ضرب المثل چاه کن همیشه ته چاه است
خیر و صلاح دیگران را خواستن یکی از صفات نیکوی انسان که در ذات و روح پاک او نهفته است اما بعضی از انسان ها این صفت را در زیر خروارها خاک دفن می کنند و به جای آن از صفات بد خود استفاده می کنند و ضرر آن تنها به خودشان باز می گردد.در این موقعیت از این ضرب المثل استفاده میشود.
داستان ضرب المثل
حاکم عباسیان از یکی از اشخاص عرب به شدت خوشش می آمد و از همنشینی با او بسیار شادمان می شد. نوکران و خدمه زیادی به فرمانروای عباسیان خدمت می کردند، اما یکی از این ندیمه ها بسیار حسود و کینه ای بود و زمانی که از دوستی و رفاقت بین حاکم و آن مرد عرب اطلاع پیدا کرد، بسیار حسادت ورزید و او را مانع از رسیدن به اهداف خودش دانست و به این فکر افتاد تا او را طوری نزد فرمانروا خراب کند که از چشم او بیفتد و خودش را در حضور خلیفه عزیز جلوه دهد.
روزی آن ندیمه نزد مرد عرب رفت و به او گفت من هنگام ظهر مهمانی ترتیب دادم، خوشحال می شوم که تشریف بیاورید و ناهار را با ما میل کنید و از حضورتان کمال استفاده را ببریم. آن مرد کمی فکر کرد و پیشنهاد او را پذیرفت.
غلام خلیفه فورا به خانه اش رفت و فرمان داد تا در غذای مرد عرب مقدار زیادی سیر بریزند. هنگام ظهر مرد عرب به خانه ی او آمد و بعد از اینکه ناهار را با هم میل کردند به گفتگو پرداختند. نوکر حاکم به مهمانش گفت دهانت بوی سیر گرفته است، سعی کن در حضور فرمانروا کمتر صحبت کنی و دستت را در مقابل دهانت بگیر تا بوی سیر، حاکم را آزار ندهد.
سپس مرد عرب از او خدافظی کرد و رفت. غلام به سرعت نزد حاکم رفت و به او گفت: سرور، چند ساعت قبل مرد عرب پیش من آمد و با گستاخی تمام به من گفت که پادشاه شما دهانش بوی گند می دهد و هنگامی که من با ایشان صحبت می کنم بسیار رنج می برم. به همین دلیل دستم را جلوی بینی و دهان خود قرار می دهم تا بوی بد را استشمام نکنم. سپس فرمانروا دستور داد تا آن مرد را نزد او بیاورند. مرد عرب هم طبق گفته ی غلام دربار، دستش را در مقابل دهان و بینی خود قرار داد تا بوی بد سیر حاکم را آزار ندهد. سپس وارد قصر شد و نزد حاکم رفت. وقتی پادشاه او را دید صحت گفته های غلامش برای او روشن شد. نامه ای نوشت مبنی بر اینکه آورنده ی این نامه را بلافاصله بعد از باز کردن نامه اعدام کنند. سپس نامه را مهر کرد و به مرد عرب داد و به او گفت آن را به فلان حاکم تحویل دهد. او هم بلافاصله از قصر خارج شد. در بین راه، با غلام برخورد کرد و به او گفت کجا می روی؟ مرد عرب به او گفت فرمانروا این نامه را به من داده اند تا به فلان حاکم تحویل دهم. ناگهان غلام به فکر فرو رفت و با خود گفت تمام تلاش من برای خراب کردن این مرد عرب بی فایده بوده است و حتی او را نزد حاکم دیگری می فرستد تا در برابر این ماموریت پاداش دریافت کند. بهتر است این نامه را خودم تحویل دهم. سپس به آن مرد گفت تو خسته ای، نامه را به من بده تا من این ماموریت را انجام دهم. مرد عرب هم پذیرفت و نامه را به او تحویل داد و در بغداد منتظر بازگشت غلام دربار ماند.
فرمانروا چند روزی سراغ نوکرش را از ندیمه ها گرفت، اما هیچکس از او خبری نداشت. اما به اطلاع وی رساندند که مرد عرب داخل شهر است. حاکم بسیار متعجب شد که او چرا همچنان زنده است! سپس فرمان داد تا او را به قصر بیاورند. هنگامی که مرد عرب آمد حاکم جریان نامه را برایش تعریف کرد و قصد خود را از مأموریتی که به او سپرده بود برایش روشن کرد. به عرب گفت آیا دهان من بوی بدی می دهد؟ مرد عرب متعجب شد و به او گفت چه کسی چنین حرفی زده است؟! فرمانروا هم به او گفت خود تو این را گفته ای و حتی غلام من هم حاضر است شهادت بدهد و تو زمانی که پیش من آمدی دستت در مقابل دهانت گذاشتی و این یعنی اینکه دهان من بوی بدی می دهد و تو را می رنجاند. در همان لحظه مرد یاد مهمانی افتاد که غلام او را دعوت کرده بود و به او گفت دستش را جلوی دهانش بگیرد تا بوی سیر حاکم را آزار ندهد. بعد قضیه را از اول تا آخر برای پادشاه توضیح داد و متوجه شد که غلام برای او چه نقشه ی شومی کشیده بوده است. حاکم بعد از کمی تامل این جمله را گفت:
چاه کن همیشه ته چاه است.
کاربرد ضرب المثل
از دوران قدیم این ضرب المثل بسیار استفاده میشد ؛ این ضرب المثل چاه کن همیشه ته چاه است را برای کسانی ک همیشه قسط خراب کردن انسانهای دیگری را داشتند بکار میبردند چون کسی ک همیشه دنبال خراب کردن بقیه انسانها است اول خودش میفتد منظور اینه انسان هر کاری برای دیگران بخواد بازخورد خودش است چه بد یا خوب.به امید روزی که شاهد چاه کندن هیچ کس برای نابودی هم نوعش نباشیم و همواره از کندن چاه برای رسیدن یه آب و آبادانی استفاده شود .
آشنایی با ضرب المثل آب از دستش نمی چکد
