آشنایی با کاخ سفید یا کاخ موزه ملت

اگر به تهرانگردی علاقه دارید حتما به دیدن مجموعه کاخ سعدآباد که از نظر وسعت یکی از بزرگترین و زیباترین کاخ های تهران است بروید. این کاخ علاوه بر اینکه از نظر قدمت و تاریخچه ارزشمند است، طبیعت بسیار زیبایی نیز دارد. چنارهای معروف تهران که هم طراوت بخش محیط هستند هم مکانی زیبا برای گرفتن عکس های یادگاری جلوه ای جذاب و دلربا به آن داده است. در این مجموعه به کاخ موزه ی ملت با دو طبقه و زیر بنایی به مساحت 5000 مترمربع که بزرگترین کاخ سعدآباد است می رویم. کاخی که به خاطر نمای سفیدی که دارد به کاخ سفید هم شهرت دارد. در دوران پهلوی این کاخ علاوه بر کاربرد اداری و تشریفاتیش، به عنوان اقامتگاه تابستانی محمدرضا پهلوی و فرح دیبا نیز محسوب می شد. نقشه ی کاخ موزه ی ملت (کاخ سفید) توسط مهندس خرسندی، لئون طاطاووسیان و بوریس روسی تهیه گردید و در طی سال 1315-1310 عملیات اجرایی آن انجام گردید، همچنین در تزیینات و گچ بری های زیبای کاخ از ذوق هنری هنرمندان و صنعتگران ایرانی چون عبدالکریم شیخان، رضا ملائکه، حسین کاشی و غلامرضا پهلوان استفاده شد. نمای بیرونی کاخ به سبک ایرانی -رومی است و از 4 ستون بزرگ در چهارسوی سرسرا و 4 نورگیر در اطراف سقف های مرکزی تشکیل شده است.

چرا کاخ ملت؟

• در مجموعه سعدآباد قرار دارد که مجموعه ای مهم و جذاب در تهران و حتی ایران محسوب می شود.
• یکی از بناهای پربازدید مجموعه سعدآباد است.
• تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی را به نمایش می گذارد.
• اقامتگاه تابستانی پهلوی دوم و همسرش فرح دیبا بوده است.
• نمای این ساختمان، شاهکار هنر سنگ کاری به شمار می رود.
• نقاشی های رنگ و روغن و دیواری آن مشهور است.
• مجموعه ای جذاب از بزرگترین فرش ها و لوسترها را در خود دارد.
• در بخشی از آن موزه ملل برپاست و آثاری از ملت های اقصی نقاط جهان در آن می بینید.

تزیینات کاخ سفيد یا کاخ موزه ملت

گچ بریهای ظریف و زیبای درون کاخ ,کار دستهای هنرآفرین استادانی چون غلامرضا پهلوان(استاد قزوینی) عبدالکریم شیخان,حسین کاشی و رضا ملائکه است.سنگهای مرمر سرسراها از معادن یزد و تربت حیدریه است که استاد لرزاده آن را اجرا کرده.نمای بیرونی کاخ به سبک معماری کاخ های سلطنتی آلمان و معماری داخلی آن به سبک طرح ایرانی- بیزانس,چهارستونی با نورگیر است.پرده های بزرگ نقاشی رنگ روغن با موضوع و داستانهای شاهنامه فردوسی,اطراف نورگیر سرسرای طبقه اول را استاد حسین طاهرزاده بهزاد و شاگردان وی در سال ۱۳۲۰ خورشیدی به پایان رسانیدند.

