عمارت کاظمی یا همان سرای کاظمی که «خانه موزه تهران قدیم» نام جدید آن است از خانه های قدیمی تهران، در محله چاله میدان قدیم در همسایگی امام زاده یحیی با ارزشی استثنایی قرار دارد . موقعیت فعلی بنا سرای کاظمی از خانه های قدیمی تهران، در خیابان 15 خرداد، در محله ی امامزاده یحیی کوچه ابوالقاسم شیرازی واقع شده است.
این محله قدیمی، دارای ارزش های خاص معماری و شهر سازی شامل بافت مسکونی، راسته، گذرهای ارتباطی، فضای شهری خصوصی و عمومی است. این محله، با توجه به تخریب های ناشی از ساخت و ساز جدید، بخش عمده ای از ساکنان خود را از دست داده است و اقشار جدید با تفاوت های فرهنگی و اجتماعی در این محله سکنی گزیده اند.
ملک فوق در مرکز پلاک های همجوار خود چون نگینی قرار گرفته است. این بنا که حدود ۱۰۰ سال از ساخت آن می گذرد، با توجه به جدا شدن از املاک جنبی، با مساحتی حدود ۲۰۳۳ متر مربع باقی مانده که شامل ۱۲۱۵متر مربع عرصه و فضای باز و ۶۵۰ متر مربع عیان و زیر بنا است.
مرمت این پروﮊه از سال ۱۳۸۶، به سفارش معاونت فنی عمرانی منطقه ۱۲ انجام شده است.
در حال حاضر نیز در پروژه ای در قالب مردم شناسی که شهرداری با استفاده از ماکت ها و عروسکهایی مشاغل و آداب و رسوم مردم تهران طی 150 سال گذشته را به نمایش گذاشته در این مجموعه به صورت کوچک و دایمی برقرار شده است.
تاریخچه بنا این بنا متعلق است به میرزا سید کاظم پسر سید میرزا هدایت الله تفرشی که در سال 1226 قمری در اوایل پادشاهی محمد شاه قاجار وارد خدمات دولتی گردید. در زمان ناصرالدین شاه از میرزاهای اصطبل شاهی بود.در سال 1283 قمری که ناصرالدین شاه عازم سفر خراسان شد چون نامبرده مشرف به اصطبل و به همراه اردوی شاه بود، در بین راه به سمت مستوفی گری اصطبل برقرار گردید. در سال 1299 قمری تا سال 1308(سال فوتش) مستوفی اصطبل خاصه و ایلخی چیان و کلیه دواب دیوانی زین خانه و کالسکه خانه بود.
در اواخر عمر ملقب به وزیر دواب شد. کاظمی های تهران و تفرش منتسب به وی هستند. از مرحوم سید کاظم تفرشی علاوه بر این خانه، مسجد و مدرسه ای زیبا در خیابان ری، نبش کوچه باغ پسته بک به یادگار مانده است.این مسجد و مدرسه که در تناسب معماری بی نظیر است به نام بنیانگذار و واقف آن مسجد و مدرسه کاظمیه نام دارد. بنا در محله چال میدان و در کنار کوچه امامزاده یحیی واقع شده است.
تاریخچه و بنای خانه موزه قدیم تهران، به میرزا سید کاظم که پسر سید میرزا هدایت الله تفرشی بوده برمی گردد و این خانه را در دوره قاجار در همسایگی خانه پدری خود خریداری کرده است که سال 1266 در دوران قاجاریان ساخته شده است. ایشان اصطبل دار سلطنتی ناصرالدین شاه قاجار بوده و از طبقه اشراف دوران قاجار به حساب می آمده و همچنین بانی مسجد و مدرسه کاظمی نیز به حساب می آید. این خانه به سبک معماری دوران اواسط قاجار است و به مانند خانه های سنتی آن زمان ساخته شده است. طرح و شکل بنای عمارت کاظمی در اواخر دوره ی قاجاریه شکل گرفت و در زمان رضا شاه پهلوی این عمارت تکمیل شد و همانند دیگر خانه های قدیمی و سنتی ایران از بخش های مختلف بیرونی، اندورنی، آب انبار، مطبخ و اصطبل تشکیل شده است، از نکات قابل توجه این خانه وجود رختشویخانه است که در آن زمان امری بی سابقه بوده چرا که تمامی مردم به چشمه ها و رود ها جهت شستن لباس ها می رفتند و شما به ندرت و شاید هرگز خانه ای را نبینید که در آن محلی برای شستن رخت ها به صورت خصوصی در نظر گرفته شده باشد. آنچه که امروز از عمارت کاظمی باقی مانده قسمت شاه نشین آن است که یک طبقه ی زیرزمین و یک طبقه بالا و دو حیاط در شمال و جنوب بناست که حیاط جنوبی در بخش بیرونی و حیاط شمالی در بخش اندرونی خانه قرار دارد. بخش اصلی ساختمان 5 متر بالاتر از حیاط قرار دارد و در نمای کلی عمارت آجرکاری خوش نقش و نفیسی انجام گرفته که زیبایی خاصی را به بنا می بخشد. عنصر اصلی تزیینات داخلی خانه موزه قدیم تهران، نقش بندی پنجره ها و درهای ارسی با شیشه های رنگی است که به سادگی در بخش درونی بنا جلوه گری می کند.
آدرس:تهران، خیابان 15 خرداد شرقی، کوچه امامزاده یحیی، کوچه مستوفی، پلاک 66
آشنایی با خانه صادق هدایت در تهران
