آشنایی با صنایع دستی گیلان

استان شمالی گیلان به جهت همجواری با آب های نیلگون دریای کاسپین و دارا بودن جاذبه های تاریخی، گردشگری و طبیعی فراوانش همواره در کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است. این استان همچنین در ایام نوروز پذیرای سیل عظیمی از میهمانان می باشد. از دیگر شاخصه های جذب توریست در این استان می توان به تنوع صنایع دستی آن اشاره نمود، که در شهر های مختلف نظیر رشت، آستانه ی اشرفیه، لاهیجان، املش و ...و ، در مراکز فروش و با قیمت مناسب عرضه می گردد. در اینجا با معرفی مهمترین این صنایع و مراکز فروش آن، سعی داریم تا گردشگران را در تهیه ی این نوع سوغاتی ها ماندگار که تداعی گر خاطرات سفر هستند، هر چه بیشتر یاری نماییم.

معرفی مهمترین صنایع دستی استان گیلان

این استان به جهت دارا بودن پیشینه ی تاریخی، دارای تنوع صنایع دستی بسیار می باشد. که کاملا بومی و معرف آداب و رسوم و پیشینه ی کهن این سرزمین می باشد. یکی از شهر هایی که در استان گیلان دارای بیشترین صنایع دستی می باشد، آستانه ی اشرفیه نام دارد. این شهر مابین شهر رشت و لاهیجان واقع شده است. قرار گیری در این مسیر منجر شده تا گردشگران بسیاری در آن اقدام به خرید صنایع دستی نمایند. اما قابل ذکر است که تمامی شهر های استان گیلان صنایع دستی موجود در استان را عرضه نموده و در اختیار گردشگران قرار می دهند. از سایر شهر های پر اهمیت در این خصوص می توان به ماصوله، رشت، لاهیجان، انزلی، املش و .... اشاره نمود. از عمده ترین صنایع دستی این استان می توان به حصیر بافی، رشته دوزی، بامبو بافی، لباس محلی، خراطی، چادر شب بافی، نازک کاری، چوب تراشی، منبت و معرق چوب، سفالگری، مروار بافی، کاشی معرق، چلنگری، مینای خانه بندی، گلیم بافی، جاجیم بافی، جوراب بافی، شال بافی، عروسک بافی، قلاب بافی و ..... اشاره نمود. در اینجا به معرفی مهمترینِ این صنایع دستی همراه با ذکر نام مراکز آن می پردازیم:

حصیر بافی

یکی از صنایع دستی استان گیلان که در میان مردمان این منطقه بسیار رایج است حصیر بافی می باشد. در اکثر نقاط این منطقه از جمله خمام، گلشن، جفرود، غازیان، بندرانزلی و روستاهای اطراف آنها به این هنر زیبا می پردازند. (لی) یا (سوف) مواد اولیه این محصول می باشد که به صورت خودرو در اطراف آبگیرها و مرداب ها می رویند. از محصولات این صنعت می توان به زیرانداز، آبکش، انواع سبد و ... اشاره کرد.

بامبو بافی

بامبو در فرهنگ دهخدا به معنای خیزران یا نی معرفی شده است. این کلمه یک کلمه ی چینی و نوعی خیزران است که در زمین های مردابی و پر آب به عمل نمی آید. بامبو بافی صنعتی است که همزمان با رایج شدن کشت چای و به جهت پیوستگی غیر مستقیمی که با آن داشته در منطقه ی گیلان متداول می گردد. تولید محصولات متنوع، ظریف و زیبای فراوانی که از بامبو صورت می گیرد، به جهت خاصیت ارتجاعی و شکل پذیری آن می باشد. از مراکز عمده ی تولید و بافت محصولات صنعت بامبو، می توان به اطراف شهرستان لاهیجان، علی الخصوص روستای لیالستان اشاره نمود.

رشتی دوزی

نوعی قلاب دوزی در رشت متداول است که به رشتی دوزی شهرت یافته است. این هنر یکی از اصیل ترین هنر های استان گیلان محسوب می شود، که امروزه در بین بانوان این سرزمین رواج یافته است. رشتی دوزی از کهن ترین صنایع دستی استان به شمار می آید. در واقع یک نوع تزئین پارچه های ضخیم است که از طریق رو دوزی صورت می گیرد. به طوری که زمینه ی پارچه ی مورد نظر توسط نخ های ابریشم تزئین می یابد. همچنین می توان عنوان نمود که نقش های زیبایی با نخ ابریشمین و توسط وسیله ای به نام قلاب بر روی پارچه های ضخیم صورت می گیرد.

