حنابندان یکی از آداب و رسوم عروسی در نزد اقوام ایرانی می باشد. جشن حنابندان که به تعبیری آخرین رسم از آداب عروسی ایرانی می باشد، جشنی است که در واقع مراسم خداحافظی عروس بوده و در آخرین شب اقامت عروس به طور رسمی در خانه پدری برگزار می گردد. در روزگاران نه چندان دور در شب حنابندان زنان شرکت کننده دستشان را با آغشتن به ظرف حنایی که دور تا دور مراسم گرداننده می شد رنگ می کردند و این آیین همچنان در روستاها و شهرهای کوچک ایران پا برجاست.
حنابندان در هریک از شهر های کشور به شکلی خاص برگزار می شود، ولی در اصل حنابندان آماده کردن حنا (خیساندن آن) و آغشته کردن دست و پای عروس و گاهی داماد با آن حناست. در گذشته معمولا حنا در منزل داماد تهیه می شده است و داماد به همراه خانواده خود حنا را به همراه ساز و دهل به منزل عروس می بردند و با اجازه بزرگ ترها کار حنابندان را شروع می کردند. خواهر عروس دستان عروس را و برادر داماد دستان داماد را حنا می بستند.
در برخی مناطق پس از شروع حنابندان عروس دست راست خود را در حالی که شال قرمزرنگی روی سر خود انداخته است، بالای سرش می گرفته و مهمانان خصوصا اقوام داماد هدایایی مانند سکه های طلا و نقره در کف دست عروس قرار می دادند.
امروزه حنا را پس از خیساندن و آماده کردن به شکل طرح های زیبا درمی آورند و آن را تزئین می کنند و بنا به رسوم اقوام مختلف آن را برای خانواده عروس یا داماد تهیه می کنند. گاهی هم خانواده عروس و داماد هر کدام جداگانه برای اقوام خود حنا را آماده می کنند و رقابتی برای این که کدام فامیل به شکل زیباتری این کار را انجام می دهند وجود دارد.
معمولا این مراسم بعد از شام برگزار می شود، ولی گاهی هم بعضی از خانواده ها علاقه مند هستند از مهمانان با شام پذیرایی کنند که البته هزینه پذیرایی با پدر عروس است، ولی هزینه لباس یا آرایشگاه عروس بر عهده داماد است.
در برخی مناطق برگزاری مراسم حنابندان نه تنها هزینه ای برای عروس و داماد ندارد، بلکه اقوام و دوستان با هدایای مالی خود کمک شایانی برای برگزاری مراسم ازدواج به آنها می کنند. پس از بستن حنا به دست و پای عروس و داماد مهمانان هدایای خود را پیشکش می کنند. گاهی در مناطقی مانند چهاردانگه آشنایان داماد هدایای خود را به ایشان می دهند تا صرف هزینه های ازدواج کند و اقوام عروس این هدایا را به ایشان می دهند تا کمکی برای تهیه جهیزیه به پدرعروس باشد، ولی اغلب هنگام چرخاندن ظرف محتوی حنا به دور مجلس مدعوین پس از برداشتن مقداری از حنا هدایای خود را در کنار ظرف حنا قرار می دهند. پس از آن که دست و پای عروس به حنا آغشته شد بقیه حنای آماده در بین مهمانان توزیع می شود و آنان نیز کف دست و ناخن خود را با حنا رنگین می کنند.
مراسم حنابندان در تبریز و اصفهان
مراسم حنابندان در تبریز و در میان آذری ها از جذاب ترین مراسم ها است. در گذشته این مراسم شب قبل از عروسی برگزار می شد، اما از آنجا که عروس و داماد خسته می شدند امروزه 2 تا 3 شب قبل از عروسی حنابندان می گیرند. در این مراسم، روی دست های عروس و داماد و مهمانان حنا گذاشته می شود. حنا را خانواده داماد تزئین می کنند و با کادوهای دیگری که برای عروس گرفته اند به خانه عروس می برند. آذری ها رسم دارند که پیش از شروع مراسم دوستان داماد او را به داخل حمام ببرند و به دست های او حنا بگذارند و بعد در مراسم شرکت کنند.
مراسم حنابندان در اصفهان یک شب پیش از عروسی است، خانواده داماد حنای تزئین شده و کادوها و لباس های عروس را به صورت خنچه با زدن دف یا تنبک همراه با آشنایان داماد و عروس به خانه عروس می برند. در آنجا حنا را آماده می کنند و روی دست عروس و داماد می گذارند. بقیه میهمانان هم می توانند کمی از حنا بردارند و روی دست و پاهای خود بگذارند. تمام این مراسم با جشن و پایکوبی و پذیرایی از مهمانان همراه است.
سوادکوه
"حنا از جنت است" و اثری از بهشت و نشانه ای از شادی، مهر و نیکبختی دارد. این باوری است که ایرانیان باستان داشتند و هنوز هم پابرجاست. تزیین و آماده سازی حنا برای مراسم حنابندان.برای اینکار می توان از بسیاری از مواد تزیینی بهره برد.
مانند سکه های بدلی،مروارید،صدف،گل های طبیعی و مصنوعی،اکلیل،انواع روبان و ... حنابندان هم در سواد کوه سابقه ی دیرینه دارد. و همانند امروزه در شب عروسی برگذار می شد.
