آشنایی با جاذبه های مسجد رستم پاشا در استانبول

مسجد رستم پاشا یکی از مساجد شهر استانبول در ترکیه است. این مسجد در سال ۱۵۶۱ به دستور رستم پاشا صدراعظم و توسط معمار سینان ساخته شده است. از آنجا که زمین های منطقه امین اونو هم مرکز تجاری و هم گود بود معمار سینان در زیر این مسجد مخازن و دکان هایی ساخته است. ارزش اصلی مسجد ناشی از نقوش گل هایی مانند میخک، مینا، لاله، رز و زنبق بعنوان نمونه ای از چینی کاری در قرن ۱۶ در دیوارهای شبستان ورودی و هم در ستون های پافیلی داخلی است.

مسجد رستم پاشا استانبول کجاست؟

مسجد رستم پاشا در محله شلوغ امینونو در کنار خیلج شاخ طلایی واقع شده است. این مسجد در تاهتاکاله یکی از بنادر تجاری مهم در بخش قدیمی استانبول قرار دارد؛ شاید قرار گرفتن مسجد رستم پاشا در مرکز تجاری پر رونقی همچون تاهتاکاله نشانه ای از میراث درخشان سیاست های مالی و تجاری رستم پاشا باشد. این مسجد درست در انتهای خیابان بلند و قدیمی استانبول اوزن کارسی (لانگ مارکت) واقع شده که یادگاری از دوران بیزانس است.

مسجد رستم پاشا در ۴۰۰ متری پنج دقیقه مسجد جدید استانبول و در ۲۰۰ متری بازار مصری ها سه دقیقه قرار دارد. این مسجد در فاصله بسیار کم و در حدود یک کیلومتری پل گاتالا و مسجد توپکاپی واقع شده است و شما می توانید با ۲۰ دقیقه پیاده روی خود را به این مکان ها برسانید. مسجد رستم پاشا تا فرودگاه گوکچن ۴۵ کیلومتر (یک ساعت و ۱۰ دقیقه) و تا فرودگاه آتاتورک ۲۳ کیلومتر (۲۳ دقیقه) فاصله دارد.

رستم پاشا که بود؟

در زمان عثمانی، شخصی به نام رستم پاشا در دوران نوجوانی خود به عنوان دامدار شروع به کار کرد. رستم پاشا توسط سیستم دو شیرمه جذب شد. در این سیستم پسران جوان مسیحی را برای آموزش و خدمت تحویل دولت عثمانی می دادند. این دولت در ازای مالیات از آن ها کار می کشید. رستم پاشا درس خود را ادامه داد و با مهرماه سلطان ازدواج کرد. او وزیر سلطان سلیمان شد و برنامه های اقتصادی درخشانی را برای پیشرفت دولت عثمانی پیشنهاد می داد.

علاقه او به سیاست و پول باعث شد که دردسر های زیادی برای او درست شود. زمانی که رستم پاشا وزیر کشور بود، رشوه های زیادی از مردم دریافت کرد و به ثروت کلانی دست یافت. در سال ۱۵۴۴ که رستم پاشا به عنوان وزیر وارد قصر شد، به همراه همسرش قدرت را به دست گرفت. آن ها توطئه هایی به وجود آورند و پسر سلطان سلیمان در این میان اعدام شد. رستم پاشا توسط همسر و مادر همسر خود بسیاری از سیاستمداران را از میان برداشتند و قدرت زیادی به دست آوردند.

تاریخچه مسجد رستم پاشا

رستم پاشا ۱۴ سال و نیم به عنوان رئیس شورای امپراتوری مشغول به کار بود. به دلیل انجام کارهای ناشایست که برانگیختگی نفرت عمومی را به همراه داشت، مجبور به کناره گیری شد. رستم پاشا سه سال بعد وارد سیاست شد و می خواست تا حدودی کارهایش را جبران کند. او این مسجد را به عنوان یک خیریه بزرگ تاسیس کرد. این کار او یک عذرخواهی سیاسی محسوب می شود. همچنین بخش عظیمی از ثروت خود را در این راه گذاشت.

