صنایع دستی در هر استان نشان از فرهنگ و رسوم آن استان دارد. با توجه به اینکه صنایع دستی از تنوع رنگ و شکل برخوردار است و تمامی مواد اولیه و ابزار کار آن در داخل کشور,و استان به وفور موجود است،لذا از لحاظ اقتصادی، اشتغال و فرهنگی نقش به سزایی را در جامعه,ایفا می کند که بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگری زمینه توسعه و پیشرفت دراین صنعت وجود دارد. در این مطلب با هنر ماشته بافی آشنا می شویم، که از صنایع دستی استان لرستان است و توسط زنان توانمند لر بافته می شود. ماشته پارچه ای است که از پشم ریسیده درست می شود. با ماشته بافی که ریشه در نساجی سنتی دارد پارچه هایی از پشم ریسیده شده تولید می شود که در ایام قدیم به عنوان زیر انداز، روی کرسی و موارد این چنینی استفاده می شده است، اما درحال حاضر هم صنعت گران این رشته با توجه به خلاقیت خود از ماشته بافی و این پارچه در تولید کالا های گوناگونی استفاده می کنند.
ماشته بافی چیست؟
صنایع دستی به عنوان معرفی کننده هویت و فرهنگ ملی هر کشور نقشی اساسی دارد و جالب است بدانید بیشتر صنایع دستی که در سطح جهانی به فروش می رسند از صنایع دستی ایران تشکیل شده اند اما استفاده از این صنایع در خود ایران به دلیل تمایل مردم به اشیاء لوکس کاهش یافته است.
از جمله صنایع دستی پر توجه در استان لرستان ماشته بافی است که به عنوان جاجیم بافی نیز شناخته می شود. ماشته یکی از صنایع دستی مربوط به نساجی سنتی است و برای تولید آن از پشم ریسیده استفاده می شود. ماشته بافی میان عشایر ایرانی بسیار متداول بوده و از محبوبیت بالایی برخوردار بود.
تقریبا در تمامی مناطق استان لرستان ماشته بافی صورت می گیرد. همچنین غیر از این استان در کرمانشاه، کردستان و آذربایجان نیز عده زیادی به ماشته بافی و نساجی مشغول هستند که نشان دهنده محبوبیت جاجیم یا ماشته در سبک زندگی شهری است. مانند صنایع دستی دیگر ماشته بافی نیز به تجهیزات زیادی نیاز ندارد و بیشتر نیروی جسمانی، صبر و حوصله برای تولید آن لازم است اما فروش آن نسبتا آسان بوده و از بهترین روش ها برای کسب درامد است.
کاربرد ماشته
در تمامی استان هایی که ماشته بافی رواج دارد از ماشته با عنوان جاجیم یاد می کنند. اما در استان کرمانشاه نام آن را ماشته می خوانند. ماشته پارچه ای شبیه به جاجیم است که از بافتی محکم و منسجم برخوردار است. در گذشته از ماشته به عنوان رختخواب پیچ، زیر انداز و یا رو انداز کرسی استفاده می شده است.
امروزه به دلیل تنوع رنگی بسیار بالا در این محصول و قابلیت ایجاد طرح ها و شکل های مختلف در سایز های متفاوت می توان با تکیه بر خلاقیت فردی از ماشته بافی برای تزئین محیط یا وسایل بسیاری از جمله تولید رو میزی، ساک، تولید زیر انداز، روتختی، رومبلی، روفرشی، رو صندلی اتومبیل تزئین کیف، کفش، رو مبلی و بسیاری موارد دیگر استفاده کرد.
ابزار ماشته بافی
ابزار بافت در ماشته بافی شامل دار ماشته بافی چهار وردی که ورد ابزار تقسیم بندی تارهای چله ,در هنگام ماسوره است . چرخ چله پیچی ،چرخ ماسوره پیچی و ماکو و ماسوره؛ در واقع قسمت اصلی دار شامل ۴ ورد است که وظیفه تقسیم تارهای چله را به عهده دارد. این وردها توسط ۴ پدال به پایه دار وصل می شوند که به هنگام بافت با جابجائی هماهنگ آنها ,توسط پاهای بافنده عمل بافت صورت می گیرد. برای بافت ابتدا ماکو را با نخ پودی به دور ماسوله می پیچد و در درون ماکو قرار می گیرد تا از دهانه کار,عبور کند، بافنده پاهای خود را بر روی تسمه پدال ها فشار داده تا با جابجائی وردها ,به دو دسته زیر و رو تقسیم و به اصطلاح دهانه کار باز شود.
آموزش ماشته بافی
برای بافت در مرحله اول ما کو را با نخ پودی دور ماسوله می پیچند تا از دهانه ی کار عبور کند. بافنده باید با کمک پاهای خود تسمه ها را فشار داده و با جا به جا کردن وردها را به دو دسته زیر و رو تقسیم کند. با این کار اصطلاحا دهانه کار باز می شود.
پس از باز شدن دهانه نوبت به عبور دادن ماکو است. همچنین پود را به کمک زدن شانه به لبه پارچه می کوبند. همزمان با این کار در هر رج دو عدد از پدال ها را کشیده و طبق نقشه بافت جا به جا می شوند. مهم ترین ماده اولیه در تولید ماشته نخ پشمی الوان است. برای ماشته بافی معمولا از نقش های گل پتویی، چهارخانه آو و دار (آب و درخت)، راه راه، هشت خانه و غیره استفاده می شود. از ماشته در گذشته به عنوان رختخواب پیچ استفاده میشد اما با گذشت زمان از محبوبیت بیشتری برخوردار شد و درحال حاضر نیز هر فرد با تکیه بر خلاقیت های فردی می تواند از طرح ها و در سایزهای مختلف برای ماشته بافی استفاده کند و با تولید اشیا ئی جدید یا ترکیب وسایل قدیمی بازاری مناسب برای خود بسازد.
سخن آخر
این هنر به جز لرستان در كرمانشاه و كردستان،آذربايجان و ايلام رواج دارد. با توجه به ارزان و در دسترس بودن وسایل مورد نیاز بافت ماشته، این صنعت می تواند سود آوری خوبی داشته باشد. در واقع تمامی ارزش این دست بافته به هنر دست و تلاش هنرمندان بافنده است که می توانند کمک زیادی به چرخه اقتصادی کشور بکنند.
آشنایی با هنر لنگ بافی
