آشنایی با مراحل و شرایط اسقاط خودروهای فرسوده

خودروهای فرسوده مانند آدم آهنی های خطرناکی هستند که نفس شهرها را می گیرند و با پاگذاشتن روی راه تنفسشان، شهرها را آلوده و کثیف می کنند. بالابودن مصرف سوخت خودروهای قدیمی و میزان بالای تولید آلودگی شان برای هر شهری خطرناک و هزینه زاست. برای همین دولت ها در تلاش اند که پای این خودروها را از جاده های شهری و بین شهری بیرون بکشند و آنها را اسقاط کنند. اما شرایط اسقاط خودروهای فرسوده چیست؟ اصلا چه خودروهایی فرسوده محسوب می شوند؟ مدارک لازم برای اسقاط کردن آنها چیست و آیا طرحی برای تعویض شان وجود دارد؟ با ما همراه باشید تا از همه این ها برایتان بگوییم.

شناسایی خودروهای فرسوده

خودروی فرسوده چیست و چقدر عمر کرده است ؟ به طور کلی، هر وسیله ای عمری مجاز دارد. اگر از آن سن بگذرد، دیگر فرسوده محسوب می شود. اما عددی کلی وجود دارد که می گوید، سن مجاز وسایل نقلیه، به طور میانگین در حدود ۲۰ سال است.البته دقت کنید که این عمر مجاز، بیشتر برای خودروهایی است که مصرفشان چندان بالا نیست. یعنی چه؟ یعنی مانند تاکسی ها یا اتوبوس ها مدام در تردد نیستند و میزان فرسودگی شان تاحد زیادی کمتر است. برای وسایل نقلیه ای که پرتردد هستند و میزان فرسودگی شان زیاد است، کارکرد خودرو هم در نظر گرفته می شود.

یادتان باشد که مقوله تعیین زمان فرسودگی خودروها به شرایط فرهنگی، اقتصادی و میزان رشد فناوری هم وابسته است. برای نمونه، شاید در یک کشور با استانداردهای بالا در زمینه های مذکور، عمر فرسودگی وسایل نقلیه بسیار کوتاه تر از کشورهای دیگر باشد. بدیهی است که ایران هم کشوری پیشرفته نیست و عمر وسایل نقلیه بیشتر از متوسط ۵ سال است.

سن فرسودگی خودروهای مختلف در ایران

• سن فرسودگی خودروهای سواری: ۲۰ سال
• سن فرسودگی خودروهای سواری دولتی: ۱۵ سال
• سن فرسودگی خودروهای تاکسی: ۱۰ سال
• سن فرسودگی خودروهای مینی بوس: ۱۵ سال
• سن فرسودگی اتوبوس شهری: ۱۰ سال
• سن فرسودگی اتوبوس برون شهری: ۱۵ سال
• سن فرسودگی کامیون کِشنده: ۲۵ سال
• سن فرسودگی وانت: ۱۵ سال
• سن فرسودگی موتورسیکلت: ۱۰ سال

تا پیش از این وسایل نقلیه ای که بیش از این سن داشتند، هیچ خدماتی به آن ها تعلق نمی گرفت و در نهایت باید اسقاط می شدند. اما با توجه به افزایش قیمت خودرو و بروز مشکلاتی برای مالکان این خودروها، 7 ماه پیش دیوان عدالت اداری شرط سنی برای اسقاط خودروها را لغو کرد و شرط دریافت معاینه فنی را جایگزین آن نمود.به تازگی سازمان حفاظت از محیط زیست برای خودروها سن فرسودگی تعیین کرده و در صورتی که سن خودروها از عدد تعیین شده بالاتر برود، دفعات معاینه فنی در سال نیز برای آن ها بیشتر می شود و در صورتی که خودرو فرسوده در چند تست معاینه فنی مردود شود، دیگر هیچ خدماتی به آن تعلق نگرفته و ناچار به اسقاط است.

در این ساز و کار جدید قوانین برای خودروهای عمومی و ناوگان حمل و نقل عمومی سفت و سخت تر است. چرا که تاکسی ها، اتوبوس ها و وانت بارهای عمومی تردد بیشتری از خودروهای عادی دارند. البته پس از صحبت با بعضی مسئولان به نظر می رسد این طرح نیاز به اصلاحاتی نیز دارد و از طرفی هنوز جزییات آن در سامانه سیمفا (معاینه فنی) اعمال نشده است.

