آشنایی با مسجد قدیمی آقا نور

مسجد آقانور مربوط به دوره صفوی است و در اصفهان، خیابان ابن سینا، محله تاریخی دردشت، کوچه مسجد آقا نور واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۱۹۷۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد آقا نور از بناهایی است که در دوره پادشاهی شاه عباس بزرگ ساخته شده و در اولین سال سلطنت شاه صفی به اتمام رسیده است و به این مناسبت در کتبیه اصلی مسجد در سردر شرقی، نام هر دو پادشاه آمده است.این کتیبه که به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی رنگ نوشته شده، حاکی از آن است که بنای مسجد به وسیله نورالدین محمد اصفهانی در دوره پادشاهی شاه عباس شروع شده و در دورهٔ شاه صفی به اتمام رسیده است. شبستان زیبا و جالب این مسجد از نفایس و شاهکارهای آن است که نور آن به وسیله قطعاتی از سنگ مرمر شفاف تأمین می شود. ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم مسجد «آقانور» و نبود اعتبارات مالی لازم برای مرمت و بازسازی، این مسجد را که یکی از شاهکارهای معماری عهد صفوی در اصفهان به شمار می رود، با تهدید جدی روبه رو کرده است.

تاریخچه مسجد آقانور

مسجد آقانور، از مساجد تاریخی به یادگار مانده از دوران صفویه است. این مسجد زیبا از آثار مربوط به زمان شاه عباس اول است که کار ساخت آن یک سال پس از مرگ شاه عباس اول و در دوران سلطنت شاه صفی در سال ۱۰۳۹ هجری قمری به پایان رسید. بانی مسجد آقانور که در واقع کار ساخت آن را کلید زد، فردی به نام نورالدین محمد اصفهانی بود که از افراد خیّر و نیکوکار آن دوران به حساب می آمد و شناخته شده بود.

این مسجد بی نظیر بعدها و در دوران قاجار تکمیل و شبستان های زیبایی به آن اضافه شد. مسجد آقانور را می توان ترکیبی از هنر و ظرافت استادکاران صفوی و قاجاری دانست که هر کدام از آن ها، جلوه ای از هنرمندی و زیبایی را به نمایش گذاشته اند.

معماری مسجد آقانور و سبک های به کار رفته در آن

مسجد آقانور در گروه مساجد ۴ ایوانی اصفهان قرار می گیرد که دارای ایوان های چهارگانه، صحن، سردر و شبستان است. هر یک از این مکان ها در مسجد با هنری خاص، زیبا و منحصر به فرد آذین بندی شده که در نوع خود شکوه و جلال زیادی را به آن ها بخشید ه است.

شبستان مسجد آقانور بسیار چشم نواز و دارای ستون های سنگی و پوشش چشمه طاق است. در میان طاق ها، سنگ های مرمرین شفافی به کار رفته که نورگیری این مکان را تامین می کند. محراب کوچکی که در این شبستان قرار دارد از نظر زیبایی زبانزد است. در طرفین محراب شبستان، با خط بنائی مشکی ساده بر زمینه زرد عبارات مذهبی حک شده . تزیینات خارجی سردر شبستان از کاشی گره و خطوط بنائی تشکیل شده است. تزیینات کاشیکاری و کتیبه های تاریخی به کار رفته در بنای مسجد بسیار قابل توجه است. بر روی کتیبه ابتدایی بنا در داخل ایوان خاوری، نام بانی مسجد _ آقانورالدین محمد اصفهانی_ نگاشته شده.کتیبه ای که در ایوان جنوبی قرار دارد، به زمان محمدشاه قاجار اشاره دارد و با خط ثلث سفید رنگ، بر زمینه کاشی لاجوردی نوشته شده است.

مسجد آقانور در زمان جنگ تحمیلی ایران، آسیب های فراوانی در صفه جنوبی، لنگه طاق ها، تزیینات کاشی و آیینه و گلدسته مسجد ایجاد شد که پس از سال ها و به همت مسئولان مربوطه مرمت شد. اما ساخت و سازهای فراوان در اطراف این مسجد، بنای مسجد را در موقعیتی تهدیدآمیز قرار داده است که نیازمند توجه است. نگهداری و حفظ آثار تاریخی و بناهای باشکوه برجای مانده از گذشته، جزو اولین اقداماتی است که در هر کشور باید صورت بگیرد تا حافظه تاریخی آن کشور در امان بماند.

