آشنایی با مراسم باداراک 

مراسم باداراک یکی از بزرگترین گردهمایی های اقلیت های دینی جهان است که در این استان آذربایجان غربی برگزار می شود. برگزاری آئین مذهبی ارامنه جهان همه ساله در ایران ضمن اینکه نشان دهنده زندگی مسالمت آمیز اقوام و ادیان مختلف در ایران و آذربایجان غربی است، صلح و دوستی ایرانیان را به تصویر می کشد. مراسم سالانه مذهبی ارامنه جهان تحت عنوان باداراک همه ساله در کلیسای تاریخی «قره کلیسا» در چالدران برگزار می شود؛ در این آیین ارامنه دیگر کشورهای جهان از جمله ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان، کانادا و غیره نیز شرکت می کنند.

مراسم باداراک

باداراک، عشای ربانی یا زیارت تادئوس مقدس، یکی از آیین ها و رسوم مذهبی است که توسط گروهی از اقلیت های مذهبی در ایران برگزار می شود. هر سال، ارامنه برای شرکت در این مراسم از سراسر جهان به قره کلیسا، یکی از کلیساهای جهانی ایران، در استان آذربایجان غربی می روند؛ کلیسایی که به باور برخی، یکی از نخستین کلیساهای جهان است. باداراک هر سال در هفته اول مرداد ماه برگزار می شود و در زمان برگزاری این آیین مذهبی، ارمنیان ایرانی و کشورهای دیگر، تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در ایران و همچنین عده کمی از آشوریان و همین طور معدود افرادی از خانواده های مسیحیان کاتولیک در قره کلیسا گرد هم جمع می شوند.

باداراک جشنی است که مجموعه ای از انگیزه های اعتقادی، قومی و سنتی را در بر می گیرد و علاوه بر این، با انگیزه هایی نظیر دیدارهای خانوادگی، تفریح، سفر و استفاده از آب و هوای مطبوع و ییلاقی درآمیخته است. آیین و مراسم زیارتی کلیسای تادئوس در تاریخ ۲۷ آذر ماه ۱۳۹۹، تحت عنوان پرونده ای مشترک با ارمنستان در اجلاس کمیته جهانی میراث ناملموس یونسکو مطرح و ثبت شد. به این ترتیب باداراک شانزدهمین میراث ناملموس ایران به شمار می رود که در یونسکو به ثبت رسیده است. میراث فرهنگی ناملموس به فرآیندهای فرهنگی نظیر ترانه، موسیقی، رقص، درام، توانمندی، آشپزی، هنر صنایع دستی، رویدادهای مذهبی و جشنواره های گوناگون اطلاق می شود که در طول تاریخ از نسل های گذشته به یادگار مانده اند و نمی توان آن ها را به صورت فیزیکی در محلی مانند موزه به نمایش گذاشت.

محل برگزاری مراسم باداراک

این مراسم با حضور ارامنه ایران و جهان در مجموعه تاریخی جهانی قره کلیسا در شهرستان چالدران اجرا می شود. این مراسم یکی از بزرگترین گردهمایی های اقلیت های دینی جهان است که در این استان مرزی برگزار می شود. قره کلیسا همواره در زمره سه محل گردشگرپذیر این استان به ثبت رسیده و مورد اقبال گردشگران بوده است. گردشگران زیادی از داخل و خارج کشور به قره کلیسا می آیند که این امر نشان از اهمیت این بنای تاریخی در سطح جهانی دارد. مردم چالدران نیز همراهی خوبی در ایجاد محیطی مناسب برای گردشگران دارند و فرهنگ این منطقه کمک زیادی به جذب گردشگران بیشتر در چالدران کرده است. بنای قره کلیسا (کلیسای تادئوس مقدس) در چالدران جزو ۹ اثر ثبت شده جهانی ایران و ۲ اثر ثبت شده جهانی آذربایجان غربی است؛ بیشتر صاحب نظران تاریخ ادیان معتقدند که این کلیسا، قدیمی ترین کلیسای دنیاست. قره کلیسا که در بین ارامنه جهان به تاده مقدس معروف شده در ۲۰ کیلومتری شمال شرق چالدران و بر روی مزار تادئوس، یکی از حواریون حضرت مسیح (ع) احداث شده است.

آداب و رسوم باداراک

آیین باداراک هر سال در تاریخ ۲۶ ژوئن (اوایل مرداد)، مصادف با قتل طاطاووس یا تادئوس مقدس و پیروان او برگزار می شود. قدمت این مراسم به سال ۱۹۵۴ میلادی بازمی گردد؛ زمانی که برای اولین بار گروهی از خلیفه گری ارامنه تبریز به قره کلیسا آمدند و مراسم مذهبی خود را در این مکان برگزار کردند؛ از آن زمان به بعد باداراک هر سال با حضور ارامنه کشورهای مختلف جهان در قره کلیسا برگزار می شود. طبق آداب و رسوم باداراک، شرکت کنندگان باید سه روز (از پنجشنبه تا شنبه) در کلیسا بمانند؛ البته تصمیم گیری برای تعداد روزهای توقف در کلیسا به عهده خانواده ها است و گاهی ممکن است این توقف بیش از سه روز به طول بیانجامد. خانواده های ساکن شهرهای نزدیک فقط روز آخر را به قره کلیسا می روند و سپس به خانه های خود باز می گردند.

