ضرب المثل آب از دستش نمی چکد یعنی چه؟
ضرب المثل گونه ای از بیان محسوب می شود که معمولاً تاریخچه و داستانی پندآموز در پس بعضی از آن ها نهفته است. بسیاری از این داستان ها از یاد رفته اند، و پیشینه برخی از امثال بر بعضی از مردم روشن نیست؛ بااین حال، در سخن به کار می رود. شکل درست این واژه «مَثَل» است و ضرب در ابتدای آن اضافه است. به عبارت دیگر، «ضرب المثل» به معنای مَثَل زدن (به فارسی: داستان زدن) است.زبانشناسان هنوز نتوانسته اند تعریف مشخصی از ضرب المثل ارائه کنند. با این حال، تعریفی که فردریش سیلر ارائه کرده را می توان معروف ترین تعریف از ضرب المثل دانست. او می گوید:ضرب المثل سخنان برجسته، روشن و پند آمیز و مستقل که در زبان مردم رایج است. در واقع ضرب المثل سخن کوتاه و مشهوری است که به قصه ای عبرت آمیز اشاره می کند.
معنی و کاربرد ضرب المثل آب از دستش نمی چکد
۱- به کسی که خسیس و بخیل است این ضرب المثل را به کار می برند. به اصطلاح، فلانی ” خشک دستی می کند” ؛ یعنی از دلش نمی آید پول خرج کند.
۲- این ضرب المثل بصورت کنایه وار، حالت فرد بخیل را نشان می دهد؛ کسی که دستش را می شوید مسلما قطرات آب از دستش به زمین می چکد. این مَثل می گوید فرد خسیس شبیه کسی است که دستش را با آب شسته اما نمی گذارد هیچ کدام از قطرات آب به زمین بیفتند و هدر شوند!
در اینجا می گویند حتی نمی گذارد آب از دستش بچکد؛ منظور از آب، پول است که فرد بخیل از بخشش آن به نیازمندان دریغ می کند. حتی برخی از بخیل ها علاوه بر اینکه از بخشش به دیگران دریغ می کنند به خودشان هم رحم نمی کنند! مدام در حال جمع کردن مالی هستند که خودشان هیچ استفاده ای از آن نکرده اند.
۳- آب از دست کسی نچکیدن کنایه از انفاق نکردن مال خود به نیازمندان است. منظور از (قطره ی) آب، مقدار اندکی از مال شخص ثروتمند است که حتی از بخشش آن مقدار کم هم دریغ می کند.
احادیثی در باب بخل و خسیس بودن
١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
اَیُّ داءٍ اَدوی مِنَ البُخلِ؟!
كدام درد و مریضی از مرض بخل و خسیسی دردناكتر است؟!(مواعظ عددیه، ص ٦)
٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه السلام»:
البُخلُ یُكسِبُ العارَ و یُدخِلُ النّارَ.
بخل و تنگ نظری موجب عار و ننگ (در دنیا) و آتش دوزخ (در آخرت) است. (فهرست غرر، ص ٢٨)
٣ـ «امام جعفرصادق(علیه السلام)»:
ما مَحَقَ الاسلامَ مَحْقَ الشُّحِّ شیءٌ!
هیچ چیز به اندازه بخل و خسیسی اسلام را منهدم نکرده است! (خصال، ج ١، ص ١٥)
٤ـ «امام جعفرصادق(علیه السلام)»:
خیارُكُم سُمَحاؤُكُم وَ شِرارُكُم بُخَلاؤُكُم.
بهترین شما مردمان بخشنده و نظربلند و بدترین شما مردمان خسیس و تنگ نظران هستند. (بحار، ج ٧٣، ص ٣٠٧)
٥ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه السلام)»:
ماَ اجْتَلَبَ سَخَطَ اللهِ بِمثلِ البُخلِ!!
هیچ چیز به اندازة بخل و خسیسی غَضب خدا را باعث نشده است!! (فهرست غرر، ص ٣٠)
٦ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه السلام)»:
اَبْعَدُ الخلائِقِ مِنَ اللهِ تَعالی اَلبَخیلُ الغَنی.
دورترین مخلوقات از ساحت قدس خداوند متعال آدم خسیس غنی مالدار است. (فهرست غرر، ص ٢٩)
٧ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه السلام)»:
ما اَقبَحَ البُخلَ بِذَوی النُّبلِ.
به راستی چقدر قبیح است که مردمان اصیل و بزرگمنش، خسیس و تنگ نظر باشند. (فهرست غرر، ص ٣٠)
٨ـ «امام جعفرصادق(علیه السلام)»:
حَسْبُ البَخیلِ مِن بُخلِهِ سُوءُ الظَّنِّ بِربِهِ.
برای آدم بخیل همین بس که با داشتن چنین صفتی به خدای خود بدگمان است! (بحار، ج ٧٣، ص ٣٠٧)
٩ـ «امام جعفرصادق(علیه السلام)»:
لایَكُونُ المؤمِنُ جَباناً ولاحَریصاً و لاشَحیحاً.
مؤمن نه زبون می شود و نه حریص و نه بخیل. (خصال، ج ١، ص ٤١)
١٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
اَلبَخیلُ حَقّاً مَن ذُكِرتُ عِندَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ.
بخیل حقیقی آن کسی است که نام من نزد او برده می شود و بر من صلوات نفرستد. (بحار، ج ٧٣، ص ٣٠٨)
آشنایی با ضرب المثل های خنده دار
