هر کدام از اقوام بختیاری، آذری، کرد، لر و ... که در کشورمان زندگی می کنند آداب و رسوم خاص خودشان را برای شروع زندگی مشترک دارند و این رسوم سالهاست در بین مردم رواج دارد. خیلی های ما از این آداب و رسوم چیزی نمی دانیم و از آنجایی که ممکن است روزی بخواهیم با یکی از همین اقوام ازدواج کنیم، لازم است درباره ی آداب و رسوم شان بیشتر بدانیم. البته این آداب و رسوم معمولا جزئیات زیادی دارد اما ما سعی کردیم پررنگ ترین های آنها که هنوز اجرا می شود را در ادامه با هم مرور کنیم وگرنه مراسم های مختلف و بسیار زیادی در گذشته وجود داشته که در حال حاضر انجام نمی شود.
آداب و رسوم مردم تبریز در ازدواج
همانطور که می دانید، امر ازدواج یکی از رسوماتی است که در بین تمام اقوام رایج است. این مراسم با خواستگاری شروع و با عقد و عروسی خاتمه می یابد. ولی هر شهر متناسب با آداب و رسوم و خلقیاتش، یک سری جشن ها و مراسم هایی را در هنگام برگزاری مراحل خواستگاری تا عروسی، بسیار واجب دانسته و در بین تمامی افراد اهل منطقه رایج است. آداب و رسوم ازدواج ترک ها دارای مراحل متفاوتی ازجمله الچی، سوزدانشما، کبین کسمه، جهاز جورمه و حنا آغشامی است. پس با ما همراه باشید تا هر کدام از این مراحل متنوع را برایتان شرح دهیم.
خواستگاری (الچیلیخ) در تبریز
کلمه الچی در فرهنگ بومی آذری ها به معنای خواستگار است. یکی از رسوماتی که بین اهالی تبریز رایج است، ازدواج فامیلی است. افراد سنتی در این خطه معمولا بر این باور هستند که با دوستان و آشنایان قوم خود وصلت کنند و بسیار مسمم بر این هستند که مادر داماد، عروس خود را انتخاب کند. مراسم خواستگاری به این صورت است که معمولا چند نفر خانم از طرف خانواده داماد به خانه دختر رفته و مراسم خواستگاری را برگزار می کنند. اگر جواب مثبت را از خانواده دختر دریافت کنند، مجدد روزی را انتخاب کرده که به همراه بزرگان فامیل و با حضور آقایان و داماد به خواستگاری دختر بروند. این جلسه جزو مراسم اصلی خواستگاری به شمار می رود. افرادی که برای خواستگاری به همراه داماد هستند، لوازمی مانند گل و شیرینی، نبات و کله قند به همراه خود، به منزل عروس می برند. در این مراسم دختر و پسر با اجازه بزرگترها در یک اتاق حضور پیدا می کنند و با همدیگر در رابطه با اخلاقیات و روحیات هم صحبت می کنند و خانواده هایشان نیز، در رابطه با برگزاری تاریخ مراسم عقد و عروسی و همینطور در رابطه با مهریه با هم صحبت می کنند تا به توافق برسند. در انتهای این مراسم، هنگامی که دو خانواده به توافق رسیده اند، با استفاده از شیرینی که توسط خانواده داماد آورده شده است، از مهمان ها پذیرایی می شود و کله قندی که به همراه داشته اند را نیز، توسط یکی از افراد ریش سفید خانواده داماد می شکنند. اشخاصی که در آنجا حضور دارند، هر کدام به نیت خوشبختی عروس و داماد مقداری از آن قند را می خورند.
بله برون (سوزدانشما) به سبک مردم تبریز
فرهنگ تبریزی ها به گونه ای است که اگر قرار بر این باشد که عروس و داماد مدت زمانی را نامزد بمانند تا با خلقیات و رفتار همدیگر بیشتر آشنا شوند، با توجه به آداب و رسوم تبریز مراسم بله برون رسمی برگزار می شود. در مراسم بله برون، بزرگان و آشنایان نزدیک حضور پیدا می کنند و از طرف خانواده داماد، یک سری هدایا مانند: روسری، شال، پارچه لباس مجلسی، پارچه چادری، حلقه (به عنوان انگشتر نشان) و همینطور شیرینی و یک دسته گل، آورده می شود. دختر و پسر در این مراسم به شکل رسمی نامزد می شوند. براساس آداب و رسوم ترک زبان ها تمام صحبت هایی که خانواده عروس و داماد در خصوص آن به توافق رسیده اند، در یک برگه یا دفترچه یادداشت می شود و در همان جمع که به توافق رسیده اند، امضا می شود.