در فاصله سال های ۴۹-۱۳۴۵ ساختمان کاخ تعمیر و بازسازی شده و آذین کاران فرانسوی طبق سلیقه فرح,تزئینات داخلی کاخ را تعمیر دادند.”گلخانه و زیرزمین به سالن سینما,موزه مجموعه هنری فرح ,انبار ظروف,آبدارخانه و رختشویخانه تبدیل گردید و به دستگاههای حرارتی و خنک کننده و آسانسور مجهز وپنجره های طبقه همکف با شیشه ضد گلوله پوشیده شد”.کاخ سفیددر زمینی به مساحت ۲۱۶۴ مترمربع در دو طبقه و زیرزمین با زیربنای حدود ۵۰۰۰ مترمربع بنا شده است.در این طبقات ۵۴ واحد مختلف از جمله ۱۰ تالار بزرگ تشریفاتـــی وجـــود دارد کــه مکان پذیرایی رسمی شاه معدوم و فرح بوده است.وسیع ترین تالار کاخ,سفره خانه ایست که به وسعت ۲۲۰ مترمربع است.

معماری کاخ ملت

آنچه که این کاخ را از همان ابتدا متمایز می کرد ظاهر ساده ولی شکوهمند آن بود. نمای بیرونی به سبک ایرانی-رومی طراحی شد و چهار ستون اصلی بزرگ در چهارسوی سرسرا و چهار نورگیر در اطراف سقف مرکزی در نظر گرفتند. برای این کاخ، ظاهری اروپایی طراحی کردند؛ اما در عین حال آن را به هنر دست هنرمندان ایرانی آراستند. اساتیدی چون عبدالکریم شیخان، رضا ملائکه، حسین کاشی و غلامرضا پهلوان کار گچ بری های زیبای کاخ را انجام دادند. سنگ های مرمر سرسراها را از معادن یزد و تربت حیدریه تهیه کردند و سنگفرش کف فضاها را به استاد مشهور، لرزاده، سپردند. تالارهای تشریفاتی اما با ویژگی متفاوتی ساخته شدند و آن تزییناتی با الهام از کاخ های اروپایی به ویژه سبک اشرافی فرانسه بود. نقاشی های دیواری سبک یونان باستان نیز به بنا اضافه شدند. حالا مجموعه فرش های بافت دست هنرمندان کرمان، کاشان، یزد و مشهد کاخ را آراسته اند و لوسترهایی بزرگ ساخت ایتالیا، فرانسه و چک-اسلواکی از سقف آویزان هستند که بزرگترین آنها، 108 شاخه دارد. دیوار تالارها پوشیده از پارچه های نفیس ابریشم، اطلس و تافته هستند و در تمامی قسمت ها تناسب رنگی خاصی دیده می شود.

درب و پنچره اُرُسی در کاخ ملت

استفاده از نمادها و عناصر هندسی، گل و بته بر روی لوازم چوبی مانند منبر، صندوق مزار و رحل قرآن از قرن ۸ هجری قمری رواج یافت. اما رونق دوباره آن در اوایل قرن نهم هجری رخ داد و صنعتگران از مشبک و گره چینی در ساخت پنجره های منازل و کاخ ها استفاده کردند. تعبیه شیشه های رنگی در چوب های مشبک از دوره صفویه به بعد رونق یافت و ارسی های رنگی شکل گرفتند. در کاخ ملت قسمت کتیبه (پاتاق) یکی از پنج دری های ارسی دیده می شود که سبکی شبیه به زندیه و ۸ متر طول و 3 متر ارتفاع دارد. البته این ارسی در ۱۳۴۹-۱۳۴۶ و در جریان بازسازی به بنا افزوده شده است.

بخش های کاخ سفيد یا کاخ موزه ملت

• زيرزمين: موزه ی مجموعه ی هنری فرح، سالن سينما، آبدارخانه، انبار ظروف، انبار لباس و رختکن لباسشويی و تاسيسات.
• طبقه ی همکف: سرسرای بزرگ ورودی، اتاق محافظين، رختکن مراجعه کنندگان، تالار پذيرايی، تالار غذاخوری کوچک يا تالار جلسات، دفتر کار شاه معدوم، دستشويی خصوصی وی، ورودی سينما و موزه ی هنری، دفتر کار رئيس تشريفات، دفتر کار وزير دربار، اتاق انتظار، اتاق بيليارد و آرايشگاه اختصاصی.
• طبقه ی اول: سرسرای بزرگ اصلی، سفره خانه يا تالار غذاخوری تشريفاتی، تالار تشريفات يا پذيرائی رسمی ويژه ی سفرا، دفتر کار فرح، تالار موسيقی و پذيرايی فرح، اتاق نشيمن خانوادگی، دو آپارتمان جداگانه و اختصاصی شاه و فرح در دو سوی سرسرا شامل خوابگاه، حمام و رختکن.