برای تشویق مالکان خودروهای فرسوده و به اسقاط خودرو و کمک به آن ها برای تهیه خودرو جدید، وامی به دارندگان این خودروها داده می شود تا بتوانند با سپردن خودروی خود به فرایند اسقاط، وسیله نقلیه دیگری تهیه کنند. البته بدانید که اسقاط کردن خودرو هزینه ای در حدود ۷ میلیون تومان دارد و وامی که به صاحبان این خودروها بعد از اسقاط تعلق می گیرد، حدودا ۵۰ تا ۷۰ میلیون تومان است. بنابراین نوعی از اسقاط به این شکل صورت می گیرد و نوعی دیگر شامل خودروهای تصادفی یا… است.

تقاضای اسقاط خودروهای فرسوده

متقاضی تعویض خودرو در سال ۹۹ می توانست از وام ۵۰ میلیون تومانی (برای تهران، مشهد، همدان و اصفهان) استفاده کند. علاوه بر این وام، حدود ۷ میلیون تومان هم هزینه اسقاط و مابقی قیمت خودرو باید از سوی متقاضی پرداخته می شد. در طرح جایگزین خودروهای فرسوده، ۲ طرح تعویض خودرو فرسوده به صورت «نقدی» و «جایگزین» وجود دارد که در ادامه به جزییات آن می پردازیم.

متقاضیان اسقاط تصادفی ها

پس از تصادف خودرو و برآورد افسر کارشناس مبنی بر آسیب دیدگی بالای ۶۰ درصد خودرو، از آنجا که نسبت به فک پلاک و گرفتن مدارک خودرو از مالک اقدام می شود، هیچ دفترخانه ای حق خرید و فروش خودرو را قبل از تعویض پلاک ندارد، در نتیجه خودرو تا زمانی که تعویض پلاک نشود، به صورت لاشه ای در دست مالک خواهد بود. بنابراین مالک باید در ابتدا برای اسقاط خودرو پرونده ای تشکیل داده و مراحل قانونی آن را در دفاتر پلیس طی کند. در مرحله بعدی که در آن حتما باید افسر و کارشناس راهور حضور داشته باشند باید تأیید شود که این ماشین، اتاق، شاسی و موتور، مربوط به همان پرونده است. دلیل این سختگیری، پیشگیری از خلاف یا جایگزین کردن با ماشین های دزدی است. آن زمان است که در مرحله سوم باید سقف اتاق برداشته شود، ستون ها برش بخورد، موتور سوراخ شود و شاسی و پلاک نابود شود. در ادامه هر چیزی با قابلیت استفاده یا بازیافت، از ماشین جدا می شود؛ از شیشه گرفته تا لاستیک و آینه و انواع سیم، وسایل داخلی ماشین، صندلی ها، موکت و همه وسایل پلاستیکی جدا خواهد شد که به آن دمونتاژ می گویند. پس از آن کارشناسان سراغ موارد فنی قطعات رفته، اتاق پرس شده را به کوره سپرده و دیگر اسباب آن را در دیگر مراحل بازیافت قرار می دهند.

قوانین سفت و سخت جهت اعمال محدودیت برای خودروهای فرسوده

یکی از مباحثی که در مصوبه دولت مورد تاکید قرار گرفته، محدودیت برای تردد خودروهای فرسوده با در نظر گرفتن جریمه است. مطابق این مصوبه، خودروهای فرسوده از این پس در صورت تردد در بزرگراه ها و خیابان های کلان شهرها و شهرهای مختلف توسط دوربین های پلیس هر ۲۴ ساعت یکبار ۵۰۰۰۰ تومان جریمه می شوند.وزارت راه و شهرسازی، دادگستری و وزارت کشور مسئول اجرای طرح جریمه کردن خودروهای فرسوده در صورت تردد در خیابان ها هستند. از سوی دیگر صدور بیمه نامه شخص ثالث براساس این مصوبه منوط به مفاصا حساب تخلفات رانندگی شده است.گویا امسال نسبت به سال گذشته، در خصوص حضور خودروها در درون شهرها، ۳۲ درصد افزایش اعمال قانون صورت گرفته و در تهران در محدوده زوج و فرد توسط دوربین ها این اعمال قانون صورت می گیرد.

