اَرگ اَربیل (به کردی سورانی: قەڵای هەولێر یا قەڵات، به معنی «کلات» و «قلعه») ارگی باستانی است در شهر اربیل در اقلیم خودگردان کردستان عراق.
ارگ اربیل در مرکز شهر اربیل قرار دارد و قدمت آن به هزاره پنجم قبل از میلاد می رسد. مساحت ارگ حدود ۱۰۲۰۰۰ متر مکعب است. اربیل در فهرست قدیمی ترین شهرهایی هست که انسانها در آن به طور مداوم سکونت دارند. این ارگ از سه بخش به نام های تکیه، توپ خانه و سرای تشکیل شده است.
ارگ اربیل در ژوئن ۲۰۱۴ به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسید.
نحوه به وجود آمدن تپه اَرگ اَربیل
این ارگ بیضی شکل روی تپه بزرگ قرار دارد. در این سالها به صورت مداوم روی این تپه یکجانشینی صورت گرفته است. اما حدود ۷۰۰۰ سال پیش در این مکان تپه ای وجود نداشت! یکجانشینی مداوم در این مکان و تخریب خانه های قدیمی و ساخت خانه های جدید روی خرابه های خانه های قدیمی و تکرار این کار طی چند هزار سال،این تپه را به وجود آورد! ارتفاع این تپه بین ۲۵ تا ۳۲ متر است و خاک طبیعی در عمق ۳۶ متر زیر سطح فعلی تپه یافت شده است!
با توجه به نقشه شهر اربیل و ساختار شهر٬ شکل ارتباطی خیابانها به صورت دایره ای و لایه ای می باشد بدین صورت که ارگ تاریخی و دایره ای شکل اربیل در مرکزی ترین قسمت شهر و در هسته این دایره ها واقع شده است و در اولین لایه از خیابانهای لایه ای شکل خیابان قلعه واقع شده و در اطراف این خیابان بقیه خیابانها و بزرگراههای شهر به صورت لایه ای تشکیل شده اند.
ارگ اربیل، موزه ها و مغازه های آن
در محوطه داخلی این بنای باستای، یک موزه فرش زیبا و همچنین موزه پارچه دیده می شود که می توان در حین پیاده روی در میان خانه های قدیمی و حمام های قدیمی آن ها را نیز دید. در بالا ترین بخش دژ، می توان کل شهر اربیل را دید. فراموش نکنید که در اینجا می توانید عکس هایی زیبا به یادگار ثبت کنید.
در محوطه پیرامون این سازه تاریخی نیز کافه ها، رستوران ها و مغازه های خوبی وجود دارد. گردشگران می توانند از آن ها استفاده کنند و سوغاتی و لوازم مورد نیازشان را تهیه کنند. بهترین زمان بازدید ارگ اربیل عراق صبح ها یا عصرها، اندکی پیش از غروب آفتاب است، زیرا در این زمان ها گرمای هوا کمتر است.
بازدید از موزه باستان شناسی سلیمانیه و یا موزه میراث سریانی اربیل نیز برای افرادی که به موزه ها علاقه مند هستند می تواند جالب باشد.
اربیل عراق
اربیل شهری بسیار باستانی است که در زمان آرامی ها بنیاد گشت. نام آن از ریشه سامی «اربع ئیلا» به معنای «چهار ایزد» است. نام امروزی کردی آن یعنی هه ولیر هم دگرگون شده همان واژه اربیل است. اربیل در زمان آشوریان مرکز دینی مهمی برای آیین پرستش ایزد ایشتار بود.
منطقه اربیل در طی سده ها بخشی از شاهنشاهی ایران هخامنشی را تشکیل می داد و مدتی نیز بدست نیروهای اسکندر مقدونی افتاد. پس از آن اشکانیان و ساسانیان طی سده های پیاپی بر آن فرمانروایی کردند.
جنگ گوگمل که در آن اسکندر مقدونی، داریوش سوم را در سال ۳۳۱ پ.م. شکست داد در جایی حدود صد کیلومتر در غرب اربیل رخ داد.
جاذبه تاریخی عراق
شهر امروزی اربیل بر روی تپه ای باستانی قرار دارد. بر روی آن تپه، دیوارها و بقایای یک دژ عثمانی به چشم می خورد. در سده های میانه اربیل به یک کانون بازرگانی بر جاده میان بغداد و موصل تبدیل شد و امروزه نیز با قرار داشتن در مسیرهای جاده ای و ریلی از اهمیت زیادی برخوردار است.
مجلس منطقه خودگردان کردستان از سال ها پیش در شهر اربیل تشکیل می شد ولی کنترل آن تا زمان شورش کردها در پایان جنگ خلیج فارس، عملآ در دست صدام حسین بود. در سال های میانی دهای ۱۹۹۱ میان دو حزب اصلی کردها یعنی حزب دموکرات کردستان عراق و اتحاد میهنی کردستان جنگی درگرفت و مجلس نامبرده منحل شد. حزب دموکرات با کمک صدام حسین در سال ۱۹۹۶ اربیل را در دست گرفت.
پس از سرنگونی صدام بدست نیروهای آمریکایی، در دهم آوریل ۲۰۰۳ اربیل شاهد جشن و سرور مردم در خیابان ها بود. پس از جنگ چندین بمب برعلیه نیروهای آمریکایی و کردها در شهر منفجر شده که شدیدترین آن انفجار بمبی در روز عید قربان در مقر هر دو حزب در شهر اربیل بود که در آن رویداد ۱۰۹ نفر جان باختند. این بمب گذاری را به گروه مسلح انصارالاسلام نسبت می دهند
آشنایی با قصر دارالاماره یا مقر والی کوفه در عراق
