آشنایی با خانه صادق هدایت در تهران

خانه صادق هدایت، خانه هدایت قلی خان اعتضادالملک (پدر صادق هدایت)، خانه موزه صادق هدایت (مرکز ادبی صادق هدایت)، که نشد! مهد کودک صادقیه! کتابخانه بیمارستان، نه کتابخانه صادق هدایت کتاب نویس! محل دپوی ضایعات و … همه اینها قسمتی از سرگذشت خانه صادق هدایت است! صادق هدایتی که در ۱۹ فروردین سال ۱۳۳۰ مطابق با جشن فروردینگان، جشنی که زرتشتیان در آن روز برای روان درگذشتگان جشن می گیرند خودکشی کرد!

خانه صادق هدایت یکی از خانه های قاجاری تهران است که این نویسنده، کودکی و نوجوانی اش را در آن گذراند. صاحب اصلی خانه، پدر صادق هدایت یعنی هدایت قلی خان اعتضادالملک بود. معماری زیبای خانه و کاشی کاری های گل وبوته روی دیوار حیاط، حس وحال گذشته را زنده می کند. باغچه کاری های چشم نوازش هم سبک سنتی خانه را نشان می دهد. در دوره پهلوی، فرح این خانه را خرید و قصد داشت تا مرکز ادبی هدایت را راه اندازی کند؛ اما مرمت خانه تا سال 1356 طول کشید. بعد از انقلاب مدتی، خانه هدایت مهدکودکی برای بچه ها بود. متأسفانه این کار آسیب هایی به بافت اصلی خانه هدایت رساند. امروزه خانه صادق هدایت را به کتابخانه تبدیل کرده اند. این خانه زیر نظر بیمارستان امیر اعلم است. این بیمارستان بیشتر اسناد بیمارها و مدارک ها را در خانه هدایت، نگهداری می کند. به همین خاطر امکان بازدید از آن وجود ندارد.

صادق هدایت کیست؟

صادق هدایت یکی از نویسندگان و مترجمان برجسته ایرانی و از پیشگامان داستان نویسی نوین در ایران است. «رمان بوف کور» هدایت، یکی از مشهورترین و درخشان ترین آثار ادبیات داستانی معاصر ایران است. صادق هدایت در سال 1903 در تهران متولد شد، پدرش هدایت قلی خان (وزیر علوم در دوره ناصرالدین شاه) و مادرش زیور الملوک بود. وی دو برادر و سه خواهر داشت و صادق کوچک ترین فرزند خانواده هدایت بود.

صادق در سال 1296 برای اولین بار در مدرسه سن لویی که یک مدرسه فرانسوی بود، با ادبیات جهان آشنا شد. او در این مدرسه به کشیش مدرسه درس فارسی می داد و کشیش مدرسه او را با ادبیات جهان آشنا می کرد. در همین مدرسه بود که هدایت به علوم خفیه و متافیزیک علاقه پیدا کرد و همین علاقه سبب شد تا بعدها نوشتارهایی در همین باب منتشر کند. در همین سال ها بود که صادق اولین مقاله خود را در روزنامه هفتگی به چاپ رساند و توانست جایزه سه ماه اشتراک رایگان این مجله را دریافت کند. این نوشتن ها ادامه داشت و در نهایت در سال 1303 موفق شد کتابی به نام انسان و حیوان منتشر کند.

صادق هدایت همچنین در جوانی به گیاه خواری روی آورد و کتابی در مورد فواید گیاهخواری نوشت. وی تا پایان عمر خویش گیاه خوار ماند. در سال 1309، هدایت به تهران بازگشت و علی رغم میل باطنی در بانک ملی مشغول به کار شد. اما مدتی بعد در اداره موسیقی کار خود را آغاز کرد. او همچنین با دوستان بزرگی همانند بزرگ علوی، مسعود فرزاد و مجتبی مینوی نشست و برخاست می کرد. صادق هدایت در نهایت در سال 1330 اقدام به خودکشی کرد و دار فانی را وداع گفت.