مراسم حنابندان که آخرین رسم از آداب عروسی ایرانی می باشد، جشنی است که در واقع به خاطر خداحافظی عروس از خانواده اش و آخرین شب سکونت وی در منزل پدری اش برگزار می شود. در قدیم الایام رسم بر آن بود که سینی حنا دور تا دور مجلس گردانده میشد و زنان حاضر در مراسم تماما دست های خود را به حنا آغشته می کردند. باور ایرانیان باستان این بود که حنا از بهشت است و نشانه ای از شادی، محبت و کامروایی دارد.
این مراسم در هر شهر با شیوه ای خاص برگزار میشود؛ ولی درکل حنابندان یعنی خیساندن و آماده کردن حنا و سپس آغشته کردن دست و پای عروس و داماد به آن می باشد. در گذشته سنت این جشن چنین بود که حنا در منزل داماد تهیه می شد و داماد آن را همراه خانواده اش با ساز و آواز به منزل عروس می برد و با اجازه بزرگ ترها مراسم حنابندان را شروع می کردند. خواهر عروس دستان عروس را و برادر داماد دستان داماد را حنا می بستند.
در برخی شهرها عروس در مراسم حنابندان شال قرمز رنگی روی سر خود می اندازد و دست راست خود را بالای سرش می گیرد و تمام حاضرین در مجلس هدایایی را در دست او می گذارند. امروزه حنا را پس از خیساندن و آماده کردن، در سینی های زیبای خاصی می گذارند و روی حنا را طرح دار می کنند و بر طبق رسوم آن را برای خانواده ی داماد و یا عروس می برند. گاهی هم خانواده ی عروس و داماد هر کدام جداگانه برای اقوام خود حنا را آماده می کنند و رقابتی برای این که کدام فامیل به شکل زیباتری این کار را انجام می دهند وجود دارد.
مراسم حنابندان معمولا پس از شام برگزار می شود اما عده ای از خانواده ها دوست دارند که با شام از میهمانان خود پذیرایی به عمل آورند. هزینه ی این مراسم بر عهده ی پدر عروس می باشد اما هزینه ی لباس و آرایشگاه را داماد می پردازد.
مراسم حنابندان امروزه زیاد مرسوم نیست زیرا سایر جشن های اصلی برای هر دو خانواده بسیار هزینه داشته اند و با توافق خانواده ها این جشن برگزار نمی شود. در حالی که در بسیاری از روستا ها و شهرستان ها این جشن جزء جدا نشدنی جشن های ازدواج است.
مکانها و نام های محلی مراسم حنابندان
مکان هاي برگزاری مراسم حنابندان شامل: آيين هورزان دماوند بخش آبسرد، بلوچستان، تهران، خراسان، رمشك، سروستان، سه هزار تنكابن، شوشتر، فش، كلاردشت، آذربایجان
حنابندان در فرهنگ های مختلف نام های متفاوتی دارد که میتوان از آن ها به: حينابنون، انيبندان، حنا گئجه سی، حنابندان يا حنابندون و اشاره كرد.
حنابندان در شب قبل از عروسی
معمولا عروسی شامل دو بخش است: اول حنابندان که در شب قبل از عروسی انجام می گیرد و دوم مراسم اصلی عروسی که در گذشته های دور بین هفت تا ده شبانه روز برگزار می شد و پذیرایی از مهمان ها عموما با نقل، شیرینی، شربت، میوه انجام می گرفت.
حنابندان به شیوه ی امروزی
مراسم حنابندان به شیوه ی امروزی بیشتر شبیه به پارتی های گودبای مجردی و پای کوبی و رقص انجام می پذیرد اما افرادی نیز هستند که دوست دارند سنت های قدیمی ایرانی را در مراسم ازدواج خود به جا آورند.
برای متفاوت بودن و امروزی بودن مراسم حنابندان، جایی غیر از خانه ی پدری را برای برگزاری جشن انتخاب کنید. اگر امکان این امر برای شما وجود ندارد، خانه تان را تزئین کنید و برای مهمانان تم لباس تعیین کنید. همچنین تالار هایی هستند که برای برگزاری مراسم حنابندان سالن های جداگانه ای را درنظر گرفته اند. این سالن ها تزئینات ویژه ای برای مراسم حنابندان دارند.
اولین و اصلی ترین سنت جشن و حنابندان این است که به دستان عروس خانم حنا می مالند. در این مورد می توانید خلاقیت به خرج دهید و طرح هایی خاص و منحصر به فرد استفاده کنید.
برای آنکه مراسمی به یادماندنی و ویژه داشته باشید سعی کنید هدیه ای کوچک به میهمانان خود بدهید. این هدیه اگر دست ساز باشد دوست داشتنی تر است. از آنجایی که مراسم حنابندان شما متفاوت است، هدیه ای هم که به دوستان خود می دهید باید متفاوت باشد. هدیه هایی که نام شما روی آن حک شده و یا هدایایی که بتوان آنها را نگه داشت و بعد از مدتی دور ریخته نشوند انتخاب مناسبی برای مراسم حنابندان خواهد بود.
آشنایی با آداب و رسوم عید غدیر در شهرهای ایران
