لنگ بافی یکی از صنایع دستی شهر شوشتر در استان خوزستان است. منسوجی نرم که با ابعاد 160×100 سانتی متر از نخ پنبه ای تولید می شود و در آن رنگ های قرمز،سرمه ای، زرد و سفید بکار می رود. نقش آن راه راه بوده و تنها منطقه تولید آن شوشتر می باشد.
در گذشته، این هنر- صنعت اهمیت زیادی داشت. لنگ هایی که در شوشتر و در کارگاه های شخصی تولید می شد، در مناطق همجوار و شهرهای دورتر نیز مورد استفاده قرار می گرفت. همچنین کشورهای عربی هم مرز خوزستان را نباید از نظر دور داشت.
در دستگاه لنگ بافی شوشتر، برخلاف اغلب دستگاه های پارچه بافی سنتی، عمل پودگذاری با سیستم شلاقی انجام می شود. چله کشی دستگاه معمولاً برای بافت حدود سی تا شصت قطعه لنگ حمام یا برای بیش از صد قطعه دسمال لنگی انجام می شود؛ بنابراین تا پایان بافت این تعداد، پهنای محصول مشخص و ثابت (با توجه به نوع محصول) است. درازای محصول نیز معین بوده و پس از بافت کامل پارچه یا در میانه ی کار (پس از بافت چند قطعه لنگ)، به واسطه ی بریدن پارچه به قطعات مشخص حاصل می شود. محصولات لنگ ، معمولاً شامل لنگ حمام و دسمال لنگی است. برای بافت هرکدام از اقلام یادشده، عرض چله ها متفاوت است. پارچه ی تولیدشده به وسیله ی دستگاه لنگ بافی، از نظر شکل بافت، کاملاً یکدست و یکنواخت بوده و دارای نقوش برجسته نیست. در بافت لنگ، نخ ها متناوباً از روی یکدیگر عبور می کنند و در اثر پیوستگی نخ های تار و پود و درگیری آنها با یکدیگر، پارچه ای با مقاومت مطلوب تولید می شود؛ زیرا تعداد پیوستگی در نخ های این نوع بافت (ساده ترین شکل بافت)، به مراتب بیش از سایر انواع بافت است.
ویژگی های لنگ دست باف مرغوب
- لنگ دست باف با الیاف ظریف پنبه یا با نوعی ابریشم مصنوعی به نام ویسکوز بافته می شود و دارای لطافت و نرمی مطلوب است.
- کیفیت بافت در حد بالا است و نسبت به محصولات ماشین باف مشابه، بافت آن نایکنواخت است.
- تمام رنگ های به کاررفته در رنگرزی الیاف لنگ باید ثابت باشند. بدیهی است رنگ های طبیعی دارای مزیت بیشتری نسبت به رنگ های شیمیایی است.
- هرگونه نخ کشی، روزنه و گِره بزرگ، نباید بر روی لنگ مشاهده شود.
- پارچه ی لنگ معمولاً شامل درجاتی از رنگ های آبی سیر، قرمز، زرد و سفید است که با ترکیب های گوناگون در کنار همدیگر قرار گرفته اند.
- لنگ باید عاری از عیب های ظاهری ذاتی از قبیل گره دار شدن، دو رنگی، رگه دار شدن، غیریکنواختی ردیف های بافته شده، ترکیدگی و بدقوارگی باشد.
- لنگ نباید دارای عیوب ظاهری عارضی از قبیل پارگی، سوراخ شدگی، سوختگی، رنگ پس دادن، پوسیدگی، آثار رفوگری، ساییدگی، رنگ پریدگی، بیدخوردگی و نخ کشی باشد.
نقوش، طرح ها و رنگ بندی محصولات لنگ بافی
در بافت لنگ، از نقوش خاصی استفاده نمی شود و نمی توان محصولات آن را از نظر تفاوت نقوش، به گروه های متنوع تقسیم نمود.
خطوط متقاطع لنگ دارای پهناها و رنگ های مختلف بوده که تابع نقشه و الگوی خاصی نیست. این چیدمان خطوط که در عرض و طول لنگ دارای قرینگی است، بیشتر به صورت ذهنی و تجربی ایجاد شده اند. این نقوش دارای مفهوم خاصی نبوده و ساختار ساده ی آنها به سبب محدودیت نقش اندازی دستگاه لنگ بافی است. به دلیل شیوه ی بافت، امکان ایجاد نقوش منحنی، گل و گیاه طبیعی و انتزاعی، نقوش با خط های شکسته و ... در لنگ موجود نیست.
اجرای چاپ های مختلف پارچه (نظیر باتیک ، قلمکار و ...) و نقش اندازی فاقد قالب نیز در این هنر- صنعت رایج نیست.با توجه به شیوه ی بافت لنگ، امکان ایجاد هیچ نوع خط نوشته ای در مرحله ی بافت موجود نیست. حتی شیوه ی چاپ خطوط نوشتاری روی پارچه های لنگ رایج نیست.لنگ، عمدتاً با سه تا پنج رنگ مختلف بافته می شود. نقش های موجود در آن، شامل سطوحی است که از تقاطع نوارهای رنگی مختلف حاصل می شوند. این سطوح (با پهناهای مختلف)، در درازا به وسیله ی تارها و در پهنا به وسیله ی پودها به وجود آمده است.
آنچه باید از هنر ممقان دوزی بدانید.