حذف سهمیه سوخت کامیون های فرسوده از بندهای مصوبه کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها است که باید وزارت نفت نسبت به عملیاتی شدن آن اقدام کند. جایگزینی خودروهای فرسوده نیز در این طرح مورد تاکید قرار گرفته و در صورتی که شخصی خودرویی مانند ون، وانت و یا سواری وارد کند اگر مصرف سوخت آن کمتر از ۶ لیتر باشد باید یک دستگاه خودروی فرسوده را از رده خارج کند، اگر مصرف سوخت آن بین ۶ تا ۱۰ لیتر باشد باید ۴ دستگاه و اگر بیشتر از ۱۰ لیتر باشد باید ۶ دستگاه خودروی فرسوده را از رده خارج کند. این موضوع حتی برای تولید کنندگان داخلی نیز تاکید شده است. اگر هرکدام از خودروهای ون، سواری یا وانت تولید داخل نیز بیش از ۱۰ لیتر مصرف سوخت داشته باشند باید در ازای آن ها ۲ دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج شود.

طرح هایی که برای تعویض خودروهای فرسوده اجرا می شود

برای اینکه مالکان خودروهای فرسوده برای اسقاط خودرو خود ترغیب شوند، دولت طرح هایی را اجرا می کند. قطعا یکی از رایج ترین طرح ها، طرح نقدی است. در این طرح دولت از طریق مراکز اسقاط خودرو فرسوده را تحویل گرفته و لاشه خودرو در این مراکز ارزش گذاری می شود و معادل آن وجه نقدی به مالک خودرو پرداخت می شود.در این طرح تعویض خودرو فرسوده، محدودیت هایی نیز مانند تعداد سیلندر که باید ۴ و بیشتر از آن باشد، درنظر گرفته شده. با توجه به قدیمی بودن خودروها، دولت نه تنها سند قطعی را می پذیرد بلکه اسناد وکالتی نیز قابل قبول است. البته در این میان، همه خودروهای متقاضی باید پلاک ملی داشته باشند.

خودروهایی که می توانند در طرح نقدی شرکت کنند

• خودروهای فرسوده سواری مدل ۱۳۶۱ تا ۱۳۸۵
• خودروهای فرسوده وانت بار مدل ۱۳۶۱ تا ۱۳۸۵
• خودروهای فرسوده مینی بوس مدل ۱۳۷۰ به قبل
• خودروهای فرسوده اتوبوس مدل ۱۳۷۰ به قبل
• خودروهای فرسوده کامیون مدل ۱۳۷۰ به قبل

مدارک ثبت نام خودروهای فرسوده

برای اینکه وارد «طرح نقدی» خودروهای فرسوده شوید، نیاز به ارائه این مدارک دارید:

• چون خودروهای فرسوده قدیمی هستند، دولت هم سند قطعی وسیله را می پذیرد و هم اسناد وکالتی مربوط به آن را.
• کلیه مستندات مربوط به خودرو مانند برگه پرداخت خلافی، مالیات و عوارض خودرو هم باید ارائه شوند.
• مشخصات هویتی مالک هم در سامانه ثبت نام نوسازی خودرو دریافت می شود.
• مشخصات خودرو از جمله رنگ آن، شماره شاسی، شماره موتور، شماره انتظامی و… هم در سامانه دریافت می شود.

این مدارک باید بعد از ثبت نام در سامانه نوسازی ارائه شوند.

مراحل ثبت نام در طرح نقدی خودروهای فرسوده

مرحله نخست: برای شرکت در این طرح باید در مراکز اسقاط ثبت نام کنید. این ثبت نام از راه مراجعه حضوری به مراکز اسقاط یا مراجعه اینترنتی به وبسایت خودروهای فرسوده انجام می شود. نشانی سایت هم به شرح زیر است:

https://khodrofarsoodeh.com/register

مرحله دوم: در مرحله بعدی هم فراخوانی از سوی مرکز اسقاط و تحویل خودرو اعلام می شود.

