آشنایی با زکات فطریه و کفاره روزه رمضان

زکات فطره چیست ؟

زَکات فِطره یا زکات فطر یا فِطریه از واجبات مالی اسلام که براساس آن باید حدود سه کیلوگرم از خوراکِ غالب مانند گندم، جو، خرما، برنج، کشمش و یا قیمت آن به ازای هر نان خور به مستحق پرداخت شود. مستحق یا موارد مصرف زکات فطره همان موارد هشتگانه زکات مال (فقیر، مسکین، آزادی بردگان، بدهکار، مؤلفة قلوبهم، مأموران جمع آوری زکات، فی سبیل الله و ابن سبیل) است؛ البته طبق نظر برخی مراجع تقلید، احتیاط واجب یا مستحب است که فطریه به فقیر پرداخت گردد.پرداخت زکات فطره بر هر کسی که مکلف و هوشیار بوده و فقیر نباشد، واجب است. چنین کسی زکات فطره خود و هر کس را که عیال (نان خور) او به شمار رود، باید پرداخت کند. زمان پرداخت آن نیز بنابر قول مشهور میان متأخران، از غروب روز آخر ماه رمضان تا هنگام گزاردن نماز عید و بنابر نظر برخی تا ظهر روز عید فطر است.بر اساس روایات، پرداخت زکات فطره تکمیل کننده روزه، باعث قبولی آن و تکمیل کننده زکات مال است.

پرداخت زکات فطره بر کدام افراد واجب است؟

زکات فطره بر افرادی واجب است که در شب عید فطر اولاً مکلف باشند و ثانیاً فقیر نباشند و ثالثاً نان خور دیگران هم محسوب نشوند. افرادی که دارای این شرایط هستند باید زکات فطره را برای خود و افراد نان خورشان بپردازند. فطریه را می توانید به همان صورت خوراک و یا پول آن را به مستحق بپردازید.احتیاط این است که فطریه را قبل از نماز عید پرداخت کنند و اگر موفق به پرداخت نشدند آن مبلغ را کنار بگذارند تا در اولین فرصت اقدام کنند.

شرایط پرداخت زکات فطره مهمان

زکات فطره مهمان بر میزبان واجب است. هرچند در این مسئله اختلاف نظر وجود دارد که با یک مرتبه افطاری خوردن در شب عید فطر، زکات بر میزبان واجب می شود یا نه. برخی معتقدند همینکه عنوان مهمان تحقق یابد، هرچند یک لحظه قبل از رسیدن به زمان افطار شب عید باشد، زکات بر میزبان واجب است، اما برخی دیگر برآنند که در این مسئله میهمانی که از نظر عرف، گفته شود نان خور صاحبخانه است، زکاتش بر میزبان واجب است. اقوال دیگری نیز در این مسئله ذکر شده، از جمله: شرط بودن مهمانی در طول ماه؛ نیمه دوم ماه؛ دهه آخر ماه؛ دو شب آخر ماه و شب آخر ماه.

زکات فطره به چه کسانی تعلق می گیرد؟

در مورد محل اصلی مصرف فطریه باید به نظرات مراجع عظام تقلید مراجعه کرد که دو نظر را ارائه داده اند. فطریه را می توان در تمام هشت موردی که زکات مال در آن مصرف می شود پرداخت کرد. یعنی شامل:

• فقیران
• مسکینان: یعنی افرادی که وضعیت اقتصادی شان از فقیران هم بدتر است.
• مسافرانی که در راه مانده و خرج برگشت به شهر خود را ندارند.
• بدهکارانی که نمی توانند قرض خود را بپردازند.
• در راه خدا: یعنی در تمام کارهای خیری که سود و نفع آن به عموم مسلمین برسد. مانند ساختن و تعمیر مسجد، راه، پل، مدرسه و بیمارستان و...
• کافرانی که با دادن زکات به اسلام ترغیب می شوند یا در جنگ به مسلمانان کمک می کنند.
• پرداخت به نایب امام یا کارمندان حکومت اسلامی که مأمور جمع آوری زکات و رساندن آن به نیازمندان است.

جنس و مقدار زکات فطره

کلمات فقیهان در بیان جنس زکات فطره مختلف است. برخی تنها گندم، جو، خرما و کشمش را ذکر کرده اند. برخی دیگر، ذرت یا کشک را نیز به آنها افزوده اند. گروه سوم، آن پنج چیز را به اضافه شیر ذکر کرده و گروه چهارم، برنج را نیز بر شش چیز یاد شده افزوده اند.مشهور متأخران، جنس زکات فطره را قوت غالب بیشتر مردم دانسته اند. در زکات فطره، پرداخت قیمت اجناس یاد شده نیز کفایت می کند.مقدار زکات فطره برای هر نفر در غیر شیر، یک صاع (حدود سه کیلوگرم) است. در شیر، گروهی مقدار آن را چهار رطل ذکر کرده اند؛ هرچند مشهور مقدار آن را نیز یک صاع دانسته اند.

نظر مراجع تقلید برای مبلغ فطریه در سال 1401

مراجع عظام تقلید، نظر خود را درباره مبلغ و مقدار فطریه رمضان 1401 اعلام کردند که بدین شرح است :

دفتر آیت الله خامنه ای

مکلف باید برای خودش و کسانی که نانخور او هستند برای هر نفر، یک صاع (تقریباً سه کیلوگرم) گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرت یا مانند اینها به مستحق بدهد و اگر پول یکی از اینها را هم بدهد، کافی است.