تالارهای بزرگ تشريفاتی کاخ به شيوه ی کاخ های اروپا در دو سده ی گذشته، به ويژه سبک اشرافی فرانسه، تزئين شده است و از اين رو بسياری از آثار با ارزش هنری اين کاخ از عتيقه فروشی ها و حراجی های هنری فرانسه خريداری شده است. همچنين هدايای مقامات خارجی و ايرانی به دربار پهلوی، بخش ديگری از اين مجموعه است.

آثاری که در تزئين اين کاخ به کار گرفته شده، گنجينه ای گران بها از ميراث هنری ايران و جهان است. فرش های با ارزش این مجموعه به سفارش رضاخان در کارگاه های قالی بافی تبريز، ارجمند کرمان و عمواوغلی مشهد، ويژه ی تالارها بافته شده اند.

بزرگ ترين فرش اين کاخ به مساحت ۱۴۵ مترمربع و ۱۴۰ رج، بافت کارگاه عمواوغلی مشهد است که با نقش مايه شمسه و قنديل (طرح شيخ صفی اردبيلی) زينت بخش سفره خانه است. در ۲ ويترين سرسرای طبقه ی همکف، مجموعه ای از سفالينه های ايران از هزاره ی چهارم پيش از ميلاد تا سده ی هفتم هجری و اشيای نقاشی لاکی روغنی «پاپيه ماشه» شامل قلمدان، قاب آئينه، جعبه و نسخه های خطی قرآن مجيد، دعای کميل، شاهنامه و ديوان حافظ مربوط به سده های ۱۲ تا ۱۴ هجری قمری نگهداری می شود که جزئی از مجموعه ی هنری فرح بوده است.

از دیگر آثار با ارزش این کاخ دو تابلوی سوخت روی چرم به سبک مینیاتور مکتب اصفهان دوره صفویه, کاری گروهی از هنرمندان اصفهان در کارگاه ذوالفنون اسفرجانی است که به رضاخان هدیه شده بود و بر دیوار اتاق انتظار طبقه هم کف نصب شده است. تابلوهای ارزنده ای از آثار هنرمندان ایران و سراسر جهان مانند مارک شاگال, پل گوگن و فرشچیان زینت بخش این کاخ است.قدیمی ترین پرده نقاشی رنگ و روغن این کاخ به نام نبرد لوتزن، اثر آنیه لوفالکوته، هنرمند سده ۱۷ میلادی ایتالیا، در دفتر کار شاه است.

از مجموعه های چشمگیر این کاخ، چینی های کارخانه سور فرانسه است. زیباترین آن ها چینی های سفید با تصاویر سبز و طلائی از ناپلئون بناپارت و نزدیکان وی است که نقاشان معروف تصویر کرده اند. این مجموعه در گنجه های تالار تشریفات نگهداری می شود. دو پرده ی ابریشم و حریر گلدوزی شده با نخ ابریشم کار دست هنرمندان چین در تالار نشیمن طبقه اول قرار دارد.

اشیا موجود در کاخ موزه ملت سعدآباد

آثاری که در تزئین این کاخ به کار گرفته شده,گنجینه ای گرانبها از میراث هنری ایران و جهان می باشند.از با ارزش ترین آثار این گنجینه,فرش های نفیس و بی نظیری است که نهایت ذوق و هنر بافندگان هنرمند ایرانی را نشان می دهد. این فرش ها به سفارش رضاخان در کارگاه های قالی بافی تبریز,ارجمند کرمان,عمواوغلی مشهد ویژه تالارها بافته شده اند.