مراسم عقد کنان (کبین کسمه) در تبریز
آداب و رسوم عقد کنان قبل از مراسم عروسی تبریز، به گونه ای است که یک سری از افراد مراسم عقد را به شکل خصوصی برگزار می کنند، به طوری که در این مراسم فقط فامیل درجه یک حضور پیدا می کند و در محضر، مراسم عقد برگزار می شود. ولی بعضی افراد علاقه دارند، مراسم عقدشان یک مراسم مفصل و مجلل باشد تا در این مراسم، بسیاری از اقوام حضور داشته باشند و جشن باشکوهی را برگزار کنند.این جشن به صورتی است که تمامی مردان و زنانی که از آن ها دعوت به عمل آورده شده است، هر کدام در اتاق های جداگانه جمع می شوند و عاقدی که برای خواندن عقد این دو زوج حضور دارد، صیغه یا عقد دختر و پسر را می خواند. رسم بر این است که عروس خانم بله را بعد از درخواست سه مرحله ای بیان کند و بعد از گرفتن بله از عروس خانم، تمامی افرادی که در این مراسم حضور دارند، هدایایی که برای عروس و داماد در نظر گرفته اند را به آن ها تقدیم می کنند و بعد از آن، به جشن و پایکوبی و پذیرایی از مهمان ها می پردازند.
عیدی بردن برای عروس در دوران نامزدی
در زمانی که عروس نامزد است تا وقتی که به خانه ی خودش برود خانواده ی داماد در اعیاد مختلف مانند نوروز، قربان، غدیر، فطر، مبعث و ... برای عروس خانم عیدی می برند. این عید معمولا طلا به همراه میوه و شیرینی و لباس است. این رسم تا هر زمان که عروس در خانه ی پدری اش باشد ادامه دارد.
مراسم جهازبرون (جهازجورمه) به شیوه مردم تبریز
آداب و رسوم مردم تبریز به گونه ای است که، جهیزیه ای که خانوادهه عروس تهیه کرده است، به خانه اش برده می شود و اقوام نزدیک عروس را دعوت می کنند تا در چیدن جهیزیه و همینطور تزیین آن کمک کنند. رسم مراسم جهاز برون (رسم جهیزیه در تبریز) به گونه ای است که هر یک از اقوام نزدیک عروس که در این مراسم دعوت شدند، هدیه ای به همراه خود برای قرار دادن بر روی جهیزیه عروس می آورد. در این مراسم، خانواده داماد موظف است از مهمان های عروس را که در مراسم جهاز برون شرکت کرده اند، پذیرایی کنند و برای نهار دعوتشان کنند. بعد از اینکه تمامی لوازم و جهیزیه عروس توسط خانواده اش چیده شد، از خانواده داماد دعوت می شود که به منزل عروس و داماد بروند و جهیزیه دختر تبریزی که پدر و مادر عروس تهیه کرده اند را، ببینند و در این مراسم حضور داشته باشند.
این روزها به دلیل تغییرات فرهنگی و به جهت پیشگیری از چشم و هم چشمی یا تحقیر افراد کم درآمد در تهیه جهیزیه، رسم جهاز برون و بازدید از جهیزیه درحال فراموشی است.
مراسم حنابندان (حنا آغشامی) در تبریز
یکی از جذاب ترین مراسم هایی که هنوز خیلی ها انجام می دهند، برگزاری مراسم حنابندان است. این مراسم قبلا شب قبل از عروسی برگزار می شد اما از آنجایی که عروس و داماد خسته می شدند و نایی برای روز جشن عروسی برای شان باقی نمی ماند در حال حاضر معمولا دو تا سه شب قبل از عروسی برگزار می شود. در این مراسم به دست های عروس و داماد و افرادی که در مراسم هستند حنا گذاشته می شود. البته قبل از شروع مراسم حنابندان آذری ها رسم دارند که دوستان داماد، او را به داخل حمام ببرند و به دست او حنا بگذارند و بعد در مراسم شرکت کنند. در بعضی از مناطق که هنوز سنتی عمل می کنند ، زنان سر و پاهای خود را حنا می گذارند و دختران مجرد نوک انگشتان شان را حنا می گیرند تا از یکدیگر قابل تشخیص باشند. این مراسم در خانه مادر عروس برگزار می شود و هریک از خانواده ها، چه خانواده عروس، چه خانواده داماد، طبق هایی را آماده می کنند که داخل این طبق ها لوازمی همچون حنا، میوه و شیرینی و یک سری لوازم و هدایا وجود دارد که خانواده عروس برای داماد تهیه کرده اند و خانواده داماد نیز برای عروس تهیه کرده اند. خانواده ها هرکدام این طبق های آماده شده را به خانه یکدیگر می برند. هدایای خانواده داماد شامل: آیینه و شمعدان، انگشتر، پارچه، حنا، شیرینی، لوازم آرایشی است. لوازمی که خانواده عروس برای داماد تدارک می بینند نیز شامل: کت و شلوار دامادی، حنا، لوازم پذیرایی از میهمان ها، میوه و شیرینی است که در این میهمانی، به جشن و پایکوبی می پردازند و در آخر به دست عروس و داماد حنا می زنند.
