ضرب المثل از آتشی که افروختم خودم سوختم
داستان ضرب المثل:
در جنگلی سرسبز، روباهی در کنار شغالی زندگی می کرد. روباه لاغر و ضعیف بود و زور بازویی نداشت ولی به جای آن خیلی باهوش و زیرک بود. برعکس او شغالی که در نزدیکی او زندگی می کرد. قوی و زورمند بود در مقابل خیلی از عقل و شعورش استفاده نمی کرد.
این دو حیوان با هم زندگی می کردند، هر روز صبح روباه مکار به شکار می رفت و با هر حیله و نیرنگی بود حیوانی را شکار می کرد و به لانه می آورد و با شغال می خورد. شغال عملاً کاری نمی کرد همیشه گوشه ی لانه در حال استراحت بود. مگر وقتی که روباه نیاز به زور بازو و قدرت شغال داشت مثلاً وقتی حیوان بزرگی را می خواست شکار کند که بزرگتر از خودش بود. ولی با این حال بیشتر غذاها را شغال می خورد و مقدار کمی از آن نصیب روباه می شد روباه چند باری به شغال اعتراض کرد. ولی شغال که اوضاع را به نفع خود می دید به اعتراض های او گوش نمی داد.
یک روز که شغال بیشتر غذایی که آن روز شکار شده بود را خورد و روباره را گرسنه گذاشت، روباه عصبانی شد و چون می دانست با حرف زدن نمی تواند شغال را قانع کند تصمیم گرفت نقشه ای بکشد تا از دست شغال نجات پیدا کند. یک روز که روباه توانسته بود حیوان چاقی را شکار کند شغال حسابی گوشت خورد. و بعد از اینکه شغال سیر شد. روباه گفت: جناب شغال با اینکه شما موقع شکار کمکی به من نمی کنید ولی اشکالی ندارد. من این کار را می کنم ولی اگر شما یک روز مرا به حال خودم بگذارید و بروید من چه کار کنم؟
شغال که از این محبت نابهنگام روباه تعجب کرده بود گفت: من تو را تنها بگذارم؟ محال است! اصلاً این حرف ها چیه که می زنی؟ من از کجا دوستی به خوبی تو پیدا کنم؟ (ولی در دلش می گفت: من از کجا دوستی به احمقی تو پیدا کنم، که هر روز غذای من را هم تأمین کند.)
روباه مکار از فرصت استفاده کرد و گفت: من به درستی صحبت های تو ایمان دارم. ولی ما روباه ها یک رسمی میان خود داریم، برای اینکه وفاداری و دوستی را ثابت کنیم، وارد یک باتلاق سیاه می شویم و بعد از اینکه توانستیم از آن خارج شویم از روی آتشی که قبلاً کنار باتلاق برافروخته ایم می پریم. اگر توانستیم از روی آتش بپریم، این بهترین دلیل برای اثبات وفاداری ما به دوستانمان است. من دلم می خواهد تو هم وفاداری ات را به من ثابت کنی تا بتوانم این دوستی را به دیگر روباه های جنگل نشان دهم.
شغال با خود گفت: من هیچ وقت نمی خواهم از دوست نادانم که تمام کارهای من را انجام می دهد دور شوم. و به روباه گفت: باشد شرط تو قبول! من برای اثبات وفاداریم این کار را خواهم کرد.
روباه گفت: خیلی خوب، همین حالا من کنار باتلاق پایین کوه می روم و آتش را درست می کنم تا تو بیایی! شغال قبول کرد و از او خواست برای اینکه اطمینان او هم جلب شود روباه هم این کار را به همین شکل انجام دهد. روباه پذیرفت و گفت: باشه، تو بپر، بعد از تو نوبت من است.
هر دو راه افتادند و به کنار باتلاق سیاه رفتند. شغال گوشه ای نشست و روباه به دنبال هیزم رفت تا آتشی درست کند. شغال همینطور که نشسته بود در دلش به روباه و بازی جدیدی که به راه انداخته بود می خندید.
شغال با خود می گفت: خوب من اگر از آب خارج بشم کاری ندارد از روی آتش پریدن. چون بدنم خیس است و حتی گرما رو هم حس نمی کنم.
روباه در این مدت هیزم ها را جمع کرد و آتشی به راه انداخت. بعد رو کرد به شغال و گفت: حالا وقتش رسید که وفاداری ات را به من ثابت کنی. بیا وارد این باتلاق شو و بعد که از آن خارج شدی از روی آتش بپر.
شغال که فکرش هم نمی کرد چه امتحان سختی پیش رو دارد، سریع آمد و پرید در باتلاق، باتلاق آنقدر آرام بود که هیچ حیوانی فکر نمی کرد، آبش اینقدر گل و لای همراه داشته باشد و سنگین باشد. شغال همین که وارد شد، فهمید روباه زیرک شرط آسانی برای او نگذاشته.
ولی به هر سختی و زحمتی که بود خود را از باتلاق پر از گل و لای درآورد و دورخیز کرد تا از روی آتشی که روباه افروخته بود بپرد. خواست از روی آتش بپرد ولی گل آنقدر او را سنگین کرده بود که دقیقاً افتاد وسط آتش چون روباه آتش بزرگی درست کرده بود هرچه شغال دست و پا زد و خواست فرار کند ولی دیگر دیر شده بود و حسابی آتش گرفته بود.
روباه خنده اش گرفت و گفت: چرا آتش گرفتی؟ شغال می گفت: نمی دانم من که دروغ نمی گفتم، چرا سوختم؟ روباه گفت: بله تو دروغ نمی گفتی، ولی این آتش تنها راهی بود که به ذهن من می رسید تا از دست تو خلاص شوم. شغال تازه فهمید روباه مکار چه نقشه ای برای فرار کردن از زورگویی های او کشیده. و او را در دام انداخته.
شغال در حالی که در آتش می سوخت گفت : ” بله ! ولی من نمی دانستم که این کار برایم به قیمت جانم تمام می شود. از آتشی که افروختم خودم سوختم ” .
کاربرد :
ضرب المثل از آتشی که افروختم خودم سوختم را در مورد افرادی به کار می برند که عواقب رفتار غلطشان گریبان گیر خودش می شود.
حدیث مربوط:
الإمامُ علیٌّ علیه السلام :مَن تَورَّطَ فی الاُمورِ بغَیرِ نَظَرٍ فی العَواقِبِ فَقد تَعرَّضَ للنَّوائبِ .
امام على علیه السلام : هر کس بدون عاقبت اندیشى در کارها دست به کارى زند، خود را گرفتار سختیها و مصائب کند.
تدبیر و عاقبت اندیشی در قرآن کریم
«مدبّر» از صفات خداوند و ملائکه دانسته شده است. بنابراین، تدبیر از افعال خداوند می باشد که در وجود آدمی تجلّی نموده است. اگر انسان در زندگی خود با تدبیر و برنامه ریزی و آینده نگری و علم زندگی کند، بدون تردید آن برنامه ریزی و تدبیر، او را از اشتباه مصون و از شکست محافظت می نماید. "در آیین تربیتی اسلام، تلاش بر این است که آدمیان از ظواهر امور عبور کنند و عاقبت اندیش شوند؛ زیرا هیچ چیز مانند توقّف در ظواهر امور و غفلت از عواقب و اندیشه نکردن در فرجام کارها، انسان را از مسیر به سوی کمال باز نمی دارد.
آشنایی با ضرب المثل آواز خر در چمن