بزرگترین فرش این کاخ ۱۴۵ مترمربع,۱۴۰رج,بافت کارگاه عمواوغلی مشهد با نقش مایه شمسه و قندیل(طرح شیخ صفی اردبیلی)زینت بخش سفره خانه است.در دو ویترین سرسرای طبقه هم کف مجموعه ای از سفالینه های ایران از هزاره چهارم پیش از میلاد تا سده هفتم هجری و اشیای نقاشی لاکی روغنی”پاپیه ماشه”شامل قلمدان, قاب آئینه جعبه و نسخه های خطی قرآن مجید,دعای کمیل,شاهنامه و دیوان حافظ مربوط به سده های ۱۲ تا ۱۴ هجری قمری نگهداری می شود که جز مجموعه هنری فرح بوده است.

از دیگر آثار با ارزش این کاخ دو تابلوی سوخت بر روی چرم به سبک مینیاتور مکتب اصفهان دوره صفویه,کارگروهی از هنرمندان اصفهان در کارگاه ذوالفنون اسفرجانی است که به رضاخان هدیه شده بود و بر دیوار اتاق انتظار طبقه هم کف نصب شده است.تابلوهای ارزنده ای اثر هنرمندان ایران و سراسر جهان مانند مارک شاگال,پل گوگن و فرشچیان زینت بخش این کاخ می باشند.قدیمی ترین پرده نقاشی رنگ و روغن این کاخ به نام نبرد لوتزن اثر آنیه لوفالکوته هنرمند سده ۱۷ میلادی ایتالیا در دفتر کار شاه است.

پوشش دیوار تالارها از پارچه های نفیس گل ابریشم و ابریشم و اطلس و تافته بافت فرانسه و انگلستان است. چراغ های آویز”لوسترها”ساخت ایتالیا,فرانسه و چکسلواکی روشنایی بخش تالارهای وسیع این کاخ می باشند.که بزرگترینشان ۱۰۸ شاخه است سه چهلچراغی که تالار سفره خانه طبقه اول را روشن می کنند از زیباترین لوسترهای ساخت بوهم”چکسلواکی”با آویزهای کریستال رنگارنگ به شکل میوه است. ظروف غذاخوری این کاخ,چینی های ساخت کارخانه رزنتال آلمان(غربی)با نشان سلطنتی و جام های کریستال تراش خورده ساخت کارخانه باکارای فرانسه به سفارش دربار پهلوی است.

از مجموعه های چشمگیر این کاخ چینی های کارخانه سور فرانسه است که محصولات متنوع این کارگاه را با شیوه های گوناگون آن شامل می شود.زیباترین آنها چینی های سفید با تصاویر سبز و طلائی از ناپلئون بناپارت و نزدیکان وی است که نقاشان معروف تصویر کرده اند.این مجموعه در گنجه های تالار تشریفات نگهداری می شود و مانند بیشتر آثار این کاخ از حراج های هنری فرانسه خریداری شده اند.

دو پرده ابریشم و حریر گلدوزی شده با نخ ابریشم,کار دست هنرمندان چین که در تالار نشیمن طبقه اول قرار دارد مجموعه تزئینات داخلی این اتاق را که به شیوه شینوازری-سبک تزئینی تقلید چین می باشد کامل کرده و جلوه بیشتری به آن داده است.میز تحریر متعلق به ماری آنتوانت ملکه معدوم فرانسه در انقلاب کبیر که شخص فرح آن را از عتیقه فروشی های فرانسه خریداری نموده,بیانگر این حقیقت تاریخی است که تصاحب کنندگان,دارندگان اصلی ثروت های دنیا نیستند.کاخ سفید نیز پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران در اختیار مالکان و وارثان اصلی و حقیقی آن-یعنی ملت قرار گرفت.ودر سال ۱۳۶۰ خورشیدی با نام کاخ موزه ملت پیش پای ملت گشوده شد.

ادرس کاخ موزه ملت

کاخ موزه ملت، تهران، زعفرانیه، خیابان ولیعصر، خیابان زعفرانیه، خیابان طاهری، مجموعه کاخ سعدآباد

آشنایی با موزه ظروف سلطنتی تهران