سفالگری

از انتزاعی ترین هنر جهان هنر سفالگری می باشد و به اعتقاد اکثر محققان و باستان شناسان زادگاهش ‏ایران بوده ،و از این کشور به سایر نقاط جهان راه یافته است اصولاًظروف سفالینه از اولین ظروف مورد ‏استفاده بشر بوده و در طول سالیان دراز به نقطه اوج رسیده ،سفالگری تقریباًدر تمامی مناطق استان ‏گیلان از جمله رودسر ،لنگرود ،لاهیجان ،سیاهکل ،رشت ،صومعه سرا ،تالش،آستارا و… متداول است . ‏تولیدات سفالی دارای تنوع بسیار است ، از جمله آنها سفال سقف برای پوشش ساختمان ها که مورد ‏مصرف نقاط وسیعی از گیلان در مرکز ،شرق و خصوصاًغرب می باشد . ونیز تولید انواع ظروف ‏مصرفی که به جای بسیاری از تولیدات مشابه ماشینی مورد مصرف روزمره در زندگی مردم این سامان ‏دارد .‏

چموش دوزی

چموش نوعی کفش چرمی می باشد که در برخی شهر های استان گیلان و توسط برخی از هنرمندانش بافته می شود. این نوع کفش ها دارای انواع مختلف بوده و از پر استفاده ترین مدل های آن می توان به آنهایی اشاره نمود که دارای بند بلندی است که به دور پاها پیچیده می شود. چموش ها معمولا به صورت ساده و بدون رنگ تولید می شوند. در گذشته رنگ نمودن این کفش ها توسط رنگ های طبیعی صورت می گرفته است. معمولا چموش ها با نخ های زرد، سبز و قرمز تزئین می شوند.

چادر شب بافی

چادرشب، پارچه ای رنگارنگ و معمولا با طرح چهارخانه است که با دستگاه مخصوص چادرشب بافی (پاچال) بافته می شود. الیاف استفاده شده در این پارچه معمولا ابریشم یا پنبه است و معمولا به شکل مربعی در ابعاد 2 متر در 2 متر تهیه می شود. در استان گیلان زنان معمولا از چادرشب به عنوان کمرپیچ برای جلوگیری از نفوظ رطوبت به بدن به ویژه هنگام کار در شالیزار استفاده می کنند در گذشته نیز برای روجهازی دختران از چادر شب استفاده می کردند. لاون در شرق گیلان به ویژه رودسر و روستای قاسم آباد رونق بیشتری دارد و قاسم آباد به عنوان روستای ملی چادر شب بافی شناخته می شود.

این هنر دستی در سایر بخش های ایران مثل یزد، هرمزگان و خراسان شمالی نیز وجود دارد و هم اکنون یکی از قطب های مهم بافت چادر شب، روستای روئین در اسفراین (خراسان شمالی) است.

چادر شب ها پارچه ای در ابعاد 2*2 متر هستند که در اکثر شهر ها و روستاهای اطراف شهرستان رشت بافته می شوند. در روزگاران قبل چادر شبها از پارچه های ابریشمی خالص بر روی پاچال که دستگاهی چوبی بود، بافته می شد. اما امروزه برای بافت این چادر شب ها از الیاف، پشم و نخ مصنوعی بهره می گیرند. رنگ و طرح های زیبای این پارچه ها متنوع و خاص می باشد. به طوری که نظر همگان را به خود جلب می نماید. چادر شب ها یادگاری های مناسبی از رشت محسوب می شوند.

مروار بافی

مروار بافی از صنایع بسیار رایج و متداول استان گیلان است که دارای جنبه های کاربردی هم در زندگی روز مره می باشد. تنوع در مروار بافی فراوان بوده و زنان و مردان بسیاری در این سرزمین به مروار بافی مشغول هستند. مروار بافی انواع وسایل مصرفی و تزئینی را عرضه می دارد. وجه تسمیه ی این هنر از نام گونه ای از درخت بید گرفته شده که به نام بید مروار معروف می باشند، ودارای ساقه های متعدد و خیلی نرم هستند. این ویژگی آنها منجر به حالت پذیری و با دوامی مروار ها گردیده است. از عمده ترین مراکز مروار بافی در استان گیلان شهرستان های آستانه ی اشرفیه و صومعه سرا می باشند، و بیشترین محصولات مروار بافی نیز در این مراکز تولید می گردد.