آثار هدایت را می توان به پنج بخش تقسیم بندی کرد: داستان، ترجمه، تحقیق، نمایشنامه و سفرنامه از آثار این بزرگوار هستند.

تاریخچه غم انگیز خانه صادق هدایت

خانه صادق هدایت در واقع متعلق به هدایت قلی خان اعتضادالملک (پدر صادق هدایت) بوده است؛ خانه ای که صادق در آن به همراه دو برادر و سه خواهرش زندگی کرد. در سال 1353 بانو فرح پهلوی، این خانه را خرید تا آن را تبدیل به مرکز ادبی صادق هدایت کند و در همان سال کار مرمت آن آغاز شد. در همین راستا بانو فرح نامه ای به کلیه وراث خاندان هدایت فرستاد و از ایشان خواست تا اگر وسیله ای از صادق دارند به صورت امانی به این خانه تحویل بدهند تا در معرض دید عموم قرار بگیرد.

متاسفانه در سال 1357 و با شروع انقلاب اسلامی، کار تبدیل شدن این خانه به مرکز ادبی نیمه کاره رها شد و خانه صادق هدایت در اختیار دانشگاه علوم پزشکی و بیمارستان امیر اعلم قرار گرفت و در نهایت به مهد کودک صادقیه تبدیل شد و اما همچنان داستان این خانه مهجور ادامه دارد!

در سال 1378 زمانی که تصمیم گرفتند تا خانه هدایت را در فهرست آثار ملی ثبت کنند، تلاش ها برای خالی شدن مهد کودک آغاز شد و سرانجام مهد کودک تخلیه و تعطیل شد، اما متاسفانه این خانه حال و روز خوبی ندارد و در حال حاضر حیاط آن به محلی برای دپوی ضایعات بیمارستان امیر اعلم تبدیل شده است.

معماری خانه صادق هدایت

خانه هدایت یکی از خانه های تاریخی به جای مانده از عهد قاجار است که از حیث معماری زیبا در خور تماشاست و معماری زیبای قاجاری در هر گوشه از آن به چشم می خورد. خانه هدایت در زمینی به مساحت 1400 متر بنا شده است، ورودی اصلی این بنا در ضلع جنوبی خانه و در خیابان تقوی قرار دارد. در حیاط از نوع دو لنگه است و از طریق سه پله آجری که از کف حدود 75 سانتی متر فاصله دارد، می توانید وارد حیاط بیرونی خانه بشوید. حیاطی در ابعاد 8 در 8 متر که به سبک باغ های ایرانی باغچه بندی شده است.

ساختمان اصلی خانه در دو طبقه بنا شده است. در مرکز حیاط یک حوض سنگی و در اطراف آن چهار باغچه کوچک وجود دارد که زیبایی این خانه را چندین برابر کرده اند. دیوارهای حیاط که در ساخت آن از کاشی های لعابدار 20*20 استفاده شده است، پر از نقش ونگار های زیبا و چشم نواز هستند. چند مرد با پوشش قاجار، گل وبوته، فرشته های عریان و نقش عمارت های مختلف بسیار ظریف و هنرمندانه بر روی این کاشی ها نقش بسته است. همچنین این خانه دارای یک زیرزمین است که یک طبقه روی آن ساخته شده است.

امیدواریم هرچه زودتر خبرهای خوشی مبنی بر تبدیل این خانه به «خانه موزه هدایت» بشنویم. چرا که صادق هدایت یکی از مفاخر ارزشمند ایرانی است و مفاخر هر کشوری سرمایه های ارزشمند آن کشور به شمار می آیند. حال که دیگر هدایت نیست، شاید خانه آن نمادی باشد برای زنده نگه داشتن نام و یاد این نویسنده بزرگ! نویسنده ای که یک دنیا او را می شناسد و حیف است که ما خود این چنین وی را به فراموشی بسپاریم.

معرفی عمارت بادگیر کاخ گلستان