در روزهای پیش از شروع جشن باداراک، ارمنیان از شهرهای تبریز، ارومیه، تهران، اصفهان، قزوین و دیگر شهرها و کشورهای همسایه نظیر ارمنستان، سوريه، لبنان، هلند، فرانسه، اتريش، آلمان و كانادا به صورت گروهی و خانوادگی به قره کلیسا می آیند تا در این جشن شرکت کنند. برپایی چادرهای مسافرتی در اطراف کلیسا از مهم ترین نشانه های این مراسم به شمار می آید؛ زیرا هیچ ساختمانی در نزدیکی کلیسا برای اسکان وجود ندارد و شرکت کنندگان باید با تجهیزات اقامتی شخصی به این مکان سفر کنند. آیین دعای کلیسا در دو روز اول مراسم باداراک، در دو نوبت صبح و عصر برگزار می شود. به علاوه رویدادهایی نظیر غسل تعمید نوزادان و کودکان، برگزاری عروسی، نذر شمع و غیره نیز در همین دو روز در کلیسا و محوطه اطراف انجام می شوند.

غسل تعمید یکی از مهم ترین آداب گردهمایی سه روزه باداراک است. عده ای بر این باور هستند که تعمید نوزادشان در نخستین کلیسای حضرت مسیح و محل شهادت حواری آن حضرت (تادئوس مقدس)، تا آخر عمر، خیر و برکتی بی پایان را برای آن ها به همراه می آورد. علاوه بر نوزادان، برخی خانواده ها فرزندان خود را به قصد نذر، غسل تعمید می دهند؛ به همین علت، سن غسل تعمیدگیرندگان گاهی به ۱۵ و ۲۰ سال نیز می رسد. روز سوم، مهم ترین روز آیین باداراک است؛ در این روز، آیین دعای کلیسا تنها یک بار و با آیین ویژه عید به وسیله اسقف اعظم اجرا می شود. مراسم در روز سوم ساعت ۱۰ صبح آغاز می شود و با تبرک نان و آب مقدس همراه است؛ تبرک هایی که بین شرکت کنندگان و زوار پخش می شوند. مراسم اصلی این آیین توسط اسقف خلیفه گری شمال غرب ایران برگزار و با نواختن ناقوس کلیسا شروع می شود. روحانیان کلیساهای ارومیه، جامع ایروان، اصفهان و تهران نیز در برگزاری این مراسم به کمک اسقف اعظم می روند. شرکت در آیین باداراک برای ارامنه اجباری نیست و بسیاری از افراد، تنها برای شرکت در دیگر برنامه های این جشن مانند تهیه غذا، خوردن و آشامیدن، سرگرمی عمومی خانواده ها و دیدار با دوستان و آشنایان در قره کلیسا حضور به هم می رسانند.

تاتائوس مقدس کیست؟

تاتائوس مقدس (St.Thaddeus) یا طاطائوس (طاطاوس) و بارتلیموس مقدس (St. Bartholome) از حواریون عیسی مسیح بودند که به قصد تبلیغ دین مسیحیت در سال های ۴۰ تا ۴۳ میلادی (در دوره حکومت اشکانیان) از شمال غرب وارد ایران و شهری به نام آرداز یا آرتاز (محدوده فعلی شهرستان چالدران) شدند. این شهر در زمان ورود آن ها تحت سلطه آبکار، پادشاه ارامنه بود. در آن زمان بسیاری از ارامنه از دین زرتشت پیروی می کردند و برخی نیز به آیین مهرپرستی روی آورده بودند. با تبلیغات تاتائوس و بارتلیموس مقدس، بسیاری از مردم و پادشاه به دین مسیحیت گرویدند. پس از درگذشت آبکار، سانتروک یا سنادوک بر تخت سلطنت نشست و دیری نپایید که مخالفت پادشاه جدید با حواریون و پیروان آیین مسیحیت آغاز شد. آبکار در سال ۶۶ میلادی دستور داد تمام پیروان مسیحیت (حدود ۳۵۰۰ نفر) به همراه ساندخت (دختر خود پادشاه) کشته شوند؛ افرادی که در محدوده قره کلیسای فعلی به خاک سپرده شدند.

پس از گذشت سال ها از وقوع فاجعه قتل مسیحیان در سال ۳۰۲ میلادی و در زمان پادشاهی تیرداد (یکی از پادشاهان اشکانی تبار ارمنیان)، مسیحیت به عنوان دین رسمی این کشور اعلام شد. در قرن های سوم تا ۶ میلادی برای بزرگداشت طاطاووس و یارانش در مسیر فرار آن ها از دست پادشاه ظالم، کلیساهایی با سنگ های سیاه و سفید بنا شدند که قره کلیسا یکی از آن ها است. ارامنه بر این باور هستند که جسد تاتائوس مقدس در سرداب سمت راست محراب کلیسای فعلی دفن شده است.

سخن آخر

شصت و هشتمین مراسم سالانه باداراک در روزهای ۶ تا هشت مرداد ۱۴۰۱ با حضور ارامنه ایران و جهان در قره کلیسای چالدران برگزار خواهد شد. این مراسم هم زمان با چهاردهمین سالگرد ثبت جهانی کلیساهای آذربایجان غربی و شرقی و همچنین دومین سالگرد ثبت ناملموس مراسم مذهبی قره کلیسا چالدران است.