کار دلکو اینست که در سیستم جرقه زنی، برق را بین شمع ها توزیع میکند؛ از این رو با نام distributor در زبان انگلیسی یا توزیع کننده و تقسیم گر شناخته می شود. در قطعه کوئل، برق حدود ۱۲ ولتی باتری و دینام به اندازه چندین هزار برابر، افزایش ولتاژ پیدا می کند تا به منظور احتراق داخل موتور به شمع ها برود ولی این برق باید بطور منظم و یکسان بین شمع ها توزیع شود. در چنین شرایطی دلکو، کار خود را در سیستم جرقه زنی شروع می کند.یکی از نکات قابل توجه، هم زمان نبودن جرقه و احتراق در تمامی سیلندرهای موتور است، بلکه این اتفاق از نظر زمانبندی، ریتم مشخصی دارد. دلکو به قطعه ای گفته میشود که آنرا بطور منظم با قطع و وصل کردن برق، با همان ریتم مشخص به شمع ها می رساند تا به منظور احتراق، جرقه به موقع زده شود.
علت نامگذاری دلکو
علت نام گذاری دلکو اینست که Dayton Engineering Laboratories Co. نام اولین شرکت سازنده ی این قطعه بود و از این رو واژه DELCO برگرفته از نام همین شرکت میباشد و هم چنان به آن در ایران، دلکو می گویند. دلکو با نام های دیگری نظیر تقسیم گر شناخته میشود که ترجمه ای مشابه با توزیع کننده از واژه Distributor است.دلکو در موتور خودرو به عنوان یکی از اجزای مهم موتور می باشد که وظیفه تقریبی آن تامین برق و شارژ کردن باتری خودرو می باشد
تاریخچه ی دلکو
اولین کسی که دلکو را اختراع کرد، چارلز کترینگ نام داشت که برای نخستین بار در سال ۱۹۱۰ بر روی خودروی کادیلاک مورد آزمایش قرار گرفت و نتایج شگفت انگیزی را بهمراه داشت. چارلز کترینگ بخاطر این اختراعش مدال ادیسون را دریافت کرد؛ به این معنی که اختراع این قطعه در تکنولوژی اتومبیل ها تحولی بزرگ بوجود آورد. این مدال در شاخه مهندسی برق، یکی از قدیمی ترین و ارزشمندترین مدال ها به شمار می رود. سیستم جرقه زنی اتومبیل ها، درواقع محل اصلی دلکو محسوب میشود ولی توجه کنید که امروزه دیگر از این قطعه استفاده نمیشود و به جای آن از سنسورهایی روی میل لنگ و میل سوپاپ استفاده می کنند.
نحوه عملکرد دلکو
اساس کار موتورهای امروزی براساس موتور چهار زمانه میباشد ، بدین معنا که در هریک از سیلندرهای این موتور ، یک چرخه چهار مرحله ای اتفاق می افتد که شامل مرحله اول یا مکش ( تنفس) ، مرحله دوم یا تراکم ( فشرده سازی ) مرحله سوم یا انفجار ( قدرت ) و مرحله چهارم یا تخلیه ( خروج دود ) میباشد. حقیقتا این چهار مرحله ، یک بار پیستون در طول سیلندر بالا و پایین میرود و میل لنگ را به حرکت در می آورد.حال نکته اینجاست که این چرخه چهار مرحله ای در هر یک از سیلندرها بایستی در زمان مشخصی اتفاق بیفتد تا میل لنگ بدرستی به گردش دربیاید و تناوب حرکت حفظ شود . در این جا دلکو بایستی برق را در تایم مناسب برای جرقه زدن راهی شمع های هر سیلندر کند.
زمان بندی این انتقال برق دلکو بوسیله همان میل لنگ موتور تنظیم میشود، میل لنگ به وسیله میل سوپاپ و میل دلکو ، زمان بندی را به قطعه دلکو انتقال داده. دلکو حقیقتا همانند یک کلید قطع و وصل برق عمل میکند که فرمان این قطع و وصلی توسط همان میل لنگ و با کمک میل سوپاپ و میل دلکو داده میشود. لازم به ذکر است در موتور های چهار زمانه ، به ازای هر دو دور چرخشی میل لنگ ، یک دور میل سوپاپ و دلکو میچرخد.
اجزای تشکیل دهنده دلکو
به طور کلی دلکو، از قطعات زیر تشکیل شده است:
- درب دلکو
- چکش برق
- پلاتین
- خازن
- سیم خازن
- صفحه دلکو
- صفحه ثابت دلکو
- بادامک
- وزنه ها
- فنر وزنه ها
- میل دلکو
- بدنه
- دستگاه خلائی
- پیچ تنظیم دلکو
- فنر و زغال
از مهمترین قطعات در ساختار دلکو، چکش برق است که کار قطع و وصل پلاتین های دلکو را انجام میدهد. موقعیت چکش برق نیز بدین شکل است که در بخش بالایی دلکو و روی میل دلکو قرار گرفته و چرخشی دایره ای دارد . در واقع چکش برق، جریان الکتریکی ورودی را که از کوئل آمده با قطع و وصل نمودن پلاتین ها به سمت هریک از شمع ها در زمانبندی مشخص خود هدایت میکند . چکش برق نیز همانند یک پل ارتباطی عمل میکند ، هنگامی که این پل برقرار باشد ، جریان الکتریکی عبور کرده و به سمت شمع ها میرود.