تفاوت مسجد آقا نور با سایر مساجد

یکی از موضوعاتی که باعث تفاوت و اهمیت این مسجد شده است وجود کتیبه های تاریخی بسیار در آن است. این کتیبه ها از سر در مسجد شروع می شوند و تا هر 4 ایوان و محراب مسجد ادامه پیدا می کنند.

سردر شرقی بنا

سنگ نوشته اول در سردر شرقی مسجد است. این کتیبه قدیمی ترین کتیبه مسجد است و روی آن نام پادشاهان صفوی به عنوان پایه گذاران مسجد، یعنی شاه عباس و شاه صفی، با خط ثلث سفید روی کاشی های لاجوردی نوشته شده است، هم چنین روی آن اشعاری سفید رنگ به خط نستعلیق بر روی کاشی های لاجوردی به چشم می خورد. کتیبه سردر شرقی در سال 1039 خورشیدی نوشته شده است.

سردر شمالی

کتیبه بعدی در سردر شمالی مسجد قرار دارد و روی آن محمد باقر شیرازی با خط سفید ثلث، سوره اخلاص را خطاطی کرده است. در طرفین سردر شمالی دو قاب مربعی وجود دارد و در هر کدام نام محمد که از خطاطان دوران صفویه بود، چندین بار تکرار شده است.

ایوان جنوبی

در ایوان جنوبی مسجد کتیبه بعدی را مشاهده می کنید. در سال 1258 خورشیدی روی این کتیبه محمد باقر شیرازی به خط ثلث سفید رنگی را بر زمینه ای از کاشی های لاجوردی، خطاطی کرده است. در انتهای کتیبه کاشی های طلایی رنگ وجود دارد و روی آن ها سال 1279 حک شده است. پیش از ورود به داخل ایوان جنوبی می توان سوره اخلاص را در نما خارجی آن نظاره کرد، همچنین در داخل ایوان نام های محمد، علی، حسن و حسین در چند مربع بزرگ حک شده اند.

محراب مسجد

می توان گفت محراب مساجد مهمترین بخش این بناها را تشکیل می دهند و محراب مسجد آقا نور نیز از قسمت های دیدنی این مکان به شمار می رود. در طرفین محراب روی کاشی های زرد رنگ، با خط مشکی ساده، آیاتی نوشته شده است.

شبستان مسجد

دیگر جاذبه این مسجد زیبا، شبستان فوق العاده آن است. سردر خارجی شبستان در کنار سردر شمالی مسجد قرار داشته و گره های کاشی کاری در کنار خطوط بنایی از جمله تزیینات آن هستند. در این شبستان قطعاتی از سنگ مرمر شفاف کار شده تا نور داخل را فراهم کند. ستون های سنگی و پوشش طاق و چشمه سقف، در کنار قطعات مرمری برای افزایش نور رسانی در شبستان ساخته شده اند. همانطور که پیش از این گفته شد شبستان مسجد آقا نور در زمان قاجار، یعنی در قرن 13، با هزینه یکی از امامان جماعت به نام محمد ابراهیم قزوینی به مسجد اضافه شده است.

چگونه به دیدار مسجد آقانور برویم؟

مسجد تاریخی آقانور در شهر زیبای اصفهان قرار دارد و از پرطرفدارترین مساجد این شهر به شمار می رود. اگر شما نیز از دسته افراد علاقه مند به بازدید از اماکن تاریخی هستید، برای دیدن این مسجد ابتدا باید به شهر اصفهان کنید.

سفر به اصفهان را می توانید با هر وسیله ای که دوست دارید و یا زمان و بودجه تان به شما اجازه می دهد انجام دهید. امکان سفر به شهر اصفهان با خودروی شخصی، قطار، اتوبوس و هواپیما امکان پذیر است و برای انتخاب آن محدودیتی ندارید. اگر با خودروی شخصی خود به اصفهان سفر می کنید، می توانید از اتوبان تهران_ساوه ظرف مدت ۴ ساعت و نیم به این شهر زیبا برسید. پس از آنکه به اصفهان رسیدید، می توانید با رفتن به محله دردشت در این شهر، به راحتی مسجد آقانور را پیدا کنید.

مسجد جامع اردبیل کجاست؟