معماری مسجد رستم پاشا

مسجد رستم پاشا پروژه ای متاثر از ثروت شخصی، اقتدار دولتی و مذهبی است. این پروژه بر ارتباط میان دولت عثمانی و اسلام سنی تاکید می کند. این ارتباط توسط سلطان سلیمان در دولت عثمانی و رستم پاشا که نماینده ای از اسلام سنی بود به شدت تقویت شد و می توان آثار آن را نیز در مسجد رستم پاشا که میراث آن دوران است به خوبی دید. این مسجد و تمام آنچه که رستم پاشا از ثروت شخصی خود به صورت میراثی عمومی باقی گذاشت، نشان دهنده مدیریت درخشان دولتی او، تمایل وی برای به دست آوردن وفاداری مردم و پایبندی مذهبی وی است. او در دوران وزارت خود تاکید بسیاری بر تولید داخلی کاشی داشت و هر نوع ارتباط تجاری خارجی را در این زمینه متوقف کرد که منجر به توسعه یکی از مراکز معروف تولید کاشی به نام «ایزنیک» (Iznik) در دروه عثمانی شد.

نام سفال ایزنیک یا ظروف ایزنیک از نام شهر ایزنیک در غرب آناتولی وام گرفته شده که محل تولید این کاشی است. ایزنیک نوعی سرامیک تزئین شده است که از اواخر قرن پانزدهم تا پایان قرن هفدهم تولید می شد. در آن زمان مردم عثمانی از کاشی های ایتالیایی برای پروژه ها و ساختمان های مختلف استفاده می کردند. رستم پاشا تلاش کرد تا این پول در اقتصاد و تولید داخلی هزینه شود و واردات کاشی را از ایتالیا محدود کرد. عجیب نیست که این صنعت کاشی و میراث اقتصادی در مسجدی که او به یادگار گذاشته مورد استفاده قرار گیرد.تزیینات داخلی و کاشی کاری های مسجد رستم پاشا شهرتی جهانی دارد و آن را از سایر آثار معمار سنان جدا می کند.

کاشی کاری مسجد رستم پاشا با فضای داخلی بسیار زیبا تقریبا در همه جا به عنوان یک شاهکار معماری شناخته می شود. کاشی های ایزنیک (Iznik) مورد استفاده در مسجد شاهدی بر تمایل وی به تشویق تولید داخلی است. این کاشی ها تمام فضای داخلی، دیوارها، ستون ها، محراب و منبر را پوشانده اند. تزیینات داخلی مسجد رستم پاشا شهرتی جهانی دارد و آن را از سایر آثار معمار سنان جدا می کند. به طور معمول مساجدی که توسط معمار سینان طراحی و ساخته می شد ظاهری ظریف با کمترین تزیینات را داشت؛ اما مسجد رستم پاشا به جهت تزیینات مورد استفاده کم از مقبره پادشاهان ندارد. این مسجد گسست بزرگی از سنت معماری عثمانی محسوب می شد؛ چون تقریبا تمام دیوارهای مسجد رستم پاشا با کاشی های زیبا و پیچیده ایزنیک تزیین شده است؛ چیزی که تا پیش از آن نمونه ای در دوران عثمانی ندارد.

حمایت رستم پاشا از یک شاهکار معماری برای ترمیم تصویری رایج از ویژگی های بد اخلاقی و چهره عمومی او بود. انتخاب مسجد به عنوان مکانی مذهبی و تزیینات کاشی کاری نیز همین موضوع را نشان می دهد. مکان انتخاب شده برای ساخت مسجد در تاهتاکاله، یک مرکز تجاری مهم هم منعکس کننده سابقه او به عنوان مشاور ارشد اقتصادی است. این مسجد در جزییات، جنبه های مثبت و منفی یک مقام عثمانی پیچیده را برجسته می کند. نجیب اوغلو دراین باره می گوید:چه چیزی می تواند برای جادوگری مالی مناسب تر از یک مسجد باشکوه در مرکز فعالیت تجاری در بندر شلوغ پایتخت باشد؟

رستم پاشا پیش از آن که بنیادهای مذهبی تاسیس کند روی ایجاد ساختارهای تولیدی درآمدزا تمرکز داشت تا با درآمد این ساختارها از آن بنیادها حمایت کند. روشی منطقی و اقتصادی که از طریق آن «امپراتوری وقف» عظیم خود را تاسیس کرد.

نکته دیگری که در مسجد رستم پاشا به چشم می آید طرح هایی است که روی کاشی ها نقش شده اند. رستم پاشا حامی یکی از هنرمندان دربار عثمانی با نام «کارا میمی» (Kara Memi)، مبتکر الگوی های طراحی گل بود. رنگ های به کار رفته همچون سبز زیتونی و قرمز در این الگوها انقلابی است و در هیچ کاشی کاری قرن شانزدهم دیگری یافت نمی شود. در رنگ آمیزی کاشی ها از رنگ قرمز استفاده شده است که مورد غبطه کاشی سازان آن زمان بود؛ چراکه ساختن رنگ هایی همچون سفید، آبی، زرد و سبز آسان بود؛ اما ساختن رنگ قرمز فوق العاده دشوار بود.