مرحله سوم: وجهی معادل ارزش وسیله فرسوده به حساب صاحب آن واریز می شود.

یکی دیگر از این طرح ها، طرح جایگزین خودرو با وسلیه نقلیه جدید است. این طرح معمولا از طریق خودروسازی های بزرگ مثل ایران خودرو و سایپا اجرا می شد و این شرکت ها بنا به سیاست خود برای آن نامی انتخاب می کردند. به طور مثال می توان به طرح کلید به کلید ایران خودرو یا طرح حواله ای اشاره کرد که قبلا انجام می شد.توجه داشته باشید این طرح تاحد زیادی وابسته به تصمیمات و استراتژی های شرکت های خودروسازی بوده و فعلا هم متوقف شده و به نظر می رسد هیچ شرکت خودروسازی برنامه ای برای دریافت خودرو فرسوده و تحویل خودرو نو ندارد.

مراحل ثبت نام در طرح جایگزین خودروهای فرسوده

روند ثبت نام برای شرکت در طرح جایگزین به شکل زیر است:

• مرحله نخست: برای استفاده از این طرح هم باید در همان سایتی ثبت نام کنید که پیش تر معرفی شد. امکان مراجعه حضوری به یکی از نمایندگی های خودروساز هم وجود دارد.
• مرحله دوم: خودرو فرسوده خود را تحویل می دهید.
• مرحله سوم: از طرف شرکت خودروساز به بانک معرفی می شوید.
• مرحله چهارم: وام خرید خودروی تازه دریافت می کنید.
• مرحله پنجم: خودرو جدید به شما تحویل داده می شود.

طرح جایگزین کامیون های فرسوده به زودی در سراسر کشور اجرا می شود

طرح جایگزین کامیونهای فرسوده و پس از آن اتوبوس و مینی بوسهای فرسوده با حداکثر ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات به زودی در سراسر کشور آغاز خواهد شد. مالکان کامیون های فرسوده می توانند با پیش ثبت نام در سایت می توانند در اولویت اسقاط و جایگزینی قرار بگیرند. محدودیتی در شرایط ثبت نام بین کامیون های فرسوده وجود ندارد.

همه چیز درباره مراکز اسقاط خودرو فرسوده

در قالب تبصره ۱۳ با هدف سازماندهی ناوگان و نوسازی آن، مراکز اسقاط خودرو با فراخوان دولت تاسیس شد. مراکز اسقاط، دولتی و نیمه دولتی هستند که تابع قوانین و آیین نامه های مصوب و مدون اند و این مراکز باید طبق قیمت واحد اعلام شده خرید انجام دهند.هم اکنون ۲۵۰ مرکز اسقاط خودرو در سراسر کشور وجود دارد که کار از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را به عهده دارند که از این تعداد بین ۱۸۰ تا ۱۹۰ مرکز فعال است. البته از سال ۹۸ به بعد اسقاط خودرو به علت گرانی ها از سوی مردم بسیار کم شده است. البته دیگر دلیل مهم کم شدن اسقاط خودرو، لغو فاکتور سن خودروها و جایگزین شدن معاینه فنی هم می تواند باشد.

هم اکنون مراکز اسقاط شاید در ماه یک یا دو خودرو را اسقاط می کنند چون نمی خواهند سهمیه خود را بسوزانند. درواقع این مراکز به دلیل این که مجوز اسقاط می گیرند باید اداره مالیات بروند و مراحل اداری اسقاط خودرو را انجام دهند حتی اگر برای یک خودرو باشد. اگر به طور کامل غیرفعال باشند از فهرست مراکز اسقاط خودروی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت حذف می شوند؛ لذا باید فعال باشند، حتی اگر شده یک خودرو در ماه اسقاط کنند!