تولید عروسک های کاموایی

یک نوع دستباف فانتزی است که در شهر ماسوله توسط زنان در اوقات فراغت بافته شده و به گردشگران عرضه می گردد. عروسک های کاموایی سوغاتی است که هر مسافر و گردشگری که از ماسوله دیدن می نماید، جهت یاد بود و ارمغان سفر خریداری نموده و با خود می برد.

دست بافته های پشمی

پشم ها از فراورده های حاصل از دامداری محسوب می شوند. و نوع مرغوب آن در مناطقی از گیلان که در آن دامداری رونق دارد، یافت می گردد. پشم پس از چیده شدن، توسط دستگاه های ریسندگی به نخ تبدیل می شود. و رنگ نمودن آن با روش های مختلف شیمیایی یا طبیعی صورت می گیرد. در مناطق کوهستانی منطقه، زنان معمولا این نخ ها را در بافت لباس های پشمی نظیر جوراب، دستکش، شال گردن و بلوز به کار می گیرند. از مراکز بافت و تولید این نوع دست بافته ها می توان به ماسوله، رشت، انزلی و .... اشاره نمود.

شال بافی

شال بافی نیز هنری دیگر از بانوان گیلانی به شمار می آید. این محصولات در غرب گیلان و به خصوص در شهر ها ی تالش و گالش رایج می باشد. شال ها دست بافته های زیبا و رنگین بومی و سنتی هستند که از پشم بافته می شوند. این دست بافته ها از نفوذ هر گونه رطوبت و سرما جلوگیری می نمایند. و بسیار مورد استفاده ی ساکنان مناطق مرطوب و کوهستانی می باشند.

عروسک بافی

یکی دیگر از صنایع دستی استان گیلان هنر زیبای عروسک بافی ست که بیشتر در فومن به ویژه شهر ماسوله بافته می شود. این عروسک ها با کاموا، قلاب بافی می شوند و در اصل نماینده های کوچکی از مردان و زنان گیلکی با پوشش سنتی هستند.

صنایع چوبی

جعبه جواهرات، بازی شطرنج، بازی تخته، قلیان، صندوقچه و ... چیزهایی هستند که در گیلان از چوب هم تهیه می شوند و به عنوان صنایع دستی در سراسر این استان قابل تهیه هستند.

گلیم بافی

گلیم از آن دسته هنرهای دستی است که در سراسر ایران یافت می شود و هر منطقه جغرافیایی با توجه به فرهنگ خاص خود از طرح های متفاوت و الیاف گوناگون استفاده می کند. گلیم در گیلان به عنوان زیرانداز در زندگی روزمره مردم کاربرد داشته و دارد و عمدتا توسط زنان بافته می شود. جنس گلیم ها معمولا از پشم و نخ پنبه است و بیشتر در مناطق مرتفع استان مثل آستارا و تالش بافته می شود.

قلاب بافی رشتی

در گیلان، بیشتر نقش و نگارها از حافظه و تخیل سازندگان آن ها ساخته شدند و از هر نسلی به نسل بعدی منتقل شدند. نقش و نگارها که بیشتر محبوب هستند و بیشتر در مورد تقاضا نقش دارند، موتیف های قدیمیبته جقه ، پیزلی و دایره هستندقلاب بافی رشتی به سه گروه تقسیم می شود:

• این روش شامل قلاب بافی پارچه با نخ ابریشمی رنگی است که پس از ترسیم الگو رخ می دهد.
• قلاب بافی با روش تکه دوزی ، در این روش، بعد از اینکه هنرمند الگوهای بافت ماهوت را اعمال می کند، یک بخش خاص را جدا می کند و آن را با قطعه ای از رنگ دیگری جایگزین می کند و سپس آن را می سازد.
• قلاب بافی ترکیب شده با روش معرق . این نوع از همه پیچیده ترین است. این هنرمند تکه های ماهوت رنگارنگی را روی پارچه اصلی قرار می دهد و با قلاب بافی لبه های آنها را وصله می کند. محصولاتی مانند لباس میز ، پارچه فروشی ، تختخواب ، کوسن ، زیر جلدی ، کیف ، چمدان و پوشش کف با این روش ساخته شده است.
  صنایع دستی مردم کردستان را بشناسید