ضرب المثل چو خواهی که نامت نماند نهان
ضرب المثل ها در بسیاری از موارد مفهوم کلام را بهتر می رسانند؛ از این رو ما در این مطلب به بررسی مفهوم، معنی و برداشتی از چو خواهی که نامت نماند نهان مکن نام نیک بزرگان نهان خواهیم پرداخت.
مثل ضرب المثل های چینی، فرانسوی یا عربی. ادبیات پارسی نیز سرشار از ابیاتی است که به خاطر پختگی و در عین حال موجز بودن، در طول زمان به ضرب المثل تبدیل شده اند.
در این میان اشعار شاعر بزرگ، استاد سخن، سعدی شیرازی جایگاه ویژه ای داشته و بسیاری از ابیات بوستان و گلستان وی در میان مردم شناخته شده است. در این مقاله به "برداشتی از چو خواهی که نامت نماند نهان مکن نام نیک بزرگان نهان"، از سعدی شیرازی که در کتاب ارزشمند بوستان در قالب مثنوی آورده شده است، می پردازیم و بررسی می کنیم که این مثل چه معنی داشته و در چه مواقعی استفاده می شود.
مفهوم ضرب المثل
این بیت مثل اغلب اشعار سعدی که به سهل و ممتنع مشهور هستند، نسبتا ساده بیان شده و قابل فهم است. معنی لغت به لغت آن این است که اگر می خواهی آوازه و نام بلندی پیدا کنی، از کسانی که پیش از تو پرآوازه بوده اند یاد کن و وجود آنها را منکر مشو.
وقتی کسی در امری با استفاده از کمک و دانش بزرگان و پیشینیان پیشرفتی می کند، نباید با هدف اینکه تنها کار و ماحصل تلاش او دیده شود، پیشرفت ها و نتایج تلاش دیگران و پیشینیان را پنهان کرده و یا منکر شود. این ضرب المثل برای کسانی استفاده می شود که گمان می کنند اگر از کسانی که در رشته و تخصص آن ها پیشرفت داشته اند، نام برده نشود، نام آن ها بیشتر شناخته خواهد شد. درصورتی که این تصور اشتباه است. از قواعد و قوانین جهان این است که هر عملی به خودت منعکس می شود و اگر با افتخار از بزرگان و پیشینیان تمجید کنی، روزی نیز کسی از تو تمجید خواهد کرد.
در واقع در این بیت، سعدی اشاره می کند که ما در صورتی نام و آوازه پیدا می کنیم که صادقانه از نتایج تلاش ها و پیشرفت های علما، بزرگان و اندیشمندان و بهره هایی که از نتایج کار آن ها برده ایم، نام ببریم. در اینجا به صفت خوب اخلاقی «قدردانی» نیز به صورت ضمنی اشاره شده است. سعدی بزرگ در بیتی دیگر از قصیده ای بلند نیز به همین مفهوم اشاره کرده است:
نام نیک رفتگان، ضایع مکن
تا بماند نام نیکت، پایدار
معنی چو خواهی که نامت نماند نهان
• مفهوم این مَثَل یعنی اینکه اگر شخصی بزرگ علمی به تو آموخت، با افتخار از او تعریف و تمجید کن تا به وسیله آن نیز تو شناخته شوی.
• اگر میخواهی در این دنیا نام تو ماندگار و پرآوازه باشد و بر سر زبان ها بیفتد، از نام نیک بزرگان یاد کن.
• معنی کلی اگر شخصی تلاش بسیاری کند و از تجربه عالمان، بزرگان و اندیشمندان بهره ببرند و نام آنها را پنهان نگه دارد نام او نیز در نزد عام نهان و ناشناخته می ماند.
آشنایی با عبارات و ضرب المثل های فارسی کمک می کند تا در گفتگوهای روزانه از آن ها استفاده کرده و زیباتر و سلیس تر صحبت کنیم و کلام ما تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد. همان طور که ملاحظه کردید، ضرب المثل «چو خواهی که نامت نماند نهان، مکن نام نیک بزرگان نهان» توصیه به صداقت و حفظ امانت در خصوص دستاوردهای بزرگان و پیشینیان دارد.
توضیحی درباره سعدی
مشرف الدین مصلح بن عبدالله شیرازی معروف به "سعدی شیرازی" یا "شیخ شیرازی" یکی از نویسندگان و شعرای مشهور ایرانی در قرن هفتم هجری قمری است. تاریخ تقریبی تولد سعدی را بین سال های 600 تا 615 هجری قمری نوشته اند.سعدی در کودکی پدر خود را از دست داد. بیشتر اعضای خانواده او اهل علم، دین و دانش بودند. چنانچه خود نیز می گوید:همه قبیله ی من، عالمان دین بودند مرا معلم عشق تو، شاعری آموخت.
این شاعر گرانقدر در سنین در جوانی، جهت تحصیل ادب، تفسیر، فقه، کلام و حکمت به مدرسه نظامیه در بغداد رفت. او در این مدرسه که مهمترین مرکز علم و دانش آن زمان محسوب می شد در درس استادان معروفی چون سهروردی شرکت کرد.
آشنایی با ضرب المثل چون غرض آمد، هنر پوشیده شد