ضمناً زکات فطره امسال (1401) به قیمت گندم برای هر نفر، «40 هزار تومان» اعلام شده است.

درباره کفاره غیرعمدی روزه های ماه مبارک رمضان نیز اعلام کرد، کفاره باید به صورت طعام پرداخت شود و البته دفتر مقام معظم رهبری در قم به ازای کفاره هر روز، 8 هزار تومان امانت می گیرد تا آن را به طعام تبدیل کرده و به نیازمندان برساند.

دفتر آیت الله مکارم شیرازی

گندم: 40 هزار تومان

برنج: 150 هزار تومان

براساس نظر آیت الله مکارم شیرازی، زکات فطره امسال بر مبنای قوت غالب گندم، مبلغ چهل هزار تومان (40.000 تومان) و بر مبنای قوت غالب برنج، مبلغ یکصد و پنجاه هزار تومان (150.000 تومان) اعلام شده است که مؤمنین در انتخاب هر یک از این موارد مخیر هستند.

کفاره روزه غیرعمد مبلغ هشت هزار تومان (8.000 تومان) است که باید به صورت نان تهیه و پرداخت شود؛ همچنین کفاره روزه عمد مبلغ چهارصد و هشتاد هزار تومان (480.000 تومان) است.

براساس مسأله 1692 رساله توضیح المسائل آیت الله مکارم شیرازی، زکات فطره بر تمام افرادى که قبل از غروب شب عید فطر بالغ و عاقل و غنى باشند واجب است، یعنى باید براى خودش و کسانى که نان خور او هستند، هر نفر به اندازه یک صاع (تقریباً سه کیلو) از آنچه غذاى نوع مردم آن محل است، اعم از گندم و جو یا خرما یا برنج یا ذرّت و مانند اینها به مستحق بدهد و اگر پول یکى از اینها را بدهد کافى است. در ضمن بنابر فتوای ایشان اگر کسى فقط در افطار شب عید فطر میهمان دیگرى باشد فطریه او به عهده خودش است.

دفتر آیت الله سیستانی

گندم: 40 هزار تومان

برنج ایرانی: 225 هزار تومان

برنج غیرایرانی: 60 هزار تومان

دفتر آیت الله وحید خراسانی

گندم: 40 هزار تومان

برنج: 140 هزار تومان

دفتر آیت الله جوادی آملی

میزان فطریه برای هر نفر حدود سه کیلوگرم گندم، جو، برنج، خرما، کشمش و مانند آن ها؛ یا قیمت آنهاست که در هر مکانی، قیمت خاص خود را دارد.همچنین مبلغ مربوط به کفاره غیر عمد (گندم) روزی 8000 تومان و کفاره عمد روزی 480000 تومان تعیین شده است.

دفتر آیت الله شبیری زنجانی

گندم: 40 هزار تومان

برنج ایرانی: 250 هزار تومان

برنج پاکستانی: 110 هزار تومان

برنج هندی: 75 هزار تومان

کفاره افطار غیرعمدی برای هر روز، یک مد طعام (حدود 900 گرم به حساب گندم) است که باید به مسکین (فردی که معیشتش سخت تر از فقیر است) پرداخت شود و در صورت اطمینان می توان قیمت آن را به مسکین داد تا به وکالت از مکلف، برای خودش این مقدار طعام بخرد.طبق اطلاعیه این مرجع تقلید، آیت الله شبیری زنجانی، مبلغ 40 هزار تومان را بابت زکات فطره هر نفر (به حساب قیمت گندم) و مبلغ 10 هزار تومان را برای کفاره افطار اعلام کرد.

دفتر آیت الله سبحانی

گندم: 40 هزار تومان

برنج: 150 هزار تومان

میزان زکات فطره برای هر نفر، یک صاع (که تقریباً 3 کیلو) گندم یا برنج یا جو یا خرما یا کشمش یا ذرت و مانند اینها است، مکلّف است پول یکی از اینها را طبق قیمتی که در محل خودش دارد، محاسبه کرده و به فقیر بپردازد.میزان زکات فطره برای هر فرد سه کیلوگرم است، مبلغ آن برای فطریه بدل از آرد 40 هزار تومان است.

دفتر آیت الله صافی گلپایگانی

مؤمنان مبلغ معادل یک صاع (3 کیلوگرم) گندم یا برنج را به عنوان قوت غالب جهت زکات فطره بپردازند.کفاره روزه غیرعمدی، برای هر روز، یک مد (حدود 750 گرم) طعام مثل گندم است.کفاره عمدی، برای هر روز افطار عمدی، اطعام شصت مسکین؛ هرکدام یک مد (حدود 750 گرم) طعام، مثل گندم پرداخت شود.»

دفتر آیت الله نوری همدانی

شخصی که پرداخت زکات فطره بر او واجب است باید برای خودش و کسانی که نان خور او هستند، هر نفری یک صاع (۳ کیلو) از خوراکی های رایج خود (مانند گندم، برنج و …) یا مبلغ آن را به عنوان فطریه بپردازد.با توجه به اینکه قیمت گندم و برنج در شهرهای مختلف، ممکن است تفاوت داشته باشد، لذا مؤمنین می توانند معادل مقادیر مذکور را بر طبق قیمت محل زندگی خود، محاسبه و پرداخت نمایند. اما می توانید مبالغ کلی که به صورت زیر است را بپردازید.

گندم: 40 هزار تومان

برنج ایرانی: 150 هزار تومان

آشنایی با اعمال و دعای روز بیست وششم ماه رمضان