حمام دامادی به رسم مردم تبریز
حتما اصطلاح «حمام دامادی» را بارها شنیده اید. این حمام آرزویی است که خیلی از بزگترها برای پسران شان می کنند. میزبان این حمام آقا داماد است. او جوان های خانواده ی عروس و خانواده ی خودش را به حمام عمومی شهرشان دعوت می کند تا با هم جشن حمام قبل از دامادی را بگیرند. لباس هایی که قرار است در این حمام به تن آقا داماد شود، توسط خانواده ی عروس در یک بقچه پیچیده می شود و به دست داماد می رسد. در این بقچه لباس زیر، پیراهن، شلوار، جوراب، دستمال و ... وجود دارد که به همراه مقداری شیرینی، میوه و آب میوه ی خنک به داخل حمام برده می شود تا آقا داماد آخرین حمام مجردی اش را با چند نفر از دوستانش جشن بگیرد. بعد از اینکه دست و پای داماد حنا بسته شده، داماد لباس های دامادی اش را به تن می کند و همراه با دوستانی که او را به حمام برده اند به خانه ی پدری اش می رود و مراسم کوچکی در آنجا می گیرد.
جشن عروسی در تبریز
تدارکات عروسی در تبریز به گونه ای است که خانواده داماد چند روز قبل از برگزاری مراسم عروسی، دختر را برای اصلاح به آرایشگاه می برند که اسم این مراسم بند اندازون است. مراسم عروسی آذری ها به گونه ای است که از نزدیکان دو خانواده دعوت به عمل آورده می شود و پذیرایی نیز به صرف شربت، شیرینی و شام است. بعد از اتمام مراسم عروسی، مراسم بدرقه عروس به این شکل است که یک سری از خانواده های درجه یک که در جشن عروسی شرکت داشته اند، به منزل پدری عروس می روند و در آنجا نیز، با شیرینی از آن ها پذیرایی می شود. بعد از گذشت مدت زمانی خانواده داماد به منزل پدری عروس آمده و عروس خود را تا منزل خودش راهی می کنند.در آنجا پدر عروس به عنوان دعای خیر، دستان عروس و داماد را بر روی یکدیگر قرار می دهد و برای آن ها آرزوی خوشبختی می کند و به وسیله ربان قرمز یا شال قرمز کمر داماد را می بندند و از زیر قران رد می کنند و سپس آن ها را راهی منزل خود می کنند.
پرتاب سیب سرخ به سمت عروس
یکی از رسوم جذاب آذری ها که هنوز بین خودشان متداول است، پرتاب کردن سیب به سمت عروس خانم است. در این مراسم که در شب عروسی انجام می شود، آقا داماد به پشت بام خانه می رود و منتظر می ماند تا عروس خانم از راه برسد. زمانی که عروس به سمت خانه در حرکت است، آقا داماد یک سیب سرخ و درشت را از بالای پشت بام به سمت عروس خانم پرتاب می کند و بقیه شروع می کنند به کف زدن. این کار در واقع خوشامد گویی به عروس خانم است. البته آقا داماد باید حواسش را حسابی جمع کند که نشانه گیری اش درست باشد و عروس خانم جراحتی نبیند.
مراسم پاگشا عروس در تبریز
مراسم پایتختی و مادر زن سلام جزو مراسم هایی است که بعد از عروسی برگزار می شود و چند روز بعد از برگزاری تمام این مراسمات، خانواده داماد به عنوان پاگشا کردن عروس خود، خانواده عروس را به منزل خود به صرف شام دعوت می کنند. مراسم مادر زن سلام نیز پس از مراسم عروسی توسط عروس و داماد اجرا می شود. در این مراسم، عروس به همراه داماد هدیه ای برای تشکر از مادر تهیه می کند و به منزل مادر مراجعه می کند تا از پرورش همسر دل خواهش، تشکر کند.
رسم پول اندازی در عروسی
رسم پول اندازی در عروسی در مناطق خاصی وجود دارد. این رسم گاهی به صورت شاباش انجام می شود. گاهی نیز به صورت سازمان یافته مسئولی برای آن درنظر گرفته می شود. هر فرد مبلغ موردنظرش را به عنوان هدیه نقدی به عروس و داماد؛ به فرد مسئول ارائه می کند تا مبالغ در نهایت مشخص باشد و در زمان ازدواج نزدیکان همان فرد، معادل همین پول به عروس و داماد بعدی داده شود. به این ترتیب، کمک بزرگی برای شروع زندگی مشترک زوج ها انجام می شود.
اطلاع از آداب و رسوم شهرهای مختلف در مراسم عروسی و جشن ها بسیار جالب است. معمولا آداب و رسوم برگزاری عروسی و مراسم پیش از آن، متفاوت است. هر خطه باتوجه به رسوم خاص خود، آن را برگزار می کند. در بالا توضیحات جالبی درخصوص رسم و رسوم برگزاری جشن عروسی در شهر تبریز بیان شده است.
آشنایی با مراسم عروسی در کردستان