نقش ها مجموعه ای از نیلوفرهای آبی فیروزه ای در کنار برگ های شبیه به پر است. مسجد رستم پاشا با وجود کوچک بودن یکی از نفیس ترین مساجد عثمانی در استانبول است و شما از رنگ های زنده، طرح های گل دار یا هندسی کاشی های ارزشمند ایزنیک شگفت زده خواهید شد. بیش از ۲۳۰۰ قطعه کاشی ایزنیک در این بنا به کار رفت که بسیاری در طی سال ها سرقت شده است.

سفال گران ایزنیک سبکی از دکوراسیون را توسعه دادند که انواع تزیینات سنتی و خلاقانه را به هم آمیخته بود و مسجد رستم پاشا به عنوان یادگاری از ظرافت و خلاقیت این سبک بومی عثمانی ایستاده است. اکثر درهای این مسجد کنده کاری و منبت کاری (kündekâri doors) شده است و تزیینات طلاکاری پیچیده ای روی دیوارها و سقف دهلیز وجود دارد. نکته مهم درباره کاشی های به کار رفته در مسجد رستم پاشا این است که این کاشی ها نخستین باز در کوره های ایزنیک تولید شدند و حمایت رستم پاشا از این طراح دربار به گسترش این سبک از گل کاری در کلیه تولیدات هنری عثمانی منجر شد.

مسجد رستم پاشا پلانی هشت ضلعی دارد که نخستین نمونه از کارهای معمار سنان با همچین پلانی محسوب می شود. این مسجد روی بلندی و روی سقف چند مغازه قدیمی ساخته شده است و می توانید با عبور از پله های مارپیچ به آنجا برسید. مسجد رستم پاشا یک مناره و گنبدی مرکزی دارد که توسط چهار نیم گنبد حمایت می شود و ۷۴ پنجره در اطراف این گنبدها قرار دارند. این نیم گنبدها و طاق ها توسط ستون های هشت ضلعی با نام «پای فیل» نگه داشته می شوند.

مسجد رستم پاشا در آتش سوزی بزرگ سال ۱۶۶۶ و زلزله ۱۷۷۷۶ آسیب دید؛ اما پس از آن بازسازی شد. این مسجد بین سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ مجدد به مدت سه سال مورد مرمت قرار گرفت و سپس درهای آن به روی بازدیدکنندگان گشوده شد.

بازدید از مسجد رستم پاشا

به جز ساعت نماز، از ساعت ده صبح تا شش عصر می توانید از مسجد رستم پاشا بازدید کنید. بازدید از این مسجد رایگان است و قبل از ورود باید کفش های خود را در آورید. ممکن است زمانی که به مسجد وارد می شوید تعدادی از مردم در حال نماز خواندن باشند. بنابراین از راه رفتن جلوی آن ها خودداری کنید. برخی افراد در زمان عکس گرفتن صدای دوربین خود را قطع نمی کنند که این امر بسیار ناشایسته است. سعی داشته باشید که به صورت مودبانه وارد مسجد شوید و آرام و با احترام با بقیه برخورد کنید.

جاهای دیدنی اطراف مسجد رستم پاشا

اگر به مسجد رستم پاشا رفتید، می توانید از مکان های دیدنی اطراف مسجد هم دیدن نمایید. این مسجد زمان زیادی از شما نمی گیرد و پس از خروج از آن می توانید به چنیدن مکان دیگر بروید. جاهای دیدنی اطراف مسجد رستم پاشا هم زیبایی های خاصی دارند، پس دیدن آن ها را از دست ندهید.

مسیر دسترسی به مسجد رستم پاشا

دسترسی به مسجد رستم پاشا به اندازه سایر آثار تاریخی استانبول راحت نیست؛ اما امکان پذیر است. فقط کافی است در ایستگاه تراموا امینونو پیاده شوید و از کنار مسجد جدید (Yeni Camii) و ورودی بازار ادویه استانبول عبور کنید. وقتی به کافی شاپ ترکی «مهمت افندی کوروکهوچی» رسیدید به راست تغییر مسیر دهید. در انتهای خیابان اوزن کارسی (لانگ مارکت) قدیمی ترین خیابان استانبول، در سمت راست ورودی کوچکی به مسجد رستم پاشا وجود دارد که برای رسیدن به آن باید از پله ها بالا بروید.

آدرس مسجد رستم پاشا: استانبول، امینونو، مسجد رستم پاشا

مسجد النبی کجاست؟