نشانه های خرابی دلکو
از نشانه های خراب شدن دلکو، شامل موارد زیر می باشد :
- از دلایل معیوبی دلکو ، این است که خودرو استارت نمیخورد.
- هنگامی که صداهای نا هنجاری از موتور خارج میشود در این حالت دلکو ایراد پیدا میکند.
- چنانچه در صفحه نمایش خودرو ، چراغ دینام یا باتری فعال شود ، احتمال معیوب شدن دلکو وجود دارد
- اگر شکل گازهای خروجی از اگزوز دچار تغییراتی شود به این معناست که دلکو خراب شده است.
معایب دلکو
- از معایب عمده ذاتی دلکو این است که شدت جرقه ، وابسته به دور موتور میباشد.
- جرقه بر روی سر شمع ها به صورت یکسان توزیع نمیشود.
- عدم تناسب آوانس های دینامیکی و استاتیکی از دیگر معایب دلکو به شمار میرود.
- از دیگر معایب عمده و ذاتی دلکو میتوان به تنظیمات زیاد و پیچیدگی مکانیکی اشاره نمود.
نحوه تنظیم دلکو در اتومبیل های کاربراتوری
چنانچه دلکو در سیستم جرقه زنی خودرو ، تنظیم نباشد موتور خودرو دچار لرزش میشود شما میتوانید موقعیت قرار گیری دلکو را بدون مراجعه به مکانیک تنظیم نمایید. بدین صورت که بایستی پیچ نگهدارنده دلکو را در زمانی که موتور خودرو کار میکند، مقداری شل کند تا دلکو بتواند بچرخد. با چرخاندن دلکو به یک سمت ، دور موتور افزایش یافته و پس از آن موتور به راحتی کار میکند.حالت ادوانس در طی این روند شکل گرفته و روند ریپ زنی موتور خودرو با گذشت زمان شروع میشود. دلکو را بایستی پس از ریپ زدن موتور ، بر خلاف جهت اولیه بچرخانید و تا جایی این روند چرخش را ادامه دهید تا دیگر موتور ریپ نزند.
گازهای خروجی اگزوز با اتمام روند ریپ زنی، در حالت صاف قرار میگیرند بدان معنی که دلکو در موقعیت مناسب تنظیم شده است. سپس قبل از محکم سازی پیچ نگهدارنده دلکو ، به جهت کسب اطمینان خاطر از موقعیت اصلی موتور ، بایستی برروی پدال گاز مقداری فشار وارد کرده تا دور موتور افزایش یابد. در صورت لرزش مجدد موتور اتومبیل ، بایستی مجددا دلکو را به چرخش دربیاورید و نهایتا پیچ نگهدارنده را محکم نمایید.
حذف دلکو چه کمکی کرده است؟
یکی از ضعف های استفاده از دلکو این بود که توزیع جریان الکتریکی میان شمع ها به درستی و به میزان یکسان و در زمان مشخصی صورت نمیگرفت و دلکو به سرعت از تنظیم خارج میشد. اما امروزه با حذف این قطعه و صدور فرمان قطع و وصل جریان الکتریکی از سوی ECU ( کامپیوتر اتومبیل ) موتور خودرو کارکردی منظم تر و بهینه ای پیدا کرده، یعنی مصرف سوخت هم کاهش یافته و هدر رفت انرژی کمتری شده است.
در اتومبیل های بنزینی و همچنین هیبریدی ( که ترکیبی از موتورهای برقی و بنزینی دارند ) از سیستم جرقه زنی دلکو استفاده می شود . این سیستم ، جرقه ها را با فاصله تعیین شده ایجاد می کند . اساسا احتراق در موتور اتومبیل نیاز به جرقه دارد و تا جرقه نداشته باشیم ماشین به حرکت در نمی آید. این جرقه ها ، نقش مهمی در کار کردن و قدرت گرفتن خودرو و تبدیل واکنش های شیمیایی به انرژی فیزیکی و حرکتی داشته و دارند . دیر و زود و ناقص ایجاد کردن جرقه هم باعث می شود تا این قدرت تولید شده موتور و تبدیل آن به خوبی انجام نشده و خودرو دچار مشکل شود .سیستم های جرقه زنی را بخشی از سیستم برق خودرو می دانند . این سیستم از باتری و دینام و فیوزها و سیستم جرقه زنی و مدارات الکتریکی تشکیل شده است .
عیب یابی و بررسی مشکلات دلکو
به صورت کلی سیستم جرقه زنی بدون دلکو به دلیل فقدان قطعات مکانیکی ، به ندرت دچار خرابی می شود و عمده مشکلات آن ناشی از خرابی شمع ها یا کوئل است . سیستم جرقه زنی بی دلکو نسبت به انواع دلکویی به مدل شمع حساس تر بوده و در صورت تحت فشار قرارگرفتن کوئل ، مسئله نیم سوزی یا سوختن کامل کوئل ممکن است بروز کند . در صورت بروز خرابی مدار و یا احتراق نامناسب ، خطاهای مربوط به آن در حافظه ECU ثبت شده ضمن آنکه از طریق اسیلوسکوپ نیز می توان موج جرقه را رصد کرد و به وجود برخی عیوب پی برد .
در صورتی که ارتباط کوئل با شمع توسط وایر برقرار شده باشد ، می توان همانند سیستم جرقه دلکویی برای تست جرقه ، وایر را از شمع باز کرد و یک میله بلند نظیر پیچ گوشتی درون آن قرار داد و به سرسیلندر نزدیک کرد . همچنین از آنجایی که تنظیم زاویه جرقه توسط خود ECU انجام می شود ، تمامی مسائل و مشکلات ناشی از تنظیم دستی زاویه جرقه در این سیستم منتفی بوده و امکان دخالت خود شخص به صورت دستی وجود ندارد .
پیشرانه استارت خورده و روشن نمی شود
روشن نشدن پیشرانه علل فراوانی دارد اما اگر از سلامت بخش هایی نظیر پمپ بنزین ، انژکتورها ، رله ها و فیوز ها و ایموبلایزر اطمینان دارید ، نوبت بررسی سیستم جرقه زنی است . روشن نشدن پیشرانه در سیستم جرقه زنی بی دلکو چند علت اصلی می تواند داشته باشد . ابتدا شرایط وایرها را چک کنید که دچار مشکلاتی نظیر فرسودگی ، قطع ارتباط ، اتصالی ( برق دزدی ) ، شل شدگی نباشند .
با آزمون جرقه ( میله فلزی ) در لحظه استارت می توان به وجود جرقه پی برد . در نظر داشته باشید که در سیستم کوئل دوبل اگر یکی از کوئل ها خراب شود ، 2 سیلندر فاقد جرقه خواهد بود و عملا پیشرانه نمی تواند روشن شود . روغن زدگی شمع ها و یا در روغن غوطه ور شدن محل سوار شدن وایر یا پایه کوئل نیز می تواند چنین مسئله ای را ایجاد کند . مشکلی که در پیشرانه هایی نظیر TU5 به وفور مشاهده می شود و عموما ناشی از خرابی واشر قالپاق سوپاپ است .
گاهی ممکن است پیشرانه استارت خورده و خاموش شود و یا کلا قادر به حفظ دور نباشد . در صورت سلامت پمپ بنزین و استپر و اورینگ دریچه گاز ، این ایراد به احتمال زیاد ناشی از خرابی سنسور دورشمار است که یا کثیف شده یا فاصله هوایی آن به هم خورده است یا کلا خراب شده است . نمایش اعداد نامربوط توسط دور شمار می تواند نشانه خرابی این سنسور باشد .
پیشرانه قدرت ندارد
اگر از سلامت تمامی بخش های مکانیکی و سیستم سوخت رسانی اطمینان حاصل شده ، باید به عملکرد شمع و کوئل ها شک کرد . نیم سوز شدن کوئل می تواند موجب کپ شدید پیشرانه و حتی خاموشی آن شود . عموما در چنین شرایطی چراغ چک روشن شده و یا چشمک می زند . استفاده از شمع های نامناسب بازاری و یا عدم تعویض شمع کهنه از جمله اصلی ترین دلایل کاهش عمر کوئل هاست .
پیشرانه تک کار می کند
تک کار کردن پیشرانه یکی از نشانه های اصلی شمع دوده زده است . شمع ها را باز کنید ، شرایط آن را از نظر وجود دوده بررسی کنید و بعد از فیلرگیری مجدد نصب کنید . در صورت سلامت شمع ها ، خرابی وایر ها و یا نشت ولتاژ ( برق دزدی ) ممکن است چنین مسئله ای ایجاد کند . در صورت سلامت وایر و یا نبود آن ، مقصری به جز کوئل باقی نمی ماند . در صورت خرابی کوئل یا بروز احتراق نامناسب ، چراغ چک روشن می شود .بسیاری از خودروها از کوئل های مجزا برای هر شمع سود می برند . در سیستم کوئل دوبل اگر یک کوئل بسوزد 2 سیلندر فاقد جرقه خواهد شد . وایرها باید نرم و منعطف و بدون ترک و پوسیدگی باشند . روغن زدگی پایه کوئل یا شمع موجب روشن نشدن یا بد کار کردن پیشرانه می شود .
آشنایی با سیستم شیب سنج خودرو