قیمت خودروهای اسقاطی و ارزش گواهی اسقاط چگونه محاسبه می شود؟

قیمت خودروهای فرسوده طبق ارزش لاشه و گواهی اسقاط که به قیمت بازار بین مردم و شرکت ها خرید و فروش می شود، ارزشگذاری می شود. طبق آن هم مراکز اسقاط خودرو و شرکت تعاونی خدماتی بازرگانی مراکز اسقاط و بازیافت خودرو به توافقی می رسند و قیمت واحدی را اعلام می کنند. تمام مراکز موظفند با همان قیمت واحد خودروهای اسقاطی را خریداری کنند. البته مدل خودرو و ارزش لاشه روی قیمت خرید تأثیرگذار است.

هم اکنون خودروی پیکان سواری ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خریداری می شود البته بسته به کاربراتوری و یا انژکتوری بودن کمی بالا و پایین می شود، پراید ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، رنو ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، پژو ۴۰۵ و سمند بین ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۶ میلیون و ۵۰۰ تومان، نیسان سایپا ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار و نیسان زامیاد ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، تویوتا سواری بین ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، تویوتا وانت ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، وانت مزدا ۱۰۰۰ نزدیک به ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، وانت مزدا ۱۶۰۰ نزدیک به ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، دوو ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، سواری فیات ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، فیات مینی بوس ۳۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، سواری لندرور ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، سواری میتسوبیشی ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، کشنده ولوو ۳۸۰ میلیون تومان، سواری بی ام و ۱۴ میلیون تومان، جیپ ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، هیوندای سواری ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و مینی بوس هیوندا ۴۰ تا ۴۲ میلیون تومان از سوی مراکز اسقاط خودرو خریداری می شود. لازم به ذکر این نکته هم است که سواری بنز قدیمی معمولا اسقاط نمی شود و به قیمت بالایی در بازار خرید و فروش می شود. مزدا سواری هم فعلا اسقاط نمی شود. تعداد و مبلغ گواهی اسقاط خودرو از سوی ستاد مدیریت حمل ونقل و سوخت تعیین می شود البته گواهی اسقاط خودروهای سبک حدودا بین ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تا ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان و خودروهای سنگین بین ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تا ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای امسال تعیین شده است.

دلیل تفاوت قیمت دلال ها و مراکز اسقاط

در شرایطی که خودرویی ۱۲ تا ۱۴ میلیون تومان قیمت دارد و گواهی اسقاط آن ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است، اسقاط خودرو توجیه اقتصادی برای مراکز اسقاط ندارد. به دلیل پایین بودن قیمت لاشه خودرو جز زیان چیزی نصیب این مراکز نمی شود. همین مشکل باعث دلال پروری در این ماجرا شده است.اکنون خودروها خارج از مدار ابطال قانونی در گاراژها و به اصطلاح از سوی اوراق چی های قدیم اسقاط می شوند. یعنی پلاک ها ابطال نمی شود و اسناد و مدارک آن موجود است که می تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد. این در حالیست که در مراکز قانونی مجاز این اتفاق نمی افتد و اسناد و مدارک باطل می شود.

منافع غیر مجاز این چنینی وجود دارد که باعث می شود قیمت دلال ها از قیمت مراکز اسقاط بالاتر باشد. به این نکته باید توجه داشت که مالکین خودروهای فرسوده به دلال ها وکالت اسقاط می دهند. این یعنی مسئول هر جرم و خلافی که با سند و پلاک خودرو اتفاق بیافتد همچنان مالک خودرو است. یکی از جرایم رایج این است که دلال ها سندی مشابه سند فروشنده می سازند و لاشه خودرویی را شبیه سازی می کنند. در حقیقت دلال ها برای اسنادی که لاشه خودرو آن ها مفقود شده است، لاشه سازی می کنند. به این جرم اصطلاحا سند دوقلو گفته می شود. در حال حاضر هزاران پرونده در مراجع قضایی با این موضوع باز است.

یکی دیگر از دلایل اختلاف قیمت دلال ها و مراکز اسقاط این است که دلال ها قطعات اصلی و حتی موتور خودرو اسقاطی را باز کرده و به قیمت بالایی می فروشند. سپس یک موتور اوراقی که فقط ظاهری شبیه موتور دارد را دستکوب و جایگزین آن کرده و خودرو را اسقاط می کنند. جرایم اقداماتی از این دست نیز شامل حال مالک اصلی خودرو می شود.

آشنایی با انواع گیربکس اتوماتیک خودرو