخش عمده آن به ونیز (که از آن به بسیاری از اروپا گسترش یافت)، Iberia و امپراتوری مالی صادر شد. موسی اول مالي، حاکم امپراتوری مالي، در قاهره به مکه سفر کرد. بسیاری از سازندگان عربی مخملی او را به تیمبوکتو بازگرداندند. بعد از آن ابن باتوتا اشاره می کند که سلیمان (مانسا)، حاکم مال، یک کافانت مخملی قرمز را در عید گذاشت. در طول سلطنت مهد دوم، دستیار آشپزان لباس های آبی رنگ (کایم کبد)، کلاه های مخروطی (سیل) و شلوار های کیسه ای (زاکسیر) ساخته شده از مخملی بورس بود.

پادشاه ریچارد دوم از انگلیس به اراده خود دستور داد که بدنش در سال 1399 در بلوکه باشد.

روش های بافت مخمل

بافت مخمل به دو روش مخمل ساده و مخمل نقش برجسته از طریق دستگاه نساجی انجام می شود. هنرمندان برای تولید این پارچه از ابریشم طبیعی استفاده كرده و نقش های اصیل و سنتی به وجود می آورند. در بافت مخمل، تار یا چله به كار رفته كه تولید پرز یا نقش می كند و چنانچه پارچه مخمل دارای نقوش برجسته باشد، از ارزش بالاتری برخوردار است.

انواع پارچه مخمل

پارچه های مخمل در دو نوع ساده و نقش برجسته بافته می شود و مخمل نقش برجسته دارای ارزش بیشتری است و زحمت بیشتری هم از استادکار می طلبد. یک روی پارچه مخمل پرزدار و روی دیگر آن ساده و صاف است؛ در اصل بافت پارچه مخمل با دو تار و یک پود انجام می شود یکی تار بوم یا همان چله دستگاه و دیگری تار پرزدار که پرز نرم و یک دست مخمل را به وجود می آورد.

ساخت و ساز و ترکیب مخمل

مخملی با یک چرک مخصوص که با دو ضخامت از مواد در همان زمان بافته می شود. سپس دو قطعه جدا می شوند تا اثر شمع را ایجاد کنند و دو طول پارچه بر روی رول های جداگانه زخم زخمی می شوند. این فرایند پیچیده به این معنی است که مخملی گران بود قبل از ساخت ورقه های صنعتی در دسترس بود، و مخمل ساخته شده با پارچه نسبتا پر هزینه باقی می ماند. مخملی به دلیل شمع خود تمیز است، اما روش تمیز کردن مدرن خشک تمیز کردن را بیشتر می کند. شمع مخملی توسط نخ های عمودی یا عمودی ایجاد می شود و شمع های مخملی بوسیله طناب یا پر کردن نخ ها ایجاد می شود.

مخملی می تواند از انواع مختلفی از الیاف ساخته شود که به طور سنتی گرانتر از ابریشم است. بخش عمده ای از مخملی که امروز به عنوان “مخمل ابریشمی” به فروش می رسد در واقع ترکیبی از rayon و ابریشم است. مخملی که به طور کامل از ابریشم ساخته شده است نادر است و معمولا دارای قیمت های بازار چند صد دلار در هر حیاط است. پنبه نیز برای مخملی استفاده می شود، هرچند که این امر اغلب به پارچه ای کمتر لوکس می انجامد. مخملی نیز می تواند از الیاف مانند پارچه کتانی، مواهره و پشم ساخته شود. یک پارچه ساخته شده توسط مردم کوبا از جمهوری دموکراتیک کنگو از raffia اغلب به عنوان “کوبا مخمل” نامیده می شود. اخیرا، کوپه مصنوعی ساخته شده است، بیشتر از پلی استر، نایلون، ویسکوز، استات و از هر ترکیبی از مصنوعی های مختلف و یا از ترکیب مصنوعی و الیاف طبیعی (به عنوان مثال ویسکوز مخلوط با ابریشم پارچه های بسیار نرم و بازتاب را تولید می کند).

مخمل چطور بافته می شود؟

بافت این پارچه به واسطه شیوه نقش اندازی که دارد جزو پیچیده ترین منسوج سنتی دنیا به حساب می آید. زیرا همزمان سه نفر که شامل یک استادکار و دو شاگرد هستند درگیر بافت آن می شوند. یکی از شاگردها به عنوان گوشواره کِش در بالای دستگاه قرار می گیرد و وظیفه آن تعیین نقشه است. نقشه در نخ هایی روی دستگاه سوار است که به آن دستور گفته می شود. با نخ هایی که گوشواره کش به سمت بالا می کشد نقشه را برای شاگرد دوم که اصطلاحا به آن تخته کش می گویند هدایت می کند. او نقشه را به واسطه ابزاری از نفر اول یا گوشواره کش می گیرد، ثابت می کند و نخ ها را به صورت یک نواخت در اختیار بافنده یا استادکار قرار می دهد. بافنده هم با استفاده از میل هایی که روی آن شیارهای باریکی دارد، نقشه را از نفر دوم به امانت می گیرد و به وسیله پدال هایی که زیر پایش قرار گرفته، کار بافت ساده را با استفاده از پودهای ابریشمی انجام می دهد به طوری که میل هایی که روی نخ های خواب هستند حلقه ای را ایجاد می کند و در نهایت با استفاده از تیغ، حلقه هایی روی پارچه ایجاد، بریده و تبدیل به پُرز پارچه می شود.

این کار در پارچه های دیگر به وسیله پودهای رنگی ایجاد می شود اما در پارچه مخمل به وسیله تارهای رنگی اتفاق می افتد و نسبت به همه پارچه های سنتی پیچیدگی خاص خودش را دارد و هر کسی توانایی طراحی پارچه های مخمل را ندارد. در دوره صفویه بافت مخمل هفت رنگ را هم داشتیم که متاسفانه در حال حاضر بیشتر از دو رنگ را نمی توانیم در پارچه مخمل ببافیم و دانش بافت پارچه مخمل هفت رنگ از بین رفته است.

طرح های پارچه مخملی

پارچه مخمل دارای طرح های مختلفی است مثل: موج دار، گل دار، دوخوابه و زیباترین طرح آن مخمل نقش برجسته است. در مخمل نقش برجسته زمینه پارچه ساده بافته شده و تنها نقوش روی پارچه به حالت برجسته بافته می شود.

انواع مخمل

پارچه مخمل از لحاظ نوع خواب، دو نوع است:

مخمل یک رو

مخمل دو رو یا دو خوابه که هر دو طرف آن پرز دار است.

به طور کلی دو نوع مخمل از لحاظ بافت وجود دارد:

مخمل برجسته : در کارگاه های خاصی تولید می شود و زمینه ای مثل گلیم و بخشی برجسته مثل فرش دارد و قسمتی از آن پرزدار و قسمتی دیگر ساده بافته می شود.

مخمل ساده : مخمل ساده نیز سراسر دارای پرز است.

از لحاظ نقش نیز مخمل دارای دو نوع است:

یکی مانند فرش نقش کشیده شود و بافنده طبق نقشه آن را می بافد، مانند نقوش انسانی ، هندسی ، اسلیمی، خطاطی و مناظر طبیعت

دیگری با ابزار ساده ای به نام مشته بر روی مخمل ساده نقوش هندسی، مانند نیم دایره یا تمام دایره یا شبیه آن ایجاد می کنند.

پارچه مخمل چند سال عمر می کند؟

عمر پارچه به روش نگهداری منسوجات بستگی دارد. ما حتی پارچه هایی داریم که از شهر سوخته کشف شده است. اما در الیاف طبیعی، ابریشم به دلیل استحکام بالایی که دارد عمر طولانی تری هم دارد و هیچگاه بید نمی زند و تا جایی که می دانم تنها یک نوع زنبور به دلیل مواد پروتئینی که ابریشم دارد، آن را می خورد.

نگهداری از لباس مخمل

لباس های مخملی تان را در جایی که خنک باشد و جا برای نفس کشیدن داشته باشد آویزان کنید. آن را در کاور قرار ندهید و تا هم نکنید.

کاربرد پارچه مخمل

از این پارچه در دوخت لباس، پرده، رومبلی، سجاده، رومیزی و ... استفاده می شود.

انواع پارچه مخمل

• مخمل پانی

در بافت این نوع از پارچه ها از زمینه ای ابریشمی استفاده می شود و پرز های آن از پشم است. این پارچه ها ابتدا در کشور ایتالیا تولید می شدند که کاربرد های زیادی داشته اند. سطح این پارچه بسیار براق و زیبا است.

• مخمل پودی

در تولید این پارچه های مخمل از پنبه یا الیاف مصنوعی استفاده شده است. این نوع مخمل دارای کرک های کوتاهی می باشند و ظاهری زیبا دارند.

• مخمل ابریشمی

یکی از انواع بسیار لوکس و زیبای مخمل می باشد. این پارچه ی بسیار تجملاتی دارای ظاهری نرم و براق است. از این نوع پارچه در تهیه لباس های زنانه استفاده ی فراوان می شود.

• مخمل طرح دار

یکی از انواع مخمل که در گذشته طرفداران بسیاری داشت. تمام سطح مخمل طرح دار دارای پرز نیست بلکه بخشی از پرز هایش توسط مواد شیمیایی سوزانده می شود تا طرحی پدید بیاید.

• مخمل چروک

نوعی مخمل براق که همانطور از نامش پیداست دارای ظاهری چروک می باشد که از طریق فشردن و پیچاندن توسط دستگاه های مکانیکی به این ظاهر خاص می رسد.

• مخمل کبریتی

یکی از انواع متداول مخمل که در دوخت لباس، زیاد از آن استفاده می شود. مخمل کبریتی دارای ظاهری راه راه می باشد. جنس این مخمل ها معمولا از پنبه یا الیاف مصنوعی است و از پارچه های با دوام و مقاوم به حساب می آید.

• مخمل نکری

یکی از انواع خاص مخمل که ظاهری متفاوت دارد. زمینه مخمل نکری به یک رنگ و کرک های آن به رنگی دیگر است که باعث شده ظاهری خاص داشته باشد.

چادر شب چیست و چگونه بافته